Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası

Bankamızın Kuruluşu

19. yüzyılın ilk yarısında Osmanlı İmparatorluğu'nda, ticaret ve finansmanda batılı modellerin benimsenmesiyle birlikte, yabancı bankalar ülke toprakları içinde faaliyet göstermeye başlamıştı. O dönemlerde ülkede henüz, ulusal niteliğe sahip bir bankacılık sisteminin kurulması için yeterli sermaye birikimi oluşmamıştı ve bir kaynak yaratma aracı olarak milli bankaların varlığından söz edilemiyordu. Bundan en çok zarar gören kesim ise çalışan nüfusun büyük çoğunluğunu oluşturan çiftçilerdi. Çünkü tamamen kendi kaderine terkedilmiş tarım kesiminde, geçim sıkıntısı içinde bulunan büyük bir çiftçi topluluğu başvurabilecekleri kurumsal bir finansal yapı olmadığı için, sürekli olarak özel şahıs kredilerine muhtaç durumdaydı.
Sözü edilen kredileri verenler, bu işi meslek edinmiş faizci kimselerin yanı sıra, tarım gereçlerini satan tüccar, toptancı, ihracatçı, komisyoncu, kabzımal ve köy bakkalı gibi çeşitli ticaret erbabı ve esnaflardı. Bu tür yüksek faizli özel şahıs kredilerine Tefeci veya Murabaha Kredileri denilmekteydi.

O sıralarda günde 1 para hesabıyla yıllık %900'lere varan bir faiz söz konusuydu. Dolayısıyla borçlarını ödemekte son derece zorlanan çiftçiler, ürünlerini daha hasattan önce bu kişilere satmak zorunda kalmaktaydı.(Selem Usulü)
Ezilen çiftçilerin dertlerine çare bulunabilmesi için devletin zirai kredi işine el atması düşüncesi dönemin gazetelerinde ve resmi ağızlarda yer bulmaya başlamıştı.
O dönemde Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı Yugoslavya'nın Niş Kenti Valisi olan Mithat Paşa, çeşitli alanlarda başarılı çalışmalarda bulunmasının yanı sıra, çiftçilerin içinde bulundukları zor koşullara da yakından tanık olmuştur.Yaptığı araştırmalarla, bu alanda teşkilatlanmanın zorunlu olduğu ve çiftçilerin, tefecilerin elinden kurtarılması için devlet yardımının gerektiği, ancak bu yardımın halk hareketiyle desteklenmesinin önem taşıdığı sonucuna varmıştır. Böylece 1863 yılında, çiftçilerin oluşturduğu kaynakla, Mithat Paşa öncülüğünde, devlet eliyle ve devlet himayesinde kurulan ve adına "Memleket Sandıkları" denilen organizasyon Milli Bankacılığın ilk örneği olarak tarihe geçmiştir.

Mithat Paşa 1863 yılında Pirot Kasabası'nda kurduğu ilk Memleket Sandığını oluştururken Türk gelenekleri arasında zaten varolan ve karşılıklı yardımlaşma esasına dayanan imece geleneğinden esinlenmiştir.

1867 yılında "Memleket Sandıkları Nizamnamesi" nin yürürlüğe girmesiyle Osmanlı Devleti'nin her yanında Sandıklar faaliyete başlamış ve uzun yıllar başarıyla hizmet vermiştir.

Ancak izleyen yıllarda sandıkların işleyişinde gözlenen bozulmalar Memleket Sandıkları'nın etkinliklerini azaltmıştır. Sandıkları merkezi yönetime bağlayarak olumsuzlukları giderebileceğini düşünen hükümet, 1883'te aynı amaçlar doğrultusunda "Menafi Sandıkları"nı kurmuştur. Menafi Sandıklarına geçilmesiyle, idare yeniden düzenlenmiş, kayıt ve muhasebe işleri çağdaş ve ilmi esaslara uygun olarak yürütülmeye başlanmış ve merkezi hükümetin doğrudan denetimine tabi tutulmuştur.
Bu yeni yapılanma, Sandıkların idaresine nispeten ciddi, bilimsel denetime açık bir işleyiş kazandırsa da tamamen yeni, çağdaş bir örgütlenmeye duyulan gereksinimin önünü alamamıştır.

Böylelikle, 15 Ağustos 1888'de Menafi Sandıkları'nın yerine işlevlerini üstlenecek modern finans kuruluşu olarak Ziraat Bankası resmen kurulmuş, o tarihte faaliyette bulunan Menafi Sandıkları da Banka şubelerine dönüştürülerek faaliyete başlamıştır. O güne kadar Menafi Sandıklarının mali kaynağını oluşturan menafi hisseleri Bankaya devredilmiş ve bundan sonraki hisseler de Bankanın sermayesine tahsis edilmiştir. Bu adımla birlikte, teşkilatlı tarımsal kredi tarihimizde yeni bir dönem başlamıştır.

Ziraat Bankası'nın ilk kuruluşundaki görevleri ise;

1. Satılması mümkün olan gayrimenkul rehini ve kuvvetli kefalet karşılığında çiftçiye kredi kullandırmak,
2. Faiz karşılığında tevdiat kabul etmek,
3. Ziraat'e ilişkin sarraflık ve aracılık işleri yapmak

olarak belirlenmiştir.

Bankamız Tarihinin Kilometre Taşları

1863

• Mithat Paşa tarafından Pirot kasabasında bugünkü Ziraat Bankası'nın temelini oluşturan Memleket Sandıkları kuruldu (20 Kasım).
• 3-12 Ay vadeli ve kişi başına azami 20 liralık ilk tarımsal kredi uygulaması başladı.

1867

• Memleket Sandıkları Nizamnamesi yürürlüğe girdi.
• Ülkemizde ilk kez teşkilatlı kredi sistemi mevzuatı oluştu.

1881

• Edirne vilayetinde bir Ziraat Bankası kurulması için iki yabancıya hükümetçe izin verildi ancak sonuç başarısız oldu.
• Banka yabancı ortak konusunda ilk girişimde bulundu.

1883

• Menafi Sandıkları Memleket Sandıklarının yerini aldı.
• Aşar Vergisine Menafi Hissesi Zammı yapılarak Sandıklara daimi ve istikrarlı bir mali kaynak yaratıldı.
• Sandıklar güçlü ve sürekli bir yapıya kavuşturuldu.

1888

• Ziraat Bankası Nizamnamesi yürürlüğe girdi (28 Ağustos).
• Ziraat Bankası Umum Müdürlüğü faaliyete geçti (17 Eylül).
• Mikail PORTAKALYAN Banka Umum Müdürlüğü görevine getirildi.
• İlk defa faiz karşılığı mevduat kabul edildi.
• Nominal sermayesi 10 milyon TL olan Ziraat Bankası hükümetin himayesinde ve Ticaret ve Nafia Nezareti'nin kontrolü altında bir Devlet Müessesesi oldu.

1892

• Bankanın teftiş hizmetlerini kendi müfettişleri görmeye başladı.
• Hazineye ilk kredi verildi.
• Banka faaliyetleri daha etkin bir şekilde denetlenmeye başlandı.

1916

• Ziraat Bankası Kanunu çıkarıldı (23 Mart).
• Emil Kautz Genel Müdürlük görevine getirildi.
• Tarımsal işletmelere kredi, tahvil ve kefalet karşılığı avans kullandırılmaya başlandı.
• İlk devlet tahvili satışı yapıldı.
• Bugünkü Mevduat Sertifikası benzeri "Tevdiatı Nakdiye Senetleri" çıkarıldı.
• Zirai alacaklarda ilk toplu erteleme yapıldı.
• İlk tohumluk kredisi verildi.

1919

• İzmir'i işgal eden Yunanlılar burada ayrı bir Ziraat Bankası İdare Merkezi oluşturarak, işgalleri altına giren şube ve sandıkları bu merkeze bağladılar.
• Kurtuluş Savaşı sırasında oluşturulan Kuvayı Milliye müfrezelerinin giderlerinin karşılanabilmesi için Ziraat Bankası sandıklarından para alınıp askerlere teçhizat sağlandı.
• İşgal, Banka bünyesini olumsuz şekilde etkiledi.

1920

• Ankara'da TBMM'nin açılmasıyla birlikte, TBMM'nin nüfuzu altındaki topraklarda bulunan şube ve sandıkların idaresi görevi Ziraat Bankası Ankara Şubesi'ne verildi (23 Nisan).
• Böylece Ziraat Bankası Milli Mücadele'de yerini aldı.
• 23.06.1920'de Ahmet Kemal ILGAZ, Genel Müdürlük görevine getirildi.
• 06.12.1920'de Hüseyin Avni ŞUŞUD, Genel Müdürlük görevine getirildi.

1922

• İzmir teşkilatı Ankara'ya tabi oldu (9 Eylül). İstanbul teşkilatı Ankara'ya tabi oldu.
• Milli Mücadele'nin kazanılması ile Banka tekrar bütünlüğüne kavuştu (23 Ekim).

1923

• Abdülkadir Zeki GÜÇLÜ, Genel Müdürlük görevine getirildi.
• 13.10.1923'te Emil KAUTZ, Genel Müdürlük görevine getirildi.
• İlk tahsil senedi çıkarıldı.

1924

• Ziraat Bankası'nı, kaynaklarını günlük ihtiyaçlara harcayan hükümetlerin siyasi etkisinden kurtarmak, gerçek sahipleri olan çiftçilerin eline ve yönetimine teslim etmek ve tarımsal kredilerle sınırlanmış olan faaliyetlerini genişletmek amacıyla, TBMM'de 444 sayılı Bütçe Kanunu kabul edildi (19 Mart).
• Banka organları Umumi Heyet, Umumi Heyet Müfettişleri, İdare Meclisi ve Umum Müdürlük biçiminde oluşturuldu.
• Prof. Leon MORF, Genel Müdürlük görevine getirildi.
• Bütçe Kanunu ile Ziraat Bankası bir devlet müessesesi olmaktan çıkarıldı ve Anonim Şirket haline geldi.

1938

• Umumi Heyet'in yetkilerini genişletmek üzere "Sermayesinin Tamamı Devlet Tarafından Verilmek Suretiyle Kurulan İktisadi Teşekküllerin Teşkilatıyla İdare ve Murakebeleri Hakkında Kanun" kabul edildi.
• 3202 sayılı Kanun'da yer alan Murakıplar Heyeti 3460 sayılı Kanun'la kaldırılarak, bu görev Başbakanlığa bağlı olarak kurulan Umumi Murakebe Heyeti'ne verildi.
• Nusret M. MERAY, Genel Müdürlük görevine getirildi.
• Banka, bugünkü adıyla Yüksek Denetleme Kurulu tarafından denetlenmeye başlandı.

1945

• 3202 sayılı Kanun'da hazırlanacağı belirtilen ve 198 maddeden oluşanTürkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası (TCZB) Tüzüğü tamamlanarak yürürlüğe girdi.
• TCZB Tüzüğü, Genel Müdürlük birimlerinde büyük çapta bir yeniden yapılanmayı gündeme getirdi.

1964

• "Kamu İktisadi Teşebbüslerinin Türkiye Büyük Millet Meclisince Denetlenmesinin Düzenlenmesi Hakkındaki Kanun" ile "Umumi Heyet", TBMM Genel Kurulu ve onun adına hareket eden "Kamu İktisadi Teşebbüsleri Karma Komisyonu" oluştu.
• Umumi Murakebe Heyetinin görevini Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu üstlendi.

1975

• Hamburg Temsilciliği açıldı.
• Kıbrıs'ta Lefkoşe, Gazi Magosa ve Güzelyurt Şubeleri açıldı.

1977

• Alınan yeni bir Yönetim Kurulu Kararıyla, "Yurt düzeyinde yaygın Ziraat Bankası teşkilatının verimli ve etkili bir yönetime kavuşması için gereken tedbirleri almak, faaliyetlerini yakından izlemek ve Genel Müdürlük'te oluşan kararların şubelerce tam ve doğru olarak uygulanmasını sağlamak amacıyla" Ege (İzmir), Marmara (İstanbul), İç Anadolu (Ankara), Doğu Anadolu (Erzurum), ve Güneydoğu Anadolu (Diyarbakır) Bölge Müdürlükleri kuruldu.
• Artan şube sayısının bir gereği olarak merkezi yönetimden, yerinden yönetime geçilmeye başlandı.

1981

• Rahmi ÖNEN, Genel Müdürlük görevine getirildi.
• Bankamız tarihini sergilemek amacıyla Genel Müdürlük Şeref Salonu'nda Ziraat Bankası Müzesi açıldı.
• Bu müze Türkiye'nin ilk banka müzesi olma özelliği taşımaktadır.

1983

• New York temsilciliği şubeye dönüştürüldü.
• Duisburg, Berlin, Münih, Stuttgart ve Rotterdam Temsilcilikleri açıldı.

1986

• Gelişen teknolojiyi bankacılık hizmetlerine uyarlamak ve daha hızlı, kaliteli ve verimli hizmetler sunabilmek amacıyla Ankara ve İstanbul'da 7 şubede "Bank 86" adı altında geliştirilen proje kapsamında otomasyon ortamına geçildi.
• Antalya ve Mersin Serbest Bölge Şubeleri kuruldu.

1988

• Güneydoğu Anadolu Projesi Kredileri (GAP) Müdürlüğü kuruldu.
• Ş.Coşkun ULUSOY, Genel Müdürlük görevine getirildi.
• GAP bölgesi üreticilerine, bölgenin özelliklerine uygun kredi desteği verilmeye başlandı.
• Euromoney Dergisinin, " Özkaynak Büyüklüğüne Göre İlk 500 Banka" sıralamasında Ziraat Bankası 452. oldu.
• Tarımı desteklemede ilk kez bir bölge tek başına ele alınarak yeni bir anlayışın temelleri atıldı.

1989

• Bankanın ihtiyaç duyduğu nitelikli personelin yetiştirilmesi amacıyla Bankacılık Okulu öğretime açıldı.
• Bankers Trust International Ltd. liderliğindeki diğer katılımcı bankalar aracılığıyla Hazine garantisi olmaksızın 140 milyon $'lık Temmuz 2001 vadeli, değişken faizli tahvil ihracı gerçekleştirildi.
• Bankamızda ilk Yatırım Fonu (Fon I) kuruldu.
• Ziraat Altın adı altında altın satışına başlandı.
• İlk tüketici kredisi verildi.
• İlk kredi kartı verildi.
• Bingöl-Muş Kırsal Kalkınma Projesi başlatıldı.

1990

• Ankara, İstanbul ve İzmir Bölgesi Dış Muameleler Şubelerimizin Genel Müdürlüğümüz üzerinden "Remote Work Station" olarak SWIFT -1 Sistemine bağlanması sağlandı.
• Özel Tarımsal Krediler, Bireysel Bankacılık ve Bankacılık Kartları Müdürlükleri kuruldu.
• "Self Servis Bankacılık" uygulaması başlatıldı.
• ATM'lerin yanında, Türkiye'de ilk kez hizmete sunulan Yabancı Para Bozma Makinaları, Self Servis Danışma Terminalleri ve Sesli Mesaj Sistemleri ile bu proje, ülkenin ilk "İnsansız Elektronik Şube" mantığında çalışan ve 24 saat hizmet verme amacına yönelik bir atılım oldu.
• Tahvil-Bono alım satımına başlandı.
• Hisse Senedi alım satım işlemlerine başlandı.
• Zirai kredi müşterileri müşterek borçlu ve kefillerin mağduriyetinin önlenmesi amacıyla Başak Sigorta ile imzalanan protokol çerçevesinde sigortalanmaya başlandı.
• Fon II, III ve IV kuruldu.
• İthal Süt Hayvancılığı Projesi başlatıldı.
• Banka SWIFT'e geçerek dış işlemlerde de etkin olma isteğini ortaya koydu, ayrıca yeni ürünlerle her kesime hitap etmeyi amaçladı.

1993

• İstanbul Şube'sine bağlı olarak İstanbul Takas İşlemleri Merkezi faaliyete geçti.
• Tarım sektöründeki işletme kredilerine bir yıllık vade dönemi tanındı.
• Ziraat Bank Moscow, Kazkommerts Ziraat International Bank (KZI Bank), Turkmen Turkish Commercial Bank (TTC Bank) ve Uzbekistan Turkish Bank (UT Bank) kuruldu ve faaliyete geçti.
• Ziraat Bankası Euromoney Dergisinin "İlk 500 Banka" sıralamasında 202., net kâra göre 41., özkaynak kârlılığına göre dünya 1.si, ve Dünyanın En Hızlı Gelişen İlk 50 Bankası sıralamasında da 12. oldu.

1998

• Günün gelişen teknolojileri kullanılarak açık sistem mimarisi üzerine "Ziraat 2001" projesi taşındı. Bu proje Ankara'da 86 şubede, Microsoft Windows NT ve SQL veri tabanı üzerinden kullanılmaya başladı.
• Sofya Şubesi açıldı.
• Stuttgart, Hannover, Frankfurt ve Duisburg Temsilcilikleri, şube olarak faaliyete geçti. Bankanın yazılım atağı, yeni ürün ve hizmetlerin sunumunu kolaylaştırdı.

1999

• 1999 yıl sonu itibariyle iştirak sayısı 21'e ulaştı.
• Osman TUNABOYLU, Genel Müdürlük görevine getirildi.
• Dövize endeksli, spot ve gün içi kredi uygulamaları başlatıldı.
• Üsküp Şubesi faaliyete geçti.
• Turkish-Ziraat Bank Bosnia D.D., VISA ve EUROPAY lisansı alarak Ziraat Kart A.Ş. koordinatörlüğünde Bosna-Hersek'te ilk kez "VISA acquiring" ve "issuing" işlemlerine başladı.
• Berlin ve Münih Temsilcilikleri şube olarak faaliyete geçti.
• Ziraat Bankası'nın teşkilat ağı daha da genişledi.

2000

• 25 Kasım 2000 tarihinde kabul edilen 4603 sayılı kanunla T.C. Ziraat Bankası, Anonim Şirket haline getirildi.

2001

• Kamu Bankalarının yeniden yapılandırılmaları kapsamında, Ziraat Bankası 2001 yılından başlayarak büyük bir değişim içine girdi.
• Şubat 2001 Krizinin ardından Kamu Bankaları, Vural Akışık başkanlığında ortak bir yönetim kurulu tarafından yönetilmeye başlandı.
• Ziraat Bankası Genel Müdürlüğüne Dr. Niyazi Erdoğan atandı.
• Bankanın organizasyon yapısı, çağdaş bankacılığın ve uluslararası rekabetin gereklerine göre tamamen değiştirildi.
• Operasyon ağırlıklı bankacılık anlayışına, pazarlama nosyonu eklendi.
• Emlak Bankası, Ziraat Bankası ile birleştirilerek kapatıldı.
• 37 adet merkez şube seçilerek, merkezi yönetimin bazı yetkileri bu şubelere devredildi.
• Banka çalışanları Özel Hukuk Hükümlerine göre çalıştırılmaya başlandı.

2002

• Kamu Bankaları Ortak Yönetim Kurulu başkanlığına Safa Ocak atandı.
• Krizden sonra ilk krediler verilmeye başlandı.

2003

• Kamu Bankaları Ortak Yönetim Kurulu başkanlığına M. Zeki Sayın atandı.
• Ziraat Bankası Genel Müdürlüğüne Can Akın Çağlar atandı.

2005

• Misyonunu başarı ile tamamlamasının ardından, Kamu Bankaları Ortak Yönetimi uygulaması sona erdi.
• Ziraat Bankası Yönetim Kurulu Başkanlığı'na Prof. Dr. İlhan Uludağ atandı.

Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası
(TCZB), tanma finansman desteği sağlamanın yanı sıra her türlü bankacılık ve borsa işlemlerini yürütmekle görevlendirilmiş, tüzel kişiliği olan, özerk ve sorumluluğu sermayesiyle sınırlı iktisadi devlet teşekkülü.

TCZB’nin temelini 20 kasım1863’te tarımsal kredileri düzenleme girişimlerine başlayan Niş valisi Midhat Paşa attı. Midhat Paşa’nın Rusçuk kasabasının Pirot köyünde kurduğu bir tür tarım kredi kooperatifi olan Memleket Sandığı uygulaması 1867’den sonra resmi nitelik kazandı ve yaygınlaştı. 1883’ten sonra aşar vergisine yapılan yüzde 10 oranındaki “Menafi Hissesi” zammı sandıklara gelir olarak bağlandı. Böylece Menafi Sandıklan adını alan kurum 1888’de merkezi İstanbul’da bulunan, 10 milyon Osmanlı Lirası sermayeli Ziraat Bankası’na dönüştürüldü.

Kuruluş nizamnamesinde bankanın görevleri, taşınmaz mal rehini karşılığında ya da kişisel kefaletle çiftçilere borç para vermek, faiz karşılığında mevduat kabul etmek, tanma ilişkin sarraflık işleri görmek ve aracılık yapmak biçiminde belirtiliyor, banka kredi etkinlikleri yalnızca tarımla sınırlanıyordu. 1914’te bankanın yapısında ve çalışma ilkelerinde yapılan yeni düzenlemeler 1916’da yasalaştı. Sermayesi 15 milyona yükseltilen ve yasayla kurulmuş bir devlet bankası niteliğini kazanan bankanın işlemlerine resim ve harç bağışıklığı tanındı, alacaklarının hızlı tahsilini sağlayacak önlemler getirildi. Şube sayısı 1923’te hızla artarak 316’yı bulan banka, Cumhuriyet dönemine aktarılan en köklü ve yaygın mali kuruluş oldu.

Cumhuriyet yönetimi 1924’te bir yasayla bankayı bir devlet kurumu olmaktan çıkarıp 30 milyon lira sermayeli bir anonim şirkete dönüştürdü; etkinliklerini tarım dışına da taşırarak her türlü bankacılık işleminde bulunma yetkisi tanıdı. 1926’da bankanın adına Türkiye sözcüğünü ekleyen nizamname anonim şirketin hukuki yapısını düzenliyor ve bankanın genel kuruluna arazi vergisi 100 lirayı bulan çiftçilerin de katılabilmesine olanak sağlıyordu. Ama yerel eşrafın TCZB kredilerinin dağıtımı üzerinde etkisi her zaman önemli oldu ve devletin banka üzerindeki denetimi hiç azalmadı. 1930’da sermayesi 100 milyona yükseltilen banka Haziran 1937’de çıkarılan TC Ziraat Bankası Kanunu’yla kendi yasası dışında özel hukuk hükümlerine bağlı, tüzel kişiliği olan bir devlet kuruluşuna dönüştü, 1938’de çıkarılan bir yasayla da iktisadi devlet teşekkülü oldu. TCZB’nin 1923’te 8 milyon olan tarımsal kredileri, 1924’te 17 milyona, 1930’da 35,7 milyon liraya ulaştı. Bu tutar, 1930 bütçesinin yedide biri kadardı; aynı yıl tarımdan elde edilen dolaysız vergilerin toplamından da fazlaydı.

Bankanın kuruluş yasası 1979’a değin 14 kez değişikliğe uğradı. Haziran 1984’te bu yasanın yerini 233 sayılı kanun hükmünde kararname aldı. Kasım 1984’te ana statüsü çıkarılan TCZB, Başbakanlıkla ilgilendirildi. TCZB tarıma yönelttiği kredileri gitgide daha büyük oranlarda kooperatifler aracılığıyla kullandırdı ve 1938’den başlayarak bunun için kendi kaynakları yanında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası reeskontundan da yararlandı. Tarım kredi kooperatiflerine 1965’e değin yalnızca “çevirme kredisi” adı altında plasman ayrılırken, bundan sonra krediler çeşitlendirildi. Bankanın kredi hacmi içinde tarımsal kredilerin payı 1980’lerde gitgide azaldı. Türkiye’de tarımsal kredilerin toplam kredi hacmi içindeki öneminin azalması sürekli bir eğilim durumuna geldi.

TCZB en anlamlı ölçütler bakımından 1980’lerde Türkiye’nin en büyük bankası özelliğini taşıyordu. Türkiye’de birinci sırada olduğu şube sayısı 1943’te 267 iken 1971'de 972'ye, 1992’de 1.282’ye ulaşmıştı. Bankanın personel sayısı ise 1943'te 3.108 iken 1971’de 19.025 e, 1992'de 40.367ye çıkmıştı. Bankanın 1989’daki şubeleri arasında Kıbrıs’taki dört, ABD, Almanya ve İngiltere’deki birer şube de yer alıyordu; 11 Batı Avrupa kentinde ve Tokyo'da da temsilcilikleri vardı. TCZB toplam mevduat büyüklüğü bakımından 1992 sonunda 63,8 trilyon lirayla, ikinci sıradaki Türkiye İş Bankası'mn (33,9 trilyon lira) büyük bir farkla önündeydi. Bankanın kredi hacmi de 1992'de 54,7 trilyon liralık büyüklükle kendisini ikinci sırada izleyen Türkiye Emlak Bankası'nın kredi hacminin yaklaşık 2,5 katıydı. 1992 sonunda özkaynaklar ve kâr büyüklüğü açısından ilk sırada yer alıyordu.

Dünyanın önde gelen 500 büyük bankası arasında vergiden önceki kârın aktife oranı bakımından 1981’de sekizinci sırada bulunan TCZB Ekim 1983’te iflas durumundaki üç özel bankayı (İstanbul Bankası, Hisarbank ve Odibank) tüm aktif ve pasifleriyle devralmak zorunda kalınca, sonraki yıllarda erek kârlılık oranı gerek kâr büyüklüğü akımından Türkiye ölçeğinde bile en alt sıralara düştü. Türkiye Öğretmenler Bankası’nın (TÖBANK) kurtarılması operasyonunda da Türkiye Halk Bankası ve Türkiye Emlak Bankası yanında birinci derecede rol üstlenmek zorunda bırakıldı ve TÖBANK’a ortak edildi. TCZB 1983’te devraldığı bankaların 26 iştirakini de devraldı; bunların bir bölümü daha sonra özelleştirme programına katıldı. Bankanın bunlar dışında 55 iştiraki ve iki bağlı ortaklığı vardır.