Arap Birliği (Arap Ligi)

Arap Birliği

Arap birliği, Suudi Arabistan, Mısır, Irak, Lübnan, Suriye, Maverai Ürdün (daha sonra Ürdün) ve Yemen tarafından 22 mart 1945'te Kahire'de kurulan örgüt.

Kuruluşundan bu yana birliğe on dört yeni devlet kabul edildi: Libya (1953), Sudan(1956), Fas(1958),Tunus(1958), Kuveyt (1961), Cezayir (1962), Güney Yemen (1967), Bahreyn (1971), Birleşik Arap Emirlikleri (1971), Umman (1971), Katar (1971), Moritanya (1973), Somali (1974) ve Cibuti (1977). 1965’te gözlemci statüsüyle kabul edilen Filistin kurtuluş örgütü (FKÖ), eylül 1976’da birliğin tam üyesi oldu; FKÖ. Arap birliği'nde Filistin’i, temsil etmektedir. 1945'te Kahire, örgütün merkezi olarak seçildi. Bununla birlikte, Camp David antlaşması’ndan sonra, mart 1979'da Bağdat'ta toplanan Arap Dışişleri ve Ekonomi bakanları konferansı,Mısır'ın birliğe üyeliğini askıya almayı ve örgüt merkezini Tunus’a nakletmeyi kararlaştırdı.

Arap birliği kuruluşunu, yılda iki olağan oturum yapan bir konsey, bir genel sekreterlik (mayıs 1991'den beri mısırlı İsmet Abdülmecit tarafından yönetilen), beş uzmanlık konseyi (ortak savunma, ekonomik işbirliği, enformasyon, sağlık ve gençlik), on sürekli komisyon ve yirmi kadar teknik organ oluşturmaktadır. Devlet ve hükümet başkanlarının katıldıkları arap "zirveleri şu merkezlerde yapıldı: Kahire (Ocak 1964), İskenderiye (Eylül 1964), Casablanca (Eylül 1965), Hartum (Ağustos 1967), Rabat (Aralık 1969), Cezayir (Kasım 1973), Rabat (Ekim 1974), Kahire (Ekim 1976), Bağdat (Kasım 1978). Amman (Kasım 1980), Fas (Eylül 1982), Casablanca (Ağustos 1985), Amman (Kasım 1987), Casablanca (Mayıs 1989) ve Kahire (Ağustos 1990).

Arap birliği, hükümetlerüstü bir örgüt değildir. Amacı, Araplar arasında, üye devletlerin özgürce benimsedikleri çok yönlü bir işbirliğine yardımcı olmakla sınırlıdır. Devletler, onamadıkları örgüt kararlarına bağımlı kılınamazlar.

Arap dünyasını 1945'ten beri sarsan aralıksız bunalımlar, birliğin işleyişini ve başarısını etkiledi. Arap birliği konseyince (bünyesinde oylama konusunda oybir liği kuralı geçerlidir) benimsenen anlaşmaların çok azı üye ülkelerin tümü tarafından onaylandı (bunlardan biri, özellikle arap ortak pazarı kurulmasına ilişkin olan ve 1964'te sonuçlanan anlaşmadır). Öbür anlaşmalar, tüm üye ülkeler tarafından onaylandıkları halde, düzenli biçimde uygulanamadılar: örneğin, birliğin anayasası ve 13 nisan 1950'de imzalanan Örtak savunma ve ekonomik işbirliği antlaşması ile kurulan ortak güvenlik sistemi, 1956, 1967 ve 1973 arap-israil savaşları sırasında işlemedi. Nihayet, anayasa'da uyuşmazlıkların barışçı yoldan çözümü öngörüldüğü halde, arap devletleri arasında meydana gelen çeşitli uzlaşmazlıklar birliğin çerçevesi dışında çözümlendi.

1982'de Fas'ta düzenlenen zirve toplantısının amacı Ortadoğu ile ilgili ortak bir arap barış planı oluşturmaktı. Suudi Ara bistan'ın önerdiği Faht planı, iki değişiklikle kabul edildi. Planda Filistin kurtuluş örgütü'nün, Filistin halkının tek gerçek temsilcisi olduğu vurgulandı. İsrail, 1967 de işgal ettiği topraklardan çekilecek, başkenti doğu Kudüs olan bir Filistin devleti kurulacak; İsrail devletinin varlığı tanınırken bölgedeki devletlerin bütünlüğü Birleşmiş milletler güvenlik konseyi güvencesine bağlanacaktı. Casablanca’da düzenlenen 13. zirve toplantısında Ürdün-Filistin yakınlaşması desteklendi. 1990 yılında Arap birliği'nin merkezi yeniden Kahire'ye alındı. Aynı yıl yapılan toplantıda Irak'ın Kuveyt'i işgali kınandı

Arap Birliği

(el-Camiatü’l-Arabiye), ARAP DEVLETLERİ BİRLİGİ (el-Camiatü’l-Düvelü’l- Arabiye) olarak da bilinir
Ortadoğu’daki Arap ülkelerinin oluşturduğu bölgesel birlik.

22 Mart 1945’te Kahire’de kuruldu. Kurucu üyeleri Mısır, Suriye, Lübnan, Irak, Transürdün (bugün Ürdün), Suudi Arabistan ve Yemen’di. Katılış sıralarına göre öbür üyeleri Libya (1953), Sudan (1956), Tunus ve Fas (1958), Kuveyt (1961), Cezayir (1962), Bahreyn, Umman, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri (1971), Moritanya (1973), Somali (İ974), Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ, 1976) ve Cibuti’dir (1977). (1967-90 arasında her iki Yemen de örgütün üyesiydi.) Her üyenin birlik konseyinde bir tek oyu vardır ve alınan kararlar, yalnızca karar için oy kullanan üyeleri bağlayıcıdır. Kurulduğunda birliğin amacı üyelerinin siyasal, kültürel, ekonomik ve sosyal programlarını güçlendirmek, aralarında eşgüdüm sağlamaktı. Üyeleri ya da üyeleriyle üçüncü taraflar arasında çıkacak anlaşmazlıklarda da birlik arabuluculuk yapacaktı. 13 Nisan 1950’de imzalanan ortak savunma ve ekonomik işbirliğine ilişkin anlaşma da, imzalayan üyelerin askeri savunma önlemleri konusunda işbirliği yapmalarını öngörüyordu.

İlk yıllarında Arap Birliği temel olarak ekonomik, kültürel ve sosyal programlarla ilgilendi. 1959’da ilk Arap petrol kongresini topladı. 1964’te ise Arap Birliği Eğitsel Kültürel ve Bilimsel Örgütü’nü (ALECSO) kurdu. Gene 1964’te Ürdün’ün karşı çıkmasına karşın, FKÖ’yü bütün Filistinlilerin temsilcisi olarak tanıdı. Üçüncü genel sekreteri Mahmut Riyad’ın yönetiminde (1972- 79) birliğin siyasal etkinliği arttı. Ama siyasal konularda, özellikle İsrail ve Filistinlilere ilişkin sorunlarda, kendi içinde çıkan anlaşmazlıklar yüzünden zayıfladı. Mısır’ın 26 Mart 1979’da İsrail ile bir barış antlaşması imzalamasından sonra Arap Birliği’nin öteki üyeleri Bağdat’ta toplandılar ve bu barış antlaşmasını protesto ederek Mısır’ın üyeliğinin askıya alınmasına, örgüt merkezinin de Kahire’den Tunus’a taşınmasına karar verdiler. Mısır 1989’da yeniden üyeliğe alındı ve merkez Kahire'ye taşındı.

1990’da Irak’ın Kuveyt’i işgalinin ardından Suudi Arabistan’ın isteği üzerine, başta ABD olmak üzere Batılı ülkelerin olaya müdahale etmesi Arap Birliği’nde büyük görüş ayrılığına neden oldu. Suudi Arabistan, Mısır, Suriye, Fas, Katar, Bahreyn, Kuveyt, Birleşik Arap Emirlikleri, Lübnan, Cibuti ve Somali, Suudi Arabistan’da yabancı birliklerin konuşlandırılmasını desteklediler ve son üçü dışında bütün üye ülkeler savaşta askeri rol oynadılar.