Osman Zeki Üngör

Santuri Hilmi Bey'in torunu olan Osman Zeki Güngör, 1880 yılında Üsküdar'da doğdu. On bir yaşındayken Musika-i Hümayûn'a (saray orkestrasına) alındı ve keman bölümünü bitirdi. Orkestradaki başarısı II. Abdülhamit'in dikkatini çekti ve konser kemancısı olarak yetiştirildi. Opera orkestrasına başkemancı tayin edilerek Vondra Bey'den sonra uzun yıllar başkemancı olarak çalıştı. Binbaşı rütbesine terfi eden Zeki Güngör, daha sonra Saray orkestrasına şef oldu.

Osman Zeki Bey, Safvet Atabinen'in oluşturduğu senfonik orkestrada da başkemancı olarak görev aldı. Bir süre sonra yaylı çalgılar bölümü öğretmenliğine atandı. İstanbul Erkek Muallim Mektebi'nde müzik dersleri verdi.

Onun döneminde ilk Türk orkestrası konser için Avrupa'da turneye çıktı. I. Dünya Savaşı sırasında Musika-i Hümayûn'la Viyana, Berlin, Dresden, Münih, Budapeşte ve Sofya'da şef olarak konserler verdi (Aralık 1917-Ocak 1918). Bu gezi dönüşünde Union Française'de haftalık konserler yönetmeye başladı.

1924'te Ankara'da çok beğenilen iki konser veren topluluk, Cumhuriyet'ten sonra Riyaset-i Cumhur Musiki Heyeti adı altında cumhurbaşkanlığına bağlandı ve Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası'nın çekirdeği oluştu. Uzun süre Musiki Müesseseleri Müdürü ve Gazi Musiki Muallim Mektebi Müdürü olarak görev yaptı. Topluluğun ilk şefi olan Osman Zeki, 1934 yılında sağlık nedeniyle emekliliğini istedi. İstiklal Marşı dışında, çoğu marş türünde başka yapıtlar da bestelemiştir.

1958 yılında hayatını kaybeden sanatçının cenazesi, askeri armoni orkestrası tarafından İstiklal Marşı çalınarak Karacaahmet'te toprağa verilmiştir.

OSMAN ZEKİ ÜNGÖR
1880'de İstanbul Üsküdar'da doğdu. Türk müzisyenlerinin en büyüklerindendir. Şekerci Hacı Bekirzade Miralay Santri Hilmi Bey'in torunu ve Hüseyin Bey'in oğludur. Dedesi Muzıka-yı Hümayun'daki faslı ceditin kurucusudur. 1891'de 11 yaşında iken Muzıka-yı Hümayun'a girdi. II. Abdülhamid' in dikkatini çekince konser kemancısı olarak yetiştirildi. Kemancı Vondra Bey'den kemanı, d'Aranda Paşa'dan da müzik nazariyatı dersleri almaya başlamıştı. Onların yanında çalışarak başarılı ilk Türk konser kemancısı olarak yetişti. Kemancı olarak genç yaşta müzik sever çevrenin takdirlerini kazanıp operaya, keman öğretmeni Vondra Bey'in yerine başkemancı olarak atandı. 1908’ de binbaşı rütbesi ile bu görevde idi. Padişaha sık sık verdiği keman konserleri nedeniyle ödüllendirilip genç yaşta binbaşı rütbesine yükseltildi. Bundan sonra parlak ve başarılı bir ilerleme gösteren Zeki Bey, Saffet Atabinen' in orkestrayı yenileştirme çalışmalarına yardımcı oldu. Yalnızca askerî marşlar, fantezi parçalar çalan saray mızıkasından Avrupa anlamında bir senfoni orkestrasının oluşmasında büyük katkıları oldu. Meşrutiyet'te rütbesi mülazımlığa (teğmen) indirildi. Saffet Atabinen' in idaresindeki senfoni orkestrasında başkemancılığa devam etti. Cemil Bey'in emekli olmasıyla yaylı sazlar kısmı baş muallimliğine getirildi. Bu dersten uzaklaştırılıp dersini Saffet Bey alınca sadece saray orkestrası birinci kemancısı olarak kaldı. Ek olarak İstanbul Erkek Muallim Mektebi (Dar-ül Muallimin) musiki muallimliği yapmaya başladı. Muzıka-yı Hümayun kumandanı Salih Bey'le anlaşamayıp istifa eden Saffet Bey'in yerine 1917 sonunda orkestra şefi oldu.

I. Dünya Savaşı sırasında iki Alman ve bir Macar orkestrasının İstanbul'daki konserlerine karşılık olarak Muzıka-yı Hümayun'la Viyana, Berlin, Dresden, Münih, Budapeşte ve Sofya’ya giderek Kızılhaç yararına konserler verdi(Aralık 1917-Ocak 1918). Turne dönüşünde, bandonun orkestrada çalan üflemeli çalgı elamanlarını sürekli olarak orkestra kuruluşuna geçirdi. Böylece orkestrayı bağımsız bir kuruluş ve kadroya kavuşturdu. Yeni bir repertuarla saray dışında Union Française de haftalık halk konserleri vermeye başladı. Bu konserlerle orkestra ilk kez saray dışına, halk önüne çıkmış oldu. Orkestra ile Ankara'ya gidip 11 Mart 1924'te Yeni Sinema'da bu şehrin tarihinde ilk defa olarak Senfonili konser verdi. (Bethoven'in 5. Senfonisi vs.). 2 Nisan'da 2. konserini verince saray orkestrası (o günlerde Hilafet ilga edilmişti.). Risalet-i Cumhur Musiki Hey'eti adını aldı ve Cumhurbaşkanlığına bağlandı. Üngör, Kurtuluş Savaşı'nda da bestelediği marşlarla millî heyecanı dile getirmiş, Cumhuriyet yönetimini içtenlikle benimsemiştir. Şair Mehmed Akif Ersoy'un sözlerini yazdığı Türk İstiklâl Marşı'nı bestelemiş ve bu beste ile millî bestecilerimiz arasında ön sırayı almıştır.

Üngör 27 Nisan 1924'de İstanbul'dan Ankara'ya yerleşti. Ankara'da kurulan Musiki Muallim Mektebi'nin de müdürlüğüne getirildi. Bugünkü Konservatuar binasını ve konser salonunu yaptırdı. Halkın müzik eğitimi için çalıştı. Musiki Muallim Mektebi Konservatuarın temelini oluşturmuştur. 1928'de üstün sanat yeteneği olan gençlerin Avrupa'da müzik öğrenimi yapmalarını sağlayan Kanunun çıkarılmasında önemli katkısı oldu. 7 Haziran-5 Eylül 1926'da bir gemi ile Güney ve Kuzey Avrupa limanlarını dolaşıp konserler verdi. İdare ile mücadele sonunda çok yıprandığı için 1934'de 54 yaşında kendi isteği ile emekliye ayrıldı. Orkestra şefi olarak yerine Ahmet Adnan Saygun, Musiki Muallim Mektebi Müdürü olarak da Salahaddin Bey getirildi. İstanbul'a döndü. 24 yıl Moda'daki evinde yaşadı.

Musiki Muallim Mektebi'nin ilk müdürü ve ilk öğretim üyesi olan Zeki Üngör dönemine göre oldukça üstün sayılacak virtüözitesiyle anılır. Birçok ünlü bestecilerin keman konçertolarını Türkiye'de çalan ilk Türk kemancıdır. Oğlu Ekrem Zeki'yi de kemancı ve müzik öğretmeni olarak yetiştirmiştir. 28 Şubat 1958'de İstanbul'da ölmüştür. Özel bir izinle İstiklâl Marşı mezarı başında çalınmıştır. M. Akif'ten sonra mezarında İstiklâl Marşı çalınan ikinci kişidir.

Üngör' ün eserleri
İstiklal, Acem, Aşiran Asakir-i Şahane, Büselik Semai Hamidiyye (Şeh-i alem, meh-i enver Hünkar'ım sensin), İlim, Azm-ü Ümid, Töre, Toprak, Çocuk, Cumhuriyet Marşları, çocuk şarkıları besteledi. Bestelerinde Türk Musikisi ve ruhu ile hiçbir ilgi yoktur. Esasen Marşlar dışında bir şey yapmamıştır ve yabancı motifler kullanma ihtiyacını duyduğu için gerçek bestekâr olmadığı ortaya çıkar. İstiklâl Marşı, güftesinin ihtişamı ile alâkası olmayan prozodi hataları bulunan, güfte ile alâkasız bir parçadır. İstiklâl Marşı olarak 1924'e kadar yarı resmî, 1930'a kadar resmen Ali Rif'at Çağatay'ın bestesi çalınırken marş 1930'da Zeki Üngör'e besteletilmiştir. Bilindiği gibi Akif'in bu şiiri, İstiklâl Marşı olarak o devirde pek çok bestekâr tarafından bestelenmiştir ve içlerinde güzel olanlar da vardır. Aynı yıllarda Ahmet Cemalettin Çınkılıç o harikulâde sancak (Sakarya) (Hürmet sana ey şan dolu sancağım) Marşı' nı besteleyebilmiş ve içine Türk maşeri dehasını aksettirebilmiştir.

Besteci, Orkestra şefi, keman virtüozu Osman Zeki Üngör 1880 yılında İstanbul'da doğdu. Muzıka-i Hümayun'da Fasl'ı Cedid'i tertib eden Santuri Hilmi Bey'in torunu; Hacı Bekirzade Hüseyin Bey'in oğlu, Ekrem Zeki Ün'ün babasıdır.

Beşiktaş Askeri Rüştiyesi'nde okudu. 1891'de girdiği Mızıkai Hümayün'da yeteneğiyle II.Abdülhamid'in dikkatini çekti. Batı müziği öğrenimi görerek konser kemancısı oldu. Büyükbabası Santuri Hilmi Bey'in kurduğu Mızıkai Hümayun faslı Cedidi'nde ve Saffet Atabinen'in ilk defa düzenlediği senfoni orkestrasında başkemancı olarak çalıştı. Binbaşı rütbesiyle de Saray Orkestrası Şefi oldu.

Mızıkai Hümayun'da öğretim görevinde bulundu. İstanbul Erkek Muallim Mektebi'nde öğretmenlik yaptı. Bağımsız kadrosu olan ilk Türk senfoni orkestrasıyla Union Française'de haftalık halk konserleri verdi. Musiki Muallim Mektebi'nin müdürlüğünü yaptı.

Avrupa şehirlerinde de orkestralar idare ederek konserler veren Üngör; asıl ününü Mehmed Akif Ersoy'un İstiklal Marşını 1922 senesinde besueleyerek elde etti. Cumhuriyet'in İlanı'ndan sonra vazifesini Ankara'ya naklederek Ankara Riyaset-I Cumhur Musıki Hey'eti Şefi oldu.

Musıki Muallim Mektebi'nin kurulmasında önemli rol oynayan Üngör; 1924-1934 seneleri arasında bu okulun müdürlüğü vazifesinde bulundu.

1934 senesinde emekliye ayrılan Üngör; bir müddet de Teşvikiye Caddesi'nde Maçka Palas'ta oturmuş, 1958 senesinde de İstanbul'da vefat etmiştir. Cenaze töreninde özel izinle İstiklal Marşı çalındı.

İstiklal Marşı dışında başlıca eserleri: İlim Marşı, Azmü Ümit Marşı, Töre Marşı, Türk çocukları, Cumhuriyet Marşı