Edebiyat Felsefe �li�kisi

Ey bu kaderli evin ele ge�irilmez laneti
Ne b�y�ks�n!
En s�zenli, dokunulmazgibi g�r�nen �eyi bile,
Uzaktan att��n oklarla yere serdin,
Ve yapayaln�z kodun beni, b�t�n sevdiklerimi �ekip ald�n benden

Sophocles

Felsefe ile edebiyat ili�kisi, genelde felsefeden edebiyata do�ru bir ili�ki olup, felsefenin, edebiyat yap�t�n�n gerisindeki felsefi anlay�� tan�mlamas� y�n�ndedir. Bununla birlikte, baz� edebiyat yap�tlar�n�n da baz� felsefecilere �rnek oldu�u bilinen bir ger�ektir.
Felsefe ile edebiyat aras�ndaki bir di�er ili�ki bi�imi ise, edebiyat teorisinin olu�umunda ortaya ��kmaktad�r. Bilindi�i gibi, Aristoteles'in Poetika, Immanuel Kant'�n Yarg� G�c�n�n Ele�tirisi, Hegel'in Estetik adl� yap�tlar�, bu ili�ki bi�iminin sonucunda olu�mu� ba�yap�tlard�r.
Felsefe ile edebiyat aras�ndaki bir di�er ili�ki bi�imi ise, mevcut edebi yap�tlar�n, ger�eklikte ya�anan sorunlarla sorunsal ba��n�n kopmas� durumunda ya�anmaktad�r. Felsefe, bu durumda, edebiyat�n ya�ad�� bunal�m�n neden ve k�kenlerinin ne oldu�unu tan�mlamaya �al��maktad�r.
XXI. D�nya Felsefe Kongresinin Felsefe ve Edebiyat oturumlar�nda sunulan bildirilerin i�erikleri bu y�ndeydi.
Raisa Aleynik, 'Estetik Deneyim ve Dekonstruksiyon' ba�l�kl� sunumunda, postmodenizmin akademik olmayan bir tarzda felsefe yapmas�n�n dikkate de�er oldu�unu dile getirdi.
Aleynik'e g�re, postmodernizm felsefeyi, edebiyat teorisini; sosyolojiyi, tarih ara�t�rmalar�n�n da etkilemekteydi. Postmodernizmin olu�mas�nda, edebiyata bak��, estetik bak�� b�y�k rol oynam��t�r. Derrida'n�n, felsefe ve edebiyat�, t�r ve tarz olarak e�it hale getirmeyi ama�layan ilk d�nem �al��malar�, bu anlamda ilgi �ekici olmu�tur.
Derrida'n�n dekonstruksiyon anlay��nda k�lt�r, do�aya bask�n ��kmaktad�r, Rusya'daki dekonst�uksiyon �al��malar�nda ise (L. Karasaev) tam tersi, do�an�n k�lt�re bask�n geldi�i g�r�l�yordu. Dekonstruksiyonun farkl� y�nlerini g�steren bu iki stratejisi, asl�nda birbirlerini tamamlamaktayd�: Biri bize Avrupa rasyonalizminin mutlakl�k tehlikesini hatirlat�r, di�eri ise bilincin d�nyadan kovulmas� tehlikesini.
Kolombiyal� felsefeci Jose Gabriel Coley, 'Gabriel Garcia Marquez'de �zg�rl�k ve Kader' ba�l�kl� sunumunda, Marquezin roman ki�ilerinin �zg�rl�k ve yazg� aras�nda gidip geldiklerini s�yledi. Coley'in bildirisi, kat�l�mc�lar�n katk�s�yla derinlemesine tart��ld�.
T�rkiye ad�na kat�lan �ngiliz konu�mac� Barry Stocker, 'Roman ve Hegel'in Edebiyat Felsefesi' ba�l�kl� sunumunda, Hegel'in kar��tlar�n birli�i kavram�n� olu�tururken, Schlegel'in ironi g�r��nden yararland��n� dile getirdi. Ona g�re, Hegel, edebiyata felsefenin alt�nda bir yer tan�yordu. Hegel, ironiyi g�zel ruhun negatif konumu olarak tan�ml�yordu. G�zel ruh, ironiyle, d�nyadaki k�t�l��e kar�� d��rurken, kendisi k�t�l��e d�n��yordu.
Edebiyat�n bug�n d�nyada ya�anan terorizm, insan haklar�n�n ihlali, k�reselle�me gibi problemleri konu edinememesinin iki nedeni vard�: Bunlardan biri, bug�nk� edebiyat�n, 19. y�zy�lda ilerlemeci edebiyat anlay��na g�re kurulmu� olmas�yd�. Bu anlay��a g�re, �rne�in roman, toplumun ileriye do�ru geli�imini betimliyordu. Bu ba�lamda, edebiyat, ter�r eylemi yapan ama kendisini "kurtulu� m�cadelesi veren bir �rg�t" olarak tan�mlayan bir �rg�t�n eylemlerini terorizm olarak g�steremiyordu. Edebiyat kahraman� de�il, ki�i fig�r�n� temel almal�yd�. Olup biteni betimlemekten �ok sorunu g�stermeliydi. B�yle bir edebiyat anlay��n�n modeli ise Homeros de�il, Sofokles'tir.

Al�nt�d�r.