Arama

Yeryüzü Şekilleri - Kumul

Güncelleme: 22 Şubat 2016 Gösterim: 5.070 Cevap: 1
ThinkerBeLL - avatarı
ThinkerBeLL
VIP VIP Üye
24 Şubat 2009       Mesaj #1
ThinkerBeLL - avatarı
VIP VIP Üye
Kumul
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Fas'da bir kumul görüntüsü
Sponsorlu Bağlantılar
Ad:  Morocco_Africa_Flickr.jpg
Gösterim: 1086
Boyut:  28.1 KB


Kumul, rüzgar tarafından uçurularak bir yerde yığılan ve toplanan kum yükseltisidir. Kumul oluşumu için, kumun mevcut olması ve çevrede kapalı bir bitkiörtüsünün eksikliği olması gerekir. Bazı çöl kumulları kilometrelerce uzunlukta ve birkaç yüz metre yükseklikte olabilir. Gevşek yapılı kumullar sürekli yer değiştirir. Bazı çöllerde kumulların yer değiştirme hızları yılda 100 m'ye kadar çıkar.
Kumullar dünyaya özgü yüzey şekilleri değildir. Venüs'te, Mars'ta hatta Satürn'ün uydularından Titan'da bile bulunur.
Namib Çölü'nde kumullar; Namibya
Ad:  Sossusvlei_Dune_Namib_Desert.JPG
Gösterim: 3932
Boyut:  39.2 KB

Tanrı varsa eğer, ruhumu kutsasın... Ruhum varsa eğer!
Safi - avatarı
Safi
SMD MiSiM
22 Şubat 2016       Mesaj #2
Safi - avatarı
SMD MiSiM
Kumul nedir?

Sponsorlu Bağlantılar
Deniz kıyılarında, ya da çöllerde rüzgarlarla taşınan kumların meydana getirdikleri bir tepe şeklindeki yığındır. Kumulun rüzgarın geliş yönünde kalan bölümünde eğim azdır. Ters yönde kalan bölümü İse diktir. Kumul, sürekli olarak yer değiştirir. Tepenin iki kenarı rüzgar tarafından daha çabuk sürüklendiği için zamanla hilal biçimini alır. Bu durum Batı Türkistan'da «barkan» adı verilen kumullarda çok belirlidir. Yurdumuzda İstanbul yakınında Şile ve Kilyos'ta tipik kıyı kumullarına rastlanır. Kumulun meydana gelmesi için çok az eğimli bir kumluk, sürekli esen bir rüzgar gerekir.

Böylece, kumulun en yüksek yerindeki kum taneciklerinin rüzgarla sürüklenmesiyle kumul yavaş yavaş içerilere doğru ilerlemeye başlar. Birçok yerlerde çam dikerek kumulların ilerlemesinin önüne geçilmeye çalışılır. Kumullar, rüzgar ve dalga faaliyetleri ile akarsu yataklarında suyun türbülanslı akış gösterdiği yerlerde oluşur. Rüzgarların biriktirmesi ile oluşan kum tepeleri, bir metre ile 200 metre yükseklikte ve birkaç metre ile yüzlerce metre uzunlukta olabilir. Dünya üzerindeki kurak alanların %20 kadarı kumullar ile kaplıdır. Kumul oluşumu için, ortamda kumun bulunması ve çevrede kapalı bir bitki örtüsünün olması gerekir.

Bunun dışında,kumulların oluşup şekillenmesinde esas rol rüzgara aittir.Hakim rüzgar yönü ve hızları önemlidir. Ayrıca bitki örtüsü,kum kaynağına olan mesafe,zeminin nem içeriği,zeminde yer yer bulunabilen küçük göller ve bataklıklar,zemindeki kayalık çıkıntılar gibi çeşitli tümseklerle çalı ve otsu bitkilerden oluşan engellerin de rolleri bulunur. Kumullar tüm bu etmenlere bağlı olarak farklı şekil ve boyutlarda oluşabilirler. Gevşek yapılı kumullar sürekli yer değiştirir. Bazı çöllerde kumulların yer değiştirme hızları yılda 100 metreye kadar çıkar. Rüzgarların kumları yukarı doğru itmesi ile kayma-akma yüzeyleri (slip-face) oluşur. Tepeciklerin arasında bulunan vadi veya çukurlara bolluk denir. Bir kumul alanı çeşitli şekil ve boyutlarda kumullar ile kaplı olabilir. Büyük kumul alanlarına erg denir.


Bazı durumlarda rüzgar, gerçek toz bulutları oluşturarak en ince öğeleri sürükleyip çok uzaklara taşıyabilir. Rüzgar yavaşladığında, söz konu­su öğeler yere düşerler ve çöl kuşak­ları kenarında verimli kiremit topra­ğı yığınları oluştururlar. Bitki örtüsü, kumul oluşumunu yavaşlatır; çünkü bitkilerin kökleri kum tanelerini tutar. Bu nedenle kumullar, özellikle çöl ya da asçöl bölgelerinde ve kıyı kesimle­rinde bulunurlar; ılıman kuşaklarda da bazen kumulların oluştuğu görülür. Uzun kuraklık dönemlerinde, bitkiler yok olurlar, yeraltı su örtüsünün dü­zeyi düşer ve mevsimlik ya da düzen­siz olarak çölleri etkileyen koşullar or­taya çıkar (Asya ve Kuzey Amerika bozkırları).
Ad:  kumul1.jpg
Gösterim: 1350
Boyut:  16.0 KB

Kıyı kumulları

Kıyı kumulları alçak kıyılarda oluşur. Bunlar etkindirler, çünkü deniz ara­lıksız yeni öğeler getirir. Denizin çe­kildiği sırada devirsel olarak ortaya çıkan geniş alanlardan sökülüp alman kum, kumsalların arkasında birikir. Kum taneleri, denize karşı uzanan ha­fif eğimli yamaçlarda yavaş yavaş yükselir ve sarp bir yamaçtan aşağı­ya dökülür. Bir yolla kumullar kara­ların içlerine doğru ilerlerler. Kıyı ku­mullarına bütün iklim kuşaklarında raslanır (Polonya kıyıları, Landes böl­gesi, Fas kıyıları) ve bunların çok çe­şitli biçimleri vardır. Genellikle, Lanes bölgesinde olduğu gibi, kıyıya paralel, düz bir set oluştururlar.

Rüzgarların değişken olduğu kesimlerde, kumul şeritlerinde bazen boğazlar oluşur ve genellikle karaların içlerine doğru uzanan bir kumullar kütlesi ortaya çıkar. Bu durumda, kumullar Ku­zey Fransa (Picardie, Flandres) ya da Hollanda kıyılarında olduğu gibi, önemli yüksekliklere ulaşabilirler. Kıyı kumullarının yaygınlaşmasına karşı savaşım, XVIII. yy. sonunda baş­lamıştır. Dikilen bitkileri korumak için çitlerden yararlanılır; bu ilk yerleştir­melerden sonra deniz kıyısı çamları ekilir. Bununla birlikte, kumul ilerle­mesi hiçbir zaman kesin olarak dur­durulamaz: Yangın, ormandaki ağaç­ların yoğun biçimde kesümesi, kumla­rın göçünü yeniden başlatabilir.

Çöllerin kumulları


Çöllerdeki kumullar uçsuz bucaksız kum alanlarında oluşur. Ergler 1 000 km’yi aşkın alanlara yayılabilir ve bunların sınırları kesindir; kumulları oluşturan kum, hemen oracıkta biçim­lenir. Kumullar, uzun, egemen rüzgar­ların yönüne paralel şeritler halinde sıralanırlar; bu şeritler, kervanların gidip geldiği dar yollarla birbirlerin­den ayrılırlar. Az kumlu bölgelerde kumullar birbirlerinden ayrıdırlar ve kayalık tabanın geniş olarak görünme­sine olanak verirler. Rüzgarlar tara­fından itilen hilal biçimindeki bu ku­mulların orta bölümleri, saçak halin­deki uçlardan daha hızlı yer değişti­rir. Cılız da olsa bir bitki örtüsünün bulunması kumulların biçimini karmaşıklaştırır; bazı durumlarda, bir çalılık öbeği, arkasında küçük kum yığınlarının oluşmasını kolaylaştırır.

Sözlükte "kumul" ne demek?
Çöllerde ya da deniz kıyılarında rüzgarların yığdığı kum tepesi.


SİLENTİUM EST AURUM

Benzer Konular

25 Şubat 2016 / Misafir Cevaplanmış
25 Şubat 2016 / asla_asla_deme Coğrafya
22 Şubat 2016 / diem Coğrafya
22 Şubat 2016 / buz perisi Coğrafya
23 Şubat 2016 / ThinkerBeLL Coğrafya