Mantar Meşesi (Quercus Suber)

MANTAR. Mantar meşesi denen herdem yeşil yani yaz kış yeşil kalabilen bir meşe türünün (Quercus suber) gövde ve dalların­dan şişe tıpası ve cankurtaran yeleği gibi bazı ürünlerin yapımında kullanılan süngersi bir kabuk çıkarılır. Mantar adı verilen bu kabuk aslında bitkiyi dış etkilerden koruyan, içi hava dolu ölü hücrelerden oluşmuş mantardoku katmanıdır. Ortalama 18-20 metreye kadar boylanabilen mantar meşeleri genellikle 20 yaşından sonra soyulmaya başlanır. Mantar elde etmek için kabukların soyulması işlemi sanıldığı gibi ağaca zarar vermez, tersine yarar sağlar. Ağacın kendi doğal mantar katmanının kalın ve çatlaklı bir yapıda olmasına karşılık soyuldukça alttan daha düzgün dokulu bir katman çıkar. Bu yüzden, yaklaşık dokuz yıllık aralarla sürdürülen soyma işlem­leriyle baştan kaba ve niteliksiz, ama sonrala­rı üstün nitelikli ürünler elde edilir. Her bir ağaçtan ortalama 100 yıl ürün alınır.

Temmuz ve ağustos aylarında soyulan ka­buklar önce üst üste yığılıp birkaç hafta ya da bir mevsim süreyle açık havada bekletilerek kurutulur. Daha sonra yumuşaması ve bileşi­mindeki tanenin giderilmesi için kaynatılır. Kaynatma sonucu yaklaşık 5 cm kalınlığında düz levhalar haline gelen ürün kurutularak mantar işleme fabrikalarına gönderilir.

Dünyada en çok mantar üreten ülkelerin başında İspanya ve Portekiz gelir. Dünyadaki toplam mantar üretiminin üçte ikisini sağla­yan bu ülkeleri Kuzey Afrika ülkeleri, Fransa ve İtalya izler.

Mantarın Kullanım Alanları
Mantar ya doğrudan ham halde ya da öğütü­lüp bazı işlemlerden geçirilerek kullanılır. Levhalar halindeki ham mantar genellikle istenen biçimde kesilerek cankurtaran yeleği, şamandıra ve şişe mantarı gibi bazı ürünlerin yapımında kullanılır. Mantar çeperleri su geçirmeyen, içi hava dolu hücrelerden oluştu­ğu için suda batmaz. Bu yüzden de çok eskiçağlardan beri cankurtaran yeleği olarak değerlendirilmektedir. Bir şişe mantarına bi­raz dikkatlice bakarsanız içinde koyu renkli çizgiler görürsünüz. Bu çizgiler ağacın atmos­ferle gaz alışverişini sağlayan solunum göze­nekleridir.

Bazen de ham mantar öğütülüp ya doğru­dan ya da içine bazı bağlayıcı maddeler katılarak yeniden levhalar halinde biçimlendi­rilir. Bu işlemler sonucu elde edilen ürün çeşitli ürünlerin yapımında kullanılır. Örne­ğin en çok pul ve conta yapılır; ayrıca gıda sanayisinde hava geçirgenliğini önlemek üze­re kavanoz ve şişe kapaklarının içine konur. Isı iletkenliği düşük olduğundan buzdolabı ve soğuk hava depolarının ısı yalıtımında, ses geçirgenliği az olduğu için de hastane, film ve müzik stüdyoları, radyo ve televizyon yayın odaları gibi dış seslerin istenmediği özel or­tamlarda ses yalıtımında kullanılır.

Mantarın en çok kullanıldığı alanlardan biri de yer muşambası üretimidir. Bunun için ince toz halinde öğütülmüş mantar, beziryağına katılır.