Osmanlı Kurumları - Zaptiye

Zaptiye yurt içinde genel düzen ve güveni korumakla görevli askerî teşkilâta eskiden verilen ad. Yurt içinde genel düzen ve güveni korumakla görevli askerî teşkilâta eskiden verilen ad. Osmanlı Devletinde 19. yüzyılın sonlarına kadar İstanbul’da zabıta işleri Yeniçeri Ağalarıyla, Kaptanpaşalar, Bostancıbaşılar, diğer yerlerde Beylerbeyiler, Sancakbeyleri tarafından görülürdü. Tanzimattan sonra 1869 yılında çıkarılan Nizamnâme ile zaptiye teşkilâtı kuruldu ve zabıta işleri bu teşekkül tarafından yerine getirildi. Seraskerliğe bağlı olan zaptiye teşkilâtı bölük, tabur ve alaydan meydana gelirdi. Zamanla bu teşkilâtın görevini yapacak polis ve jandarma teşkilâtlarına geçildi. (Bkz. Jandarma, Polis)
kaynak

Sponsorlu Bağlantılar

Zaptiye, Zabtiye olarak da yazılır, Osmanlı Devleti'nde kolluk örgütü ve görevlisine verilen ad.

İstanbul 'da ve eyaletlerde kolluk hizmetleri kapıkulu askerleri, beylerbeyi ve sancakbeylerinin buyruğundaki yerel örgütlerce yerine getirilirdi. 1826'da Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılmasından sonra kolluk hizmetleri, umur-ı zaptiye denen düzensiz yerel örgütlerce yürütüldü. 1846'da Zaptiye Müşiriyeti'ne (sonradan Zaptiye Nezareti) bağlı asakir-i zabtiye denilen düzenli birlikler, Rumeli ve Suriye'de de yeni alaylar oluşturuldu.

14 Haziran 1869'da yayımlanan Asakir-i Zabtiye Nizamnamesi uyarınca Bursa, Konya, Aydın, Ankara, Trabzon, Kastamonu, Adana, Hicaz ve Yemen'de birer zaptiye alayı kuruldu. Her vilayet, alay düzeyinde bir zaptiye dairesi sayıldı. Sancak merkezlerinde zaptiye taburları, kazalarda da bölükler oluşturuldu.

1879'da zaptiye örgütü, Zaptiye Nezareti'nden alınıp geçici olarak Seraskerlik'e bağlandı. Daha sonra zaptiyenin yerini jandarma almaya başladı. 9 Ocak 1903'te Jandarma Nizamnamesi yürürlüğe konunca zaptiye örgütünün varlığı da sona erdi.

Osmanlı Devleti dışında Afrika'daki İtalyan sömürgelerinde jandarma ve Britanya kolonisi olduğu dönemde, Kıbrıs'taki atlı polisler için zaptiye terimi kullanıldı.