Meslek Hastalıkları

meslek hastalıkları

belirli bir meslek ya da sanayi kolunda çalışanlarda, işin niteliğinden ya da çalışma koşullarından dolayı, bedensel ya da ruhsal bütünlüğün bozulmasıyla ortaya çıkan hastalıklar.

Meslek hastalıklarını ilk kez 16. yüzyılda Saksonya’daki madenlerde yetersiz havalandırmanın yol açtığı sorunları araştıran Georgius Agricola ele aldı. Aynı dönemde yaşayan Paracelsus, madenci hastalığı olarak bilinen hastalığın madencilerin işlediği günahların cezası olmadığını, metal buharlarının solunmasından ileri geldiğini bildirdi. Günümüzde sanayi hekimliğinin kurucusu olarak kabul edilen Bemardino Ramazzini’nin 1700’de yayımlanan De morbis artificum diatriba adlı incelemesi, işçilerde görülen hastalıkları tanımlıyor, tıpta iş sağlığı kavramını ortaya koyuyordu.

Sanayi Devrimi 19. yüzyılda işyerlerindeki koşullardan kaynaklanan hastalıkların ilk kez ciddi olarak ele alınmasını sağladı. Çalışma saatlerinin uzunluğu, ışığı yetersiz ve havası kirli ortamlarda çalışma işçilerin verem gibi hastalıklara karşı direncinin azalmasına yol açıyordu. Çeşitli sanayi kollarında kadın ve çocukların çalıştırılması, toplumun işçi sağlığı konusundaki duyarlılığını artıran bir başka etkendi. 18. yüzyıl sonları ve 19. yüzyıl başlarında belirli hastalıklarla belirli meslekler arasında bağlantı olduğu gözlemlenmeye başladı.

Örneğin bakır ergitme atölyelerinde çalışanlarda erbezi torbası kanseri, şapkacılarda cıva zehirlenmesi, dokuma işçilerinde akciğer hastalıklarının görece sık görülmesi, hastalıklarla meslekler arasında ilk kez inandırıcı neden sonuç ilişkilerinin kurulmasına yol açtı.

20. yüzyılda üretim yöntemlerindeki yenilikler, toksik hammadde ve kimyasal bileşiklerin kullanılmaya başlaması meslek sağlığı sorunlarını artırdı. Bunun yanı sıra, radyoaktivite gibi daha önce bilinmeyen tehlikeler, boya, plastik, tarım ilaçlan ve yapı malzemeleri üretiminde kullanılan kimyasal bileşikler, X ışınlan, morötesi ve kızılötesi ışınlar ile mikrodalgalar da işçi sağlığını tehdit ediyordu.

Yapılan araştırmalarda birçok kanser türünün çalışma sırasında maruz kalınan çeşitli etkenlerle ilgili olduğu gösterildi. Anilin boyalarla çalışanlarda idrar kesesi kanseri; radyumlu ışıldayan kadranları boyayanlarda kemik kanseri; krom bileşikleri, radyoaktif cevherler, asbest, arsenik ve demir soluyanlarda akciğer kanseri; kömür, sanayi yağları, şeyi, linyit ve petrol ürünlerine maruz kalanlarda deri kanseri; benzenle çalışanlarda, radyum ve X ışınlarıyla karşılaşanlarda deri kanseri ve lösemi daha sık görülür. Dokuları örseleyici maddelerin solunmasıyla ortaya çıkan pnömokonyozun da iş koşullarıyla yakından ilişkili olduğu sanılmaktadır.

Örneğin, maden ve taşocağı işçilerinde asbestoz, kömür madeninde çalışanlarda antrakoz, dokuma işçilerinde bisinoz, havacıhk sanayisinde çalışanlarda berilyoz görülür. İşyerinin aşın sıcak ya da soğuk olması, gürültü, makinelerden kaynaklanan titreşimler gibi özel fiziksel koşullann belirli hastalıklan ya da kronik sağlık sorunlannı daha da artırdığı kabul edilir. Bunlardan başka, iş nedeniyle ortaya çıkan duygusal sorunlar, ruhsal gerginlik ve bunun neden olduğu fiziksel sonuçlar da meslek hastahğı olarak tanımlanabilir.

Türkiye’de ilk kez 1945’te yasayla düzenlenen meslek hastahklan sigortası, 1964’te çıkanlan Sosyal Sigortalar Kanunu’nun kapsamına alınmıştır. Meslek hastalığım sigortalının çalıştırıldığı işin niteliğine göre yinelenen bir nedenle ya da çalışma koşullan yüzünden uğradığı geçici ya da sürekli hastalık, sakatlık ya da ruhsal bozukluk olarak tammlayan söz konusu yasa, bu durumlarda Sosyal Sigortalar Kurumu’nca işçiye sağhk ve para yardımı yapılmasını öngörmektedir.

Sağlık yardımı, işçinin eski sağlığına kavuşması için gerekli tıbbi hizmetlerin (doktor, ilaç, hastane, protez araç ve gereçleri, rehabilitasyon vb) ücretsiz olarak sunulmasını kapsar. Para yardımı ise geçici işgörmezlik ödeneği ile sürekli işgörmezlik geliridir. İşçinin meslek hastalığından dolayı ölmesi durumunda, cenaze giderleri karşılanır, aynca eşine, çocuklarına ve belirli koşullarda anne ve babasına maaş bağlanır.

Meslek Hastalıkları

Bu maddedeki yazılar yalnızca bilgi verme amaçlıdır. Yazılanlar, doktor uyarısı ya da önerisi değildir.

Sponsorlu Bağlantılar

Meslek Hastalıkları, bazı iş kollarında çalışan kişilerde, işin niteliğine ya da çalışma koşullarına bağlı olarak ortaya çıkan hastalık­lardır. Mesleklerin çoğu can güvenliği ve sağlık açısından hiçbir tehlike taşımaz; oysa dalgıçlık ve otomobil yarışçılığı gibi bazı mesleklerde kazaya uğrama riski çok yüksek­tir. Bu iki grubun dışındaki mesleklerde ise, işin gereği olarak sürekli karşı karşıya kalınan bazı zararlı maddeler çeşitli meslek hastalıkla­rına yol açabilir. Bu olayı iş kazalarıyla karıştırmamak gerekir.
Günümüzde meslek hastalıklarının ve bu tip hastalıklara yol açan işkollarının sayısı oldukça kabarıktır. Bu alandaki çalışmalar sürdürüldükçe bu sayı daha da artmaktadır. Bugün doktorlar, bir insanın mesleğinin tanı açısından önemli bir ipucu olduğunu bildikle­rinden, kendilerine başvuran hastalara mutla­ka ne iş yaptığını da sorarlar.

Havadaki tozlardan ileri gelen akciğer ve boğaz hastalıkları, 17. yüzyılda saptanan ilk meslek hastalıkları grubudur. Tozlu yerlerde çalışanların aldığı her solukta, havada yüzen toz parçacıkları da doğal olarak ağızdan ve burundan içeri girer. İnsan öksürdükçe, akciğerlerindeki bir miktar tozu dışarı atabilir. Ama aylarca, yıllarca tozlu ortamda kalınırsa yavaş yavaş akciğerlerde biriken tozlar zatür­ree, bronşit ve verem gibi akciğer hastalıkları­na yakalanma olasılığını artırır.Ayrıca bu parçacıklar, tozun niteliğine bağ­lı olarak, doğrudan doğruya kendilerine özgü birtakım hastalıklara yol açabilir. Bu tip hastalıkların en bilinen örneklerinden biri, özellikle kömür işçilerinde görülen pnömokonyozdur. Akciğerlerde biriken kömür toz­ları nedeniyle hasta soluk darlığı çeker, hırıltı­lı soluk alır ve sık sık öksürür. Asbest işçilerinde de buna benzer belirtiler gösteren asbestoz hastalığı görülür. Üstelik bu kişiler­de, solunumla alınan asbest parçacıklarına bağlı olarak yıllar sonra akciğer kanseri orta­ya çıkabilir.

Taş ocağı işçilerinde, taş yontucularda ve buna benzer işkollarında çalışanlarda görülen silikoz hastalığı ile küflenmiş saman ve tahıl­larda gelişen bir mantar türünün sporlarının akciğerlere yerleşmesinden ileri gelen çiftçi pnömokonyozu da oldukça sık görülen toz hastalıklarıdır. Kurumuş kuş gübrelerinden kalkan tozların solunması da çiftçi pnömokonyozuna benzer bir hastalığa yol açar. Ama, kuşların ya da kümes hayvanlarının bakımıyla ilgili bir işte çalışmayanlar bu has­talığa yakalandığında, yasalarca bu bir meslek hastalığı sayılmaz.
Aslında bir alerji hastalığı olan astım da bazı kişilerde meslek hastalığı olarak ortaya çıkabilir. Bu kişilerin akciğerle­ri, buharlaşarak çalıştıkları ortamın havasına karışan yağlıboya, tutkal, matbaa mürekkebi, mobilya cilası, lehim, biyolojik deterjanlar, platin cevherleri ve epoksi reçineler gibi bazı maddelere duyarlıdır. Sürekli bu maddelerle karşı karşıya kaldıkları için, hırıltılı ve tıkanır gibi soluk almalarına yol açan astım krizleri geçirirler.

Bazı fabrikalarda işçiler, değdiği yerde deriyi yakan ya da kızarıklıklara yol açan maddeler­le çalışmak zorunda kalırlar. Başlangıçta ge­nellikle pek etkilenmedikleri bu maddelere karşı zamanla duyarlık tepkileri gelişir ve daha dokundukları anda deride kızartılı dö­küntüler belirir. Bu gruptaki meslek hastalık­larına daha çok boya, kimya ve kozmetik sanayilerinde çalışan işçilerde rastlanır. Egza­ma ya da dermatit denen bu kaşıntılı kızarık­lıkların nedeni çoğu kez nikel ya da başka bir metaldir.

Bileşiminde kurşun ve cıva gibi ağır metalle­rin bulunduğu kimyasal maddelerle çalışan işçilerde de çeşitli meslek hastalıkları görülür. Derideki gözeneklerden emilerek ya da bu­harları solunarak vücuda giren bu metaller dışarı atılamadığı için zamanla dokularda birikir. Kurşun zehirlenmesi özellikle gemi yapımı, maden arıtma ve boya sanayisinde çalışan işçilerde, cıva zehirlenmesi ise doğru­dan doğruya cıva arıtımında ya da termomet­re gibi cıvalı araçların yapımında çalışan işçilerde yaygındır. Her iki metal de beyni ve sinir sistemini etkilediği için hastada güçsüz­lük, hareketlerinde uyumsuzluk ve zihinsel yetilerinde azalma görülür.

Morötesi ışınlar ya da X ışınları gibi bazı elektromagnetik ışımaların kansere ve löse­miye yol açtığı biliniyor. Bu yüzden, nükleer sanayi dallarında çalışanlara mutlaka koruyucu giysiler verilir ve vücutlarındaki radyoaktiflik düzeyi belirli aralıklarla ölçülür. Röntgen filmi çeken hastane görevlileri de ya koruyucu bir önlük giyerler ya da ışınların ulaşamayacağı bir yerde dururlar. Arada bir çektirilen röntgen filmiyle alınan X ışınlarının insana bir zararı dokunmaz; ama her gün çok sayıda röntgen filmi çeken sağlık görevlileri böyle bir tehli­keyle karşı karşıya demektir.
Bazı kanser türleri de benzen, kadmiyum ya da boyaların bileşimindeki anilin gibi kimyasal maddelerden ileri gelir. Deri kanseri ise daha çok katran, zift ve krom tuzlarıyla çalışan işçilerde görülür.

Bunların dışında daha pek çok meslek hastalı­ğı vardır. Çok gürültülü makineler ve jet uçakları sağırlığa yol açabilir. Havalı matkap kullanan işçilerin ellerinde ve parmaklarında duyu yitimi ile dolaşım bozuklukları görülebi­lir. Aynı hareketin sürekli olarak yinelenmesi de vücudun belirli bölümlerinde sorun yarata­bilir. Çok geniş olan bu gruptaki hastalıkların en yaygın örnekıeri, yazı makinesi kullananla­rın ve terzilerin parmaklarındaki, posta dağı­tıcılarının omuzlarındaki ve ev temizlik işçile­rinin dizlerindeki biçim bozukluklarıdır.

İşyerindeki çalışma koşullarının sağlığı için tehlike yarattığını fark eden her işçi, öncelikle işyerinin ya da fabrikanın doktoruna başvura­rak bu konuda önlem alınmasını istemelidir. Eğer belirli bir meslekte ya da işkolunda karşılaşılabilecek tehlikeler önceden bilini­yorsa, hava filtreli maskeler, gaz sızdırmayan bölmeler, özel eldivenler, koruyucu giysiler ve gözlükler gibi özel donanımların bulundu­rulması birçok ülkede yasalarca öngörülmüş­tür. Böylece, işin niteliğinden kaynaklanan hastalıklara yakalanma tehlikesi yasalarca "kabul edilen" düzeye indirilmiş olur.

Türkiye'de sosyal sigorta kapsamına giren meslek hastalıklarının listesi Sosyal Sigortalar Kurumu'nca belirlenmiştir. Sigortalı bir işçi, kurumun saptadığı meslek hastalıklarından birine yakalandığında, sağlığı düzelinceye ka­dar her gün "geçici işgöremezlik" ödeneği alır. Eğer bu işgöremezlik durumunun kalıcı ve sürekli olduğu bir raporla belirlenirse, işçiye ömür boyu gelir bağlanır.