Hanımeli (Lonicera)

Bahçelerdeki hanımellerinin tat­lı ve baygın kokusu özellikle yaz akşamları bütün öbür çiçeklerin kokusunu bastıracak kadar güçlüdür. Güzel kokulu zarif çiçekleri için yetiştirilen bu süs bitkilerinin, kuzey ve güney yarıkürenin ılıman bölgelerinde kendi­liğinden yetişen 200 kadar yabanıl türü vardır.

Çoğu sarmaşık gibi tırmanıcı ya da dik gövdeli çalı biçiminde olan bu türler, hanımeligiller familyasının Lonicera cinsini oluşturur. Bu cinsin bilimsel adı, Alman botanikçi Adam Lonicer'in anısına verilmiştir.Bahçelerdeki en yaygın hanımeli türü (Lonicera caprifoliutri) Avrasya'nın yerli bitkilerindendir. Bu bitkinin eflatunumsu ya da pembemsi beyaz çiçekleri özellikle gece kele­beklerini çekmek için akşam saatlerinde açı­lır. Çünkü, ince ve uzun boyunlu bir huni biçiminde olan çiçeklerin balözü her böceğin kolay kolay ulaşamayacağı kadar derindedir. Bu yüzden tozlaşmasını yalnızca uzun dilli bazı gece kelebeklerine borçlu olan çiçeklerin geniş ağzındaki iki dudak gündüzleri kapalı durur.

Ama akşamları çiçekler açılınca altdudak aşağıya doğru sarkar ve ortadaki erkek organların açığa çıkmasını sağlar. Böylece, çi­çeklerin çekici kokusuna kapılarak huninin dibindeki kesecikten tatlı balozunu emmeye gelen gece kelebekleri çiçeklerin üzerinde uçuşurken erkek organların başçıklarına sürtünür. Buradan aldıkları çiçektozlarını dişi organın tepeciğindeki yapışkan sıvıya bulaştırmalarıyla döllenme gerçekleşir. Döllendikten sonra kokusunu yitirerek solan bu güzel çiçeklerden geriye, koyu kırmızı renkli ve zehirli üzümsü meyveler kalır.

Gene Avrasya'da çok yaygın olan ve or­manlarda yetişen hanımeli türlerinden biri (Lonicera periclymenum), çevresindeki öbür bitkilere sarılarak 5-6 metre yükseğe tırmana­bilir. Bitki körpeyken ince ve yumuşak olan sarılıcı gövdesi yaşlandıkça odunlaşır ve kolay­ca kırılacak kadar sertleşir. Bütün hanımellerinde olduğu gibi bu türün yapraklan da ikişer ikişer karşılıklı olarak çıkar; morumsu çiçekleri ise dalların ucunda kümeler oluş­turur.