Analitik Kimya

Analitik kimya, Kimyasal analiz olarak da bilinir, belirli bir maddenin kimyasal bileşenlerinin ya da bileşenlerden bir bölümünün niteliğinin ve niceliğinin belirlenmesini inceleyen bilim dalı.
Kimyasal analiz sırasıyla kalitatif ve kantitatif olmak üzere iki basamakta tamamlanır. Bir maddenin hangi bileşenlerden (element veya bileşiklerden) meydana geldiğini bulmaya yarayan analiz dalına kalitatif; bu bileşenlerden her birinin ne yüzdede olduğunu bulmaya yarayan analiz dalına da kantitatif analiz denir.
Kantitatif analiz, metodlar yönünden klasik ve modern olmak üzere ikiye ayrılır. Klasik metodlar maddenin ağırlık ve hacim özelliklerine dayanan metodlardır. Maddenin ağırlığı göz önüne alınarak yapılan analize gravimetrik, hacim göz önüne alınarak yapılana da volumetrik analiz denir. Gravimetrik ve volumetrik analizlerin her ikisi de günümüzde çok kullanılmaktadır. Bilhassa fen ve şehirciliğin gelişmesiyle, medeniyeti tehdit etmeye başlıyan çevre meselelerinin tesbiti çalışmaları bu metodların önemini bir kat daha artırmıştır.

Modern metodlara İnstrumental metodlar da denilmekte olup, 1930 yılından sonra hızlı olarak gelişmeye başlamıştır. Bu metodlar, maddenin ışık absorbsiyonu, ışık emisyonu, magnetik, elektrik, radyoaktiflik gibi özellikleri üzerine kurulmuştur. Bugün sadece bir özellik üzerine kurulmuş olan metodlar ciltlerle kitap doldurulacak kadar çoğalmıştır. İnstrumental analiz klasik analizden daha hassas, daha az zaman alıcı ve daha kolay olmakla beraber, sonuçlarının değerlendirilmesi bakımından uzman kimyacılara ihtiyaç gösterir.
Bir analiz için uygulanacak analiz metodu madde miktarına bağlı olarak değişir. 50 mg'dan daha fazla madde miktarı ile yapılan analize makro analiz, 10-50 mg arasındaki miktarla yapılan analize yarı-mikro analiz, 1-10 mg arasındaki miktarla yapılan analize mikro analiz, 0,001-1 mg arasındaki miktarla yapılan analize ultra-mikro analiz ve 0,001 mg'ın altında kalan miktarla yapılan analize de sub-mikro analiz denir. Mikro, ultra-mikro ve sub-mikro analizlere ilmi çalışmalarda başvurulur.
Bilimin, teknolojinin, kliniklerin ihtiyaçlarına göre çeşitli cihaz ve metodlar geliştirilmiştir. Mesela şeker fabrikalarında ayarlanmış polarimetreler yardımıyla şekerpancarındaki şeker oranı ölçülebildiği gibi, kliniklerde kan ve idrardaki üre, şeker, azot ayarlı araçlarla tayin edilebilmektedir.

Analitik Kimyada Yöntem!

Bir maddenin çöktürme yoluyla analizi genellikle süzme, yıkama, kurutma ve tartma işlemlerini içeriyordur. Bir diğer yol ise çökelen bileşiğe radyoaktif izotop eklenmesidir. İlgili durumda çökeleğin ve ilk çözeltinin radyoaktiflikleri karşılaştırılarak saflaştırma, kurutma ve tartma işlemleri yapmaksızın çökeleğin miktarını hesaplamak olasıdır.

Analitik kimyada diğer önemli bir yöntem, nötron aktivasyon analizidir. Bu yöntemde normalde radyoaktif olmayan örnek nötron bombardımanına uğratılır ve analiz edilecek element bir radyoizotopuna dönüştürülür. Akabinde söz konusu radyoizotopun aktifliği ölçülür. Örnekteki elementin miktarı bu ölçümden, nötron bombardıman hızı, radyoizotopun yarılanma hızı ve dedektörün verimi gibi faktörler de dikkate alınarak hesaplanır.

İlgili Yöntemi Dikkat Çekici Kılan Kriterler!

• Örnekte bulunan eser (milyonda bir ya da daha az) miktardaki element, örneği parçalamaksızın belirlenebilir.
• Deney, örneğe ve elemente zarar vermeksizin gerçekleştirilebilir.
• Örnek, maddenin herhangi bir halinde (biyolojik maddeler dahil) olabilir. Mesela, eski resimlerin boyalarını analiz etmekte nötron aktivasyon analizi güvenli biçimde kullanılabiliyordur. Eski ressamlar, kendi boyalarını kendileri hazırlardı. Bu bağlamda ilgili yöntemlerle boya formülleri arasındaki farklar saptanabiliyordur.