Antoine Charpentier

Marc-Antoine Charpentier (d. 1643 Paris - ö. 24 Şubat 1704 Sainte-Chapeelle, Paris) Barok müzik dönemi Fransız bestecisi ve şarkıcı. Çok sayıda ve birçok janrları kapsayan müzik besteleri yapmıştır. Bestelemiş olduğu sesli kilise müziği kompozisyonlarında ustalığı zamanının müzikseverleri tarafından bilinip sevilmiştir.

Hayatı

Çocukluk ve gençliği hakkında pek kesin bilgi bulunmamaktadır. Babası Paris'te çalışan bir usta yazıcı olduğu ve eski krallık rejiminde (Ancien Regime) krallık kanun ve kararlarının kayıt edilme mercii ve temyiz mahkemesi görevli "Parlemant de Paris"'de çalışan hukukcu kişilerin aileleri ile yakın akrabalık ve dostluk ilişkileri olduğu bilinir. Marc-Antoine Cizvit papazlarından iyi bir eğitim almıştır. 18 yaşında Paris Üniversitesinde hukuk eğitimine başlamış; bundan hoşlanmadığından bir sömestir sonra ayrılmıştır. 1667-1869 döneminde İtalya'ya Roma'ya gittiği ve İtalyan bestecileri yanında çalışmakla çok iyi müzik bilgisi edindiği bilinmektedir. Müzik hocalarının başında İtalyan şair-besteci "Giacomo Carissimi" olduğu bilinir. Bazı söylentilere göre Marc-Antoine Roma'da önce ressamlık öğrenmeye başlamış ama "Giacomo Carissimi" ile tanıştıktan sonra muzisiyenliği kariyer olarak seçmiştir.[1]
Fransa'ya döndüğünde bir müzisiyen grubuna patronluk yapan "Mlle de Guise" olarak bilinen Guise Düşeşi (Marie de Guise (1615-1688)) yanına çalışmaya başladı. Bu saraylı Lorraine Sulalesi'nin son mensubu asil ve gayet zengin kadın özellikle İtalyan tipi müzik hayranı olduğu için birkaç müzisiyenden devamlı bir ensambl kurarak bu müzisiyenlere devamlı iş sağlamaktaydı. Charpentier'e bu saraylının Paris'teki çok büyük "Hotel de Guise" adlı saray yavrusu konağının bir kanadında bir ufak daire verilmesi onun bir işçi olarak değil de usta bir sanatkar sarayli olarak kabul edildiğine bir delildir. Charpentier 17 yıldan biraz daha uzun zaman Guise Düşeşi'nin kendine sağladığı bu dairede yaşayıp müzisiyenlik yapmış ve "tiz tenor" (Fransızca "haute-contre") sesli bir şarkıcı ve bir besteci olarak çalışmıştır.
Bu çalışma yıllarında Charpentier patronu için birçok sesli şarkı bestesi hazırlamıştır. Bunlar arasında mezurlar, ilahiler, motetler, mass ayini için müzik kompozisyonları, bir magnificat besteleri ve Latince dinsel olmayan metinleri kullanan İtalyan tipi oratoryolar bulunmaktadır. 1670li yıllarda bunlardan çoğu üçlü ses için, iki kadın ve bir bas sesi için, hazırlanmıştı. Fakat bu eserler bir erkek manastırda icra edilmekte ise bir tiz sesli tenor (kontr-tenör), bir tenör ve bir bas içindi. 1680lerde "Hotel de Guise" içindeki müzik ensanbl buyutuldu ve en büyük şekliyle 13 çalgıcı ve 1 şarkı hocasından oluşmaktaydı. Bazı kaynaklar Charpentier'in "Hotel de Guise"'in müzik direktörü olduğunu bildirirlerse de son araştırmalara göre "Hotel de Guise"'in müzik direktörünün Monseiur Du Bois adlı bir amatör olduğu ve Charpentier'e bu görevin verilmediğidir. Guise Düşeşi Mart 1688de öldüğü zaman 17 yıl kendine hizmet veren Charpentier'e hiç bir miras bırakmadığı da görülmektedir.
Charpentier "Hotel des Guise"'de çalıştığı 17 küsur yıl içinde Guise Düşeşi için hazırladığı eserler yayından dışarıdan sipariş edilmiş eserler de hazırladı.[2] 1672de Comédie-Française için oyun hazirlayan Moliere ile saray bestecisi Jean Baptiste Lully'nin arası açılınca, Guise Düşeşi'nin aracılık ve tavsiyeleri ile, oyunlarına müziksel refakatı sağlamak üzere Moliere Charpentier'e beste şiparisi vermeye başladı. Bunlar arasında Moliere'in Circe ve Andromède oyunları için entrakt müziğini, ünlü Le médecin malgré lui (Zoraki Hekim), Le Mariage forcé (Zorla evlilik) ve Le Malade imaginaire (Hastalık hastası) adlı oyunlarına refaket edecek müziği Charpentier hazırlamıştır. 1673de Moliere'in ölümünden sonra Versay saray oyuncuları için oyun yazarları olan Thomas Corneille ve Jean Donneau de Visé için de oyun refakat müziği hazırlamıştır. Bu hazırladıgı bestelerde, ülkenin en yüksek mercileri tarafından tutulduğu için, Charpentier bestelerini çalmak için gereken çalgıcı sayısı devamlı olarak Lully'nin opera ve müzikli eğlence tekel imtiyazlarını çiğnemistir. Fakat 1685den sonra Versay saray oyuncularının Lully tekel imtiyazlarına uymaları gerekince Charpentier'e bu türlü konuşmalı oyunlar için refakat müzik besteleri şiparisleri de sona ermiştir.
1697de Charpentier, Fransa veliahtı Louis Dauphin nezlinde müzisiyen olmaya davet edildi ve onun özel şapelindeki ayinler için dinsel müzik besteleri hazırladı. 1683de bu gorevi dolayısıyla Charpentier'e kıraliyet emeklisi olarek emekli maaşı bağlandı. O yıl Nisan ayında hasta düşen Charpentier bir müddet çalışamaz oldu.
1687 sonlarından 1698 başlarına kadar Charpentier Cizvitler düzeni idaresinde bulunan "Louis-le-Grand" Lisesi'nin müzik direktörü (maître de musique) oldu. Daha sonra aynı düzene bağlı olan "Saint-Paul Saint-Louis Kilisesi" için müzik direktörlüğü yaptı. Bu dönemdeki eserleri, büyük opera veye oratoryolar yerine, kiliselerde ayinler için gerekli olan küçük ilahiler ve ayin müziği olmuştur. Bu dönemde Charpentier Chartes Dükü'ne müzik hocalığı görevini de yapmıştır.
1698da Charpentier Paris'te Sainte-Chapelle müzik direktörü (maître de musique) olarak atandı. Bu görev Fransa'da Versay Sarayı'ındaki şapel müzik direktörlüğünden sonra en prestijli müzisiyen görevi idi. Charpentier bu görevde 1704de ölünceye kadar kaldı. Sainte-Chapelle müzik direktörleri ölünce o görevde hazırladıkları müzik eserleri geleneksel olarak tahrip edildiği icin Charpentier'in bu dönem hazırladığı eserler tahrip edilmiş ve tek olarak Assumpta Est Maria adlı "mass" ayini eseri geride kalmıştır.
Charpantier 1953e kadar hemen hemen unutulmuş ve eserleri çalınmamıştır. O yıl ortaya çıkartılan Televizyon yarışması olan "Eurovision" için "Te Deum" eseri başlangıç müziği olarak kullanılmış ve çok ilgi çekmiştir. 20. yüzyıl ikinci yarısında Fransız akademisyen müzikcileri Charpentier'in diğer eserlerinin de yayılıp çalınıp ve eserlerinin yarısından çoğunun ses kaydına geçirilmesine imkân sağlamışlardır.

Eserleri

Charpentier'in tüm eserleri listesi ya kendisinin ya da Sabastien de Brossard adlı yardımcısının el yazısı ile hazırlanmış ve 28 cilt halinde yaşamakta iken kataloglanmıştır. Melanges adlı bu katalog zamanımıza kadar gelen bestecilerin kendi elleri ile hazırladıkları eser listelerinin en nadir olanıdır. Bu katalog mirascısı tarafından 1727de "Fransa Kraliyet Kutüphanesi"'ne satılmıştır ve "Fransa Milli Kutuphanesi|'nin koleksiyonu içinde günümüze kadar korunmuştur.
Charpantier'in beste eserleri arasında oratoryolara, ilahiler, operalar ve birçok daha kısa müziksel eserler bulunmaktadır. Ayrıca tiyatro oyunları için birçok müziksel kompozisyon hazırlamıştır. Bir veya iki ses ve refaket eden çalgılar için eserlerini Fransızca iseair seriux" veya "air a boire" olarak, İtalyanca ise kantata olarak nitelendirmiştir.


Operalar

• Les Amours d'Acis et de Galatée, kayıp (1678)
• Les Arts florissants, H. 487 (1685-1686)
• La Descente d'Orphée aux enfers, H. 488 (1686-1687)
• David et Jonathas (1688)
• Le Jugement de Pâris (1690)
• Médée, H. 491 (1693-1694), Thomas Corneille'in bir şiiri üzerine
• Philomèle, kayıp (1694)

Pastorallar

• Actéon (1684)
• La Couronne de fleurs (1685)
• La Fête de Ruel (1685)
• Il faut rire et chanter : dispute des bergers (1685)
• Le Retour du printemps
• Cupido perfido dentr'al mio cor
• Petite pastorale (Églogue) de bergers
• Amor vince ogni cosa
• Les Plaisirs de Versailles (1680)

Tiyatro oyunu için entrakt müziği

("Muzikli trajedi" ile karıştırılmaması gereklidir)

• Circé (1675)
• Andromède (1682)

Komediler [değiştir]

• Idylle sur le retour de la santé du roi (1686-1687)
• Les Amours de Vénus et d'Adonis (1670)
• La Comtesse d'Escarbagnas (1672)
• Le Médecin malgré lui (1672)
• Le Fâcheux (1672)
• L'Inconnu (1675)

Moliere için Komedi-Baleler

• Le Mariage forcé, H. 494 (1672)
• Le Malade imaginaire (1673)

İnterlüdler

• Le Triomphe des dames (1676)
• La Pierre philosophale (1681)
• Endymion (1681)

Enstrümental parçalar

• Noëls pour les instruments - H.531
• Noëls sur les instruments - H.534
• Préludler ve Ouvertureler
• Sonate - H.548
• Concert pour quatre parties de violes - H.545
• Messe pour plusieurs instruments au lieu des orgues - H.513

Dinsel müzik

• Te Deum
• Quatre Mezmur 51
• Miserere - H.219
• Dix Magnificat
• Pour le sacrement
• Pour le saint sacrement au reposoir - H.346
• Pour la seconde fois que le saint sacrement vient au même reposoir - H.372
• İlahiler
• Proses
• Mess ayinleri
• Motetler
• Motet pour une longue offrande (anciennement Motet pour l'offertoire de la messe rouge)- H.434
• Oratoryolar
• Mezmurlar
• Leçons des Ténèbres
• Les neuf repons pour le mercredi saint - H.111-119