Hoca Dehhani

Horasan'dan gelip Konya'ya yerleşmiştir. Şimdiye kadar üzerinde yapılan çalışmalar sonucunda I. Alâeddin Keykubad veya III. Alâeddin Keykubad devrinde yaşamış olduğu anlaşılmaktadır. Tezkirelerde ismine rastlanmayan bu şâir hakkında bilgiyi ancak elde mevcut şiirlerinden çıkarabilmekteyiz. Bu şâir ilk kez ilim âlemine Fuad Köprülü'nün yayımlamış olduğu yedi şiirle tanıtılmış, daha sonra Mecdut Mansuroğlu tarafından mecmualarda bulunan on şiiri yayımlanmıştır.
Hikmet İlaydın 1978 yılında yayımladığı ''Dehhanî'nin Şiirleri" adlı makalesinde Mansuroğlu yayımındaki sonradan eklenen üç şiirin ikisinin Kemâlpaşazade'ye (Ö.942/1534) bir tanesinin de Resmî (ö. 15 yy.)'ye ait olabileceğini ortaya koymuştur.
"Vasfa lebünle şirüm olur ser-be-ser lezîz
Kim âbı kand-i nâb-i mükerrer ider lezîz"
ile başlayan gazel Resmî'ye,
Ay yüzünde hat belürse gözlerüm giryân olur
Hâle görünse kenar-i mâhda baran olur
ve
Bir kadehle bizi sâkî gamdan âzâd eyledi
Şad olsun gönli anun gönlümi şâd eyledi
matlâları ile başlayan iki gazel de Kemâlpaşa-zâde'ye aittir.
İlaydın, ayrıca Dehhanî'nin I. Alâeddin Keykubad devrinde yaşadığım ileri sürmektedir. Fuad Köprülü, ise Dehhanî'nin ancak III. Alâeddin Keykubad zamanında yaşayabileceğini düşünmektedir.
Yaşadığı yıllar tam olarak tesbît edilemezse de, 13. yy'da yaşadığı kesindir.
Hoca Dehhani Eserleri
Şâh-nâme Dehhanî'nin, Firdevsî'nin Şâh-nâme'si biçiminde bir şâh-nâme yazması için Sultan Alâeddin Keykubad'dan emir aldığı Yarcanî'nin Şâh-nâme 'sinde kayıtlıdır. Bu emir üzerine 20.000 beyitlik bir Şâh-nâme yazmıştır. Fakat ne yazık ki bu eser bugün ortada yoktur.
Hoca Dehhani Şiirleri
Klasik Türk Edebiyatının ilk örnekleri Dehhanî'nin elimizdeki şiirleridir. Ondan evvel yazılmış eserlerinden mevcudiyetini kabul etsek bile elde örnekleri yoktur.
Dehhanî'nin şiirleri ise gazel ve kaside şeklinin oldukça basit, motiflerin sık sık tekrarlandığı örnekleridir ve kolay anlaşılır benzetmelerle doludur. Dehhanî'nin şiirlerine nazîre mecmualarında (Ömer bin Mezid'in Mecmûat ün-Nezâir, derlenişi 840/1436 ve Eğridirli Hacı Kemâl'in Cami ün-Nezâir, derlenişi 918/1512) bulunmaktadır.
Türkoloji sahasında özellikle yazmalar üzerinde araştırmalar derinleştikçe Dehhânî ve tabu diğer şâirler ve eserler hakkında da yeni bilgilerin ortaya çıkması çok muhtemeldir. Zîrâ henüz Türkiye'deki mevcut yazma eserlerin toplu katalogu ancak 1979 yılından bu yana yayımlanmaktadır.