Nöron Nedir - Nöronların Yapısı ve Görevleri

Görevlerine göre sinir hücresi tipleri

Sponsorlu Bağlantılar

Duyu nöronları (aferent nöronlar): Duyu reseptöründen aldığı uyartıları merkezi sinir sistemine (beyin ve omurilik) taşır.

Ara nöronlar(eferent nöronlar): Bunlar, merkezi sinir sisteminde bulunurlar. Duyu nöronlarıyla gelen bilgileri değerlendirirler ve sonuçlarını motor nöronlara aktarırlar.
Motor nöronlar: Bunlar, merkezi sinir sistemindeki ara nöronlardan aldıkları bilgiyi kas ve salgı bezi gibi yapılara götürürler. Motor nöronların etkisiyle kas veya salgı bezleri faaliyete geçer. Sinir hücresi sentrozom organelini bulundurmaz.

Nöron
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Sinir hücresi ya da nöron sinir sisteminin temel fonksiyonel birimidir. Çeşitli biçim ve büyüklüklerde olabilir. Sinirsel uyarıları elektriksel ve kimyasal yolla iletir. Hücre gövdesi büyüktür ve çekirdek burada yer alır. Çok sayıda mitokondriye sahiptir. Kısa uzantıları dendrit, uzun uzantıları akson olarak adlandırılan sinir sistemini oluşturan hücrelerdir. Nöron çeşitlerine göre, nöron gövdesinden çıkan uzantıların sayısı ve şekli değişiktir. Akson ve dendrit denilen uzantıları vardır. Başka hücrelerden gelen uyarılar dendiritlerin uçlarından alınır ve aksonların uçlarından diğer hücrelere iletilir. Nöron gövdesinden bir dendrit, bir akson çıktıktan sonra bir araya gelerek tek bir uzantı halinde hücreden ayrılıyorsa tek kutuplu görünürler. Dendrit ve akson, nöron gövdesinin birbirine karşı gelen iki bölgesinden çıkarlarsa nöron iki uzantılıdır bu iki kutuplu nöron olarak adlandırılır. Nöron gövdesinden çok sayıda dendrit ve tek bir akson çıkıyorsa bu hücre çok kutuplu nöron adı verilir.


Şekillerine göre nöron çeşitleri
Nöronlar iki çeşitte bulunur. Biri ara nöron biride motor nörondur.

Anatomik özelliklerine göre dört çeşit nöron vardır:

• Aksonsuz Nöronlar: Miyelinsiz özel uzantılara sahiptir.Merkezi sinir sistemi ve özel duyu organlarında bulunur.

• Tek Kutuplu Nöronlar (Unipolar nöron): Gövdeden (somadan) tek uzantı (akson) çıkar.Bir ucunda dendrit, diğer ucunda akson dallanmaları görülür. Miyelinli aksonlara sahiptir.

• İki Kutuplu Nöronlar (Bipolar): Bu tür beyin hücrelerinde akson ile dentritler hücre gövdesinin karşılıklı kutuplarından çıkarlar. Daha sonra bu uzantılar dallanabılır.

• Çok Kutuplu Nöronlar (Multipolar): Bu tip nöronların gövdesinden çok sayıda uzantı çıkar.Bu tip hücrelerde bir akson ile çok sayıda dendrit bulunur.

Yeni Bir Çalışmaya Göre Nöronlar Sanılandan 10 Kat Daha Etkin!

Yapılan yeni bir çalışmada, nöronlarımızın dendrit adı verilen bir bölümünün, zannettiğimiz kadar pasif alıcılar olmadığına dair bulgular elde edildi. Araştırmacılar, dendritlerin, beyin hücrelerimizin soma adı verilen kısımlarından 10 kata kadar daha fazla ani elektrik sinyalleri oluşturabildiğini keşfettiler. Somanın, şimdiye kadar bu elektrik sinyallerinin üretildiği ana bölge olduğu düşünülüyordu.

Eğer çalışma doğrulanırsa, nöronlar ve insan beyninin çeşitli bölümlerinin nasıl beraber çalıştığı hakkındaki bilgilerimiz değişebilir. California, Los Angeles Üniversitesi’nden (UCLA) takım üyesi Mayank Mehta şöyle söylüyor: “Dendritlerin somadan çok daha aktif olduklarını bilmek, beynin bilgiyi nasıl hesapladığı konusundaki anlayışımızın doğasını temelden değiştiriyor. Bu durum, nörolojik bozuklukları anlamanın ve onları tedavi etmenin ve beyin benzeri bilgisayarlar geliştirmenin yolunu açabilir.”

Dendritler, sinir dokusunun yüzde 90’ından fazlasını oluşturan uzun, dal benzeri yapılardır. Bunlar, nöronun bir parçası olan çekirdeğin etrafını saran somaya bağlıdır. Geleneksel düşünceye göre somalar, ‘ani akım yükseltileri’ olarak da bilinen elektrik sinyalleri üretirler. Beyin hücreleri, birbirleriyle iletişim kurmak için bu sinyalleri kullanır. Bilim insanları, yakın zaman önceye kadar genelde bu soma akım yükseltilerinin dendritleri etkinleştirdiğini ve bunların da elektrik akımlarını diğer nöronların somalarına pasif şekilde ilettiğini varsayıyordu; fakat bu durum doğrudan test edilmemişti.

İnsan beyin parçaları üzerinde son zamanlarda yapılan çalışmalar, dendritlerin ani akım yükseltileri üretebildiklerini göstermiş olsa da, bunun doğal olarak gerçekleşip gerçekleşmediği bilinmiyordu ve bu durum canlı bir hayvan örneğinde gösterilmemişti. Takımın bir basın bülteninde açıklaması ise şöyle: “Bunun ne doğal davranış sırasında gerçekleşebildiği, ne de gerçekleşme sıklığı belli değildi. Dendritler çok hassas olduğu için, doğal davranış esnasında dendritlerin elektriksel faaliyetlerini ölçmek uzun bir süre zor olmuştu. Bilim insanları, laboratuvar fareleri ile yaptıkları çalışmalarda, hayvanlar hareket ederken dendritlere elektrot yerleştirmenin aslında bu hücreleri öldürdüğünü bulmuşlardı.”

Açıkça görülüyor ki, bu ideal bir durum değildi, bu yüzden UCLA’daki bilim insanları, elektrotları farelerdeki dendritlerin üzerine değil de, onların bitişiğine yerleştirdiler ve fareler bir labirentin içinde hareket etmek gibi eylemler gerçekleştirirken, dendrit faaliyetlerini ölçmeyi başardılar. İlginç olan şey, araştırmacıların dendritlerde somalardakinden çok daha fazla ani akım yükseltileri bulmasıydı; bu miktar, fareler uyurken 5 kat, fareler etrafı keşfederken ise 10 kata kadar daha fazlaydı.

Bu durum, yerleşmiş anlayıştan çok farklıydı ve beyinlerimizin düşündüğümüzden çok daha fazla ‘hesaplama’ gücüne sahip olduğunu gösterebilirdi. Mehta bu konuda şöyle diyor: “Sinirbilimdeki temel inanışlardan biri, nöronların dijital cihazlar olduğuydu. Ya ani akım yükseltisi üretiyor ya da üretmiyorlardı. Bu sonuçlar, dendritlerin tam olarak dijital bir cihaz gibi davranmadığını gösteriyor. Dendritler dijital, ya hep ya hiç yükseltileri üretiyorlar, fakat aynı zamanda ya hep ya hiç durumunda olmayan geniş analog dalgalanmalar gösteriyorlar. Bu, sinirbilimcilerin yaklaşık 60 yıldır inandığı şeyden büyük bir sapış demek.”

Peki Beyinde Birdenbire Ne Kadar Fazla İşlem Gücü Oldu?

Mehta, dendritlerin hacim bakımından somalardan yaklaşık 100 kat daha geniş olduğundan, büyük dendrit yükseltisi sayısının, düşündüğümüzden 100 kattan daha fazla işlem hacmine sahip olabileceğimiz anlamına geldiğini açıklıyor. Bu epey büyük bir esneme. Beynimizin aslında tam olarak ne kadar fazla işlem gücüne sahip olduğunu onaylamadan önce, daha fazla araştırmaya ihtiyaç var.

Ayrıca, bu çalışmanın sadece farelerde yapıldığını belirtmekte fayda var; bu rakamları onaylamaya başlamadan önce, dendritlerin kendi beyinlerimizde hayvan örneklerinde olduğuna benzer şekilde davranıp davranmadığını araştırmamız gerek. Fakat bu bulgular, sinirbilim alanı için etkileyici bir adım niteliği taşıyor; ve bir gün, nörolojik bozuklukları tedavi etmede daha iyi yöntemlere yol açabilir, hatta öğrenme şeklimizin ardındaki temel olabilirler.

Takım üyesi Jason Moore ise şöyle bir açıklama getiriyor: “Bulgularımız, girdi nöronunun bir dendrit ile aynı anda etkin olduğu zaman öğrenmenin gerçekleşebildiğini gösteriyor ve bu durum, farklı dendrit kısımlarının farklı zamanlarda etkin olması anlamına gelebilir. Yani, bir tek nöron içinde öğrenmenin nasıl meydana gelebildiğine dair çok daha fazla esneklik sunuyor.”

Kaynak: Science (9 Mart 2017)