MsXLabs

MsXLabs (https://www.msxlabs.org/forum/)
-   Kimya (https://www.msxlabs.org/forum/kimya/)
-   -   Periyodik Tablo ve Tarihçesi (https://www.msxlabs.org/forum/kimya/16168-periyodik-tablo-ve-tarihcesi.html)

virtuecat 2 Aralık 2006 16:31

1 ek

Periyodik yasa


PERİYOTLAR YASASI olarak da bilinir, kimyada, elementlerin atom numaralarına (atom çekirdeğindeki toplam proton sayısı) göre dizildiklerinde özelliklerinin de periyodik olarak değiştiğini belirten yasa.

Tarihçe.


19. yüzyıl başlarında kimyasal çözümleme yöntemlerindeki hızlı gelişmeler elementlerin ve bileşiklerin fiziksel ve kimyasal özelliklerine ilişkin çok geniş bir bilgi birikimine neden oldu. Bunun sonucunda bilim adamları elementler için çeşitli sınıflandırma sistemleri bulmaya çalıştılar. Rus kimyacı Dimitriy İvanoviç Mendeleyev 1860’larda elementlerin özellikleri arasındaki ilişkileri ayrıntılı olarak araştırmaya başladı; 1869’da, elementlerin artan atom ağırlıklarına göre dizildiklerinde özelliklerinin de periyodik olarak değiştiğini ifade eden periyodik yasayı geliştirdi ve gözlemlediği bağıntıları sergilemek için bir periyodik tablo hazırladı. Alman kimyacı Lothar Meyer de, Mendeleyev’den bağımsız olarak hemen hemen aynı zamanda benzer bir sınıflandırma yöntemi geliştirdi.

Mendeleyev’in periyodik tablosu o güne değin tek başına incelenmiş kimyasal bağıntıların pek çoğunun birlikte gözlemlenmesini de olanaklı kıldı. Ama bu sistem önceleri pek kabul görmedi. Mendeleyev tablosunda bazı boşluklar bıraktı ve bu yerlerin henüz bulunmamış elementlerle doldurulacağını öngördü. Gerçekten de bunu izleyen 20 yıl içinde skandiyum, galyum ve germanyum elementleri bulunarak boşluklar doldurulmaya başladı.

Mendeleyev’in hazırladığı ilk periyodik tablo 17 grup (sütun) ile 7 periyottan oluşuyordu; periyotlardan, potasyumdan broma ve rubidyumdan iyoda kadar olan elementlerin sıralandığı ikisi tümüyle doluydu; bunun üstünde, her birinde 7 element bulunan (lityumdan flüora ve sodyumdan klora) iki kısmen dolu periyot ile altında üç boş periyot bulunuyordu. Mendeleyev 1871’de tablosunu yeniden düzenledi ve 17 elementin yerini (doğru biçimde) değiştirdi. Daha sonra Lothar Meyer ile birlikte, uzun periyotların her birinin 7 elementlik iki periyoda ayrıldığı ve 8. gruba demir, kobalt, nikel gibi üç merkezî elementin yerleştirildiği 8 sütunluk yeni bir tablo hazırladı.

Lord Rayleigh (John William Strutt) ve Sir William Ramsay’in 1894’ten başlayarak soy gazlar olarak anılan helyum, neon, argon, kripton, radon ve ksenonu bulmalarından sonra, Mendeleyev ve öbür kimyacılar periyodik tabloya yeni bir “sıfır” grubunun eklenmesini önerdiler ve sıfırdan sekize kadar olan grupların yer aldığı kısa periyotlu tabloyu geliştirdiler. Bu tablo 1930’lara değin kullanıldı.

Daha sonraları elementlerin atom ağırlıkları yeniden belirlenip periyodik tabloda düzeltmeler yapıldıysa da, Mendeleyev ile Meyer’in 1871’deki tablolarında özelliklerine bakılarak yerleştirilmiş olan bazı elementlerin bu yerleri, atom ağırlıklarına göre dizilme düzenine uymuyordu. Örneğin argon-potasyum, kobalt-nikel ve tellür-iyot çiftlerinde, birinci elementlerin atom ağırlıkları daha büyük olmakla birlikte periyodik sistemdeki konumları ikinci elementlerden önce geliyordu. Bu tutarsızlık atom yapısının iyice anlaşılmasından sonra çözümlendi.

Yaklaşık 1910’da Sir Ernest Rutherford’un ağır atom çekirdeklerinden alfa parçacıkları saçılımı üzerine yaptığı deneyler sonucunda çekirdek elektrik yükü kavramı geliştirildi. Çekirdek elektrik yükünün elektron yüküne oranı kabaca atom ağırlığının yarısı kadardı. A. van den Broek 1911’de, atom numarası olarak tanımlanan bu niceliğin elementin periyodik sistemdeki sıra numarası olarak kabul edilebileceği görüşünü ortaya attı. Bu öneri H. G. J. Moseley’in pek çok elementin özgün X ışını tayf çizgilerinin dalgaboylarım ölçmesiyle doğrulandı. Bundan sonra elementler periyodik tabloda artan atom numaralarına göre sıralanmaya başladı. Periyodik sistem, Bohr’un 1913’te başlattığı atomların elektron yapıları ve tayfın kuvantum kuramı üzerindeki çalışmalarla tam olarak açıklığa kavuştu.
Alıntıdaki Ek 59900

Periyotlar.


Periyodik sistemin bugün kullanılan uzun periyotlu biçiminde, doğal olarak bulunmuş ya da yapay yolla elde edilmiş olan 107 element artan atom numaralarına göre yedi yatay periyotta sıralanır; lantandan(atom numarası 57) lütesyuma(71) kadar uzanan lantanitler dizisi ile aktinyumdan(89) lavrensiyuma(103) kadar uzanan aktinitler dizisi bu periyotların altında ayrıca sıralanır. Periyotların uzunlukları farklıdır. İlk periyot hidrojen periyodudur ve burada hidrojen(l) ile helyum(21) yer alır. Bunun ardından her birinde 8 element bulunan iki kısa periyot uzanır. Birinci kısa periyotta lityumdan(3) neona (10) kadar olan elementler, ikinci kısa periyotta ise sodyumdan(ll) argona(18) kadar olan elementler yer alır. Bunları, her birinde 18 elementin bulunduğu iki uzun periyot izler. Birinci uzun periyotta potasyumdan(19) kriptona(36), ikinci uzun periyotta rubidyumdan(37) ksenona(54) kadar olan elementler bulunur. Sezyumdan(55) radona(86) kadar uzanan 32 elementlik çok uzun altıncı periyot, lantanitlerin ayrı tutulmasıyla 18 sütunda toplanmıştır ve özellikleri birinci ve ikinci uzun periyottaki elementlerinkilere çok benzeyen elementler bu elementlerin altında yer alır. 32 elementlik en son uzun periyot tamamlanmamıştır. Bu periyot ikinci en uzun periyottur ve atom numarası 118 olan elementle tamamlanacaktır.

Gruplar


Helyum, neon, argon, kripton, ksenon ve radondan oluşan altı soy gaz, tümüyle dolu altı periyodun sonunda yer alır ve bunlar periyodik sistemin 0 grubunu oluştururlar. Lityumdan flüora ve sodyumdan klora kadar uzanan ikinci ve üçüncü periyottaki yedişer element ise sırasıyla I., II., III., IV., V., VI. ve VII. grupları oluştururlar. Dördüncü periyotta yer alan, potasyumdan broma kadar sıralanan 17 elementin özellikleri farklıdır. Bunların periyodik sistemde 17 alt grup oluşturdukları düşünülebilir, ama bu elementler geleneksel olarak 15 alt grupta toplanırlar ve demir, kobalt, nikel ve bundan sonraki periyotta benzer özellikte olan elementler tek bir grupta, VIII. grupta yer alırlar. Potasyumdan(19) manganeze(25) kadar olan elementler sırasıyla la, ila, illa, IVa, Va, Via, Vlla alt gruplarında, bakırdan (29) broma(35) kadar olan elementler de Ib, Ilb, Illb, IVb, Vb, Vlb, Vllb alt gruplarında toplanırlar.

I. grup alkali metaller grubudur; lityum ve sodyumun yanı sıra potasyumdan fransiyuma kadar inen metalleri kapsayan bu grup, farklı özelliklere sahip Ib grubu metallerini (bakır vb) içermez. Aynı biçimde, berilyumdan radyuma kadar inen elementleri kapsayan II. grup toprak alkali metallerdir ve Ilb grubundaki elementleri kapsamaz. III. grubu oluşturan bor grubu elementlerinin özellikleri, Ula grubunun mu yoksa Illb grubunun mu bu grupta yer alacağı sorusuna kesin bir yanıt getirmez, ama çoğunlukla Ula grubu elementleri bor grubu olarak düşünülür. IV. grubu karbon grubu elementleri oluşturur; bu grup silisyum, kalay, kurşun gibi elementleri kapsar. Azot grubu elementleri V. grupta toplanmıştır. VI. grup oksijen grubu elementlerinden, VII. grup ise halojenlerden) oluşur.

Hidrojen elementi bazı tablolarda la grubunda gösterilmekle birlikte kimyasal özellikleri alkali metallere ya da halojenlere çok benzemez ve elementler arasında benzersiz özelliklere sahip tek elementtir. Bu nedenle hiçbir grubun kapsamında değildir.
Uzun periyotların (4., 5. ve 6. periyotlar) orta bölümünde yer alan Illb, IVb, Vb, Vlb, Vllb, Ib gruplarındaki ve VIII. gruptaki 56 elemente geçiş elementleri denir.

Özelliklerin periyodik değişimi.


Artan atom numaralarına göre dizildiklerinde elementlerin özellikleri bakımından da periyodik bir değişim sırasına uydukları, özellikle bu elementlerin fiziksel haline ve erime noktası, yoğunluk ve sertlik gibi özelliklerine bakıldığında çarpıcı biçimde ortaya çıkar. Örneğin 0 grubu elementlerinin hepsi gaz haldedir ve yoğunlaşmaları çok zordur. Ia grubunda yer alan alkali metaller ise yumuşak, erime noktaları düşük katı metallerdir. Toprak alkali metaller komşu alkali metallere göre daha serttir ve erime noktaları daha yüksektir. Elementlerin sertlikleri ve erime noktaları III. ve IV. gruplara doğru artar ve V. gruptan sonra VII. gruba doğru azalır. Uzun periyotlardaki elementlerin sertlikleri ve erime noktaları da alkali metallerden başlayarak periyodun ortasına kadar yavaş bir artış gösterir ve Vlb’den başlayarak halojenlere kadar düzensiz bir düşüş olur.
Elementlerin değerlikleri de periyodik tablodaki konumlarıyla yakından ilgilidir. Ana gruplardaki elementlerin bulunabilecekleri en yüksek artı değerlik grup numarasına, bulunabilecekleri en yüksek eksi değerlik ise, sekiz ile grup numarası arasındaki farka eşittir.

Elementlerin metal olma, baz oluşturma, metalsi ya da amfoter olma, ametal olma ya da asit oluşturma gibi kimyasal özellikleri de periyodik tablodaki konumlarıyla basit bir biçimde ilişkilidir. Çoğu metaller tablonun sol ve alt bölümünde yer alırken, soy gazlar düşünülmezse ametallerin çoğu tablonun sağ ve üst bölümlerinde toplanmıştır. Metalsiler ise bordan polonyuma kadar çizilen bir köşegene komşu konumlardadır. Elementlerin elektronegatifliği de tablodaki konumlarıyla yakından bağıntılıdır ve ametal olma özelliğiyle aynı biçimde değişir; yani flüor elektronegatifliği en yüksek element iken, sezyumun ya da fransiyumun elektronegatifliği en düşüktür.
Elementlerin atom yarıçapları da periyodik tabloda düzgün olarak değişir ve tablonun sağ üst köşesinden sol alt köşesine doğru büyür.

Elektron yerleşimi.


Periyodik sistemin temelini atomların elektron yerleşimi oluşturur. Soy gazlar kimyasal tepkinliği en düşük elementlerdir, bunlar hemen hiç kimyasal bileşik oluşturmazlar. Bunun nedeni çok kararlı bir elektron yapısına sahip olmalarıdır. Atom fiziğinin ve kuvantum mekaniği kuramının gelişmesiyle soy gazların ve öbür atomların elektron yapıları ayrıntılı biçimde çözümlenmiş ve periyodik yasa tümüyle açıklığa kavuşturulmuştur.

Periyodik sistemde, bir soy gazın yanında yer alan bir element, başka bir atomdan bir ya da birden çok elektron alarak ya da başka bir atoma bir ya da birden çok elektron vererek ya da bir başka atomla elektron paylaşarak soy gaz atomunun kararlı elektron yapısına ulaşabileceğinden oldukça tepkindir. Örneğin, I. gruptaki alkali metaller en dış kabuklarındaki, gevşek olarak tutulan bir elektronu elektron ilgisi daha yüksek olan bir başka atoma vererek +1 yüklü kararlı iyonlar oluştururlar. Soy gazlardan hemen önce gelen halojen atomları ise bir elektron alarak soy gaz atomunun kararlı elektron yapısında eksi yüklü iyonlar oluşturur.

Periyodik sistemin aynı grubunda bulunan elementlerin kimyasal özellikleri özdeş olmamakla birlikte birbirine çok benzerdir. Hafif elementlerden ağır elementlere doğru değişme eğilimi atom yarıçaplarının artmasına ve en dış kabuktaki elektronların tutunma gücüne bağlıdır.

Bugüne değin varlığı saptanmış olan 107 elementten atom numarası 84’ten büyük olanların hepsi radyoaktiftir ve bu elementler uranyum, toryum ve aktinit dizilerini oluştururlar. Radyoaktif tepkimeler sonucunda 107’nin ötesinde bazı yeni elementlerin bireşimlendiği duyurulmuş olmakla birlikte, veriler henüz resmî olarak onaylanmamıştır. Yapay yolla elde edilmiş olan 11 radyoaktif elemente (uranyumötesi elementler) doğada rastlanmamıştır.



ThinkerBeLL 23 Şubat 2007 13:08

PERİYODİK CETVEL


Bir çok elementi ayrı ayrı incelemek zor bir iştir. Elementlerin incelenmelerini kolaşlaştırmak ve özelliklerini daha kolay hatırlaya bilmek amacıyla, elementleri bir sınıflamaya tabi tutmayı çok eskiden beri kimyacılar düşünmüşlerdir. Hatta bu sınıflandırmada elementlerin özellikleri, belirli bir düzen içinde değişirse, kimyacıların işi epeyce kolaylaşmış olacaktı. Geçen yüz yılın ortalarında, şimdi bilinen elementlerin yarısından biraz fazlası biliniyordu. Bilinen elementleri, özelliklerine göre bir sınıflandırma yapmak için, o zamanda kimyacılar, değişik fikirler ileri sürmüşlerdir.

On dokuzuncu yüzyılın başında, Dalton’un ileri sürdüğü atom teorisi ve onu hemen takip eden Avogadro hipotezi, modern kimya alanını açmış; Berzelius’un (Berzelyus) atom kütlelerini tayini ile, atom kütleleri ile elementlerin özelliklerini karşılaştırma imkanı ortaya çıkmıştır.

Elementlerin atom kütleleri ile özellikleri arasındaki ilişkiyi ilk sezen Alman kimyacı J.W.Döbereiner (Döbrayner) olmuştur. Döbereiner, 1828 yılında, bazı elementlerin kimyasal özellikleri arasında (CL,BR,I)-(Ca,Bo,Sr)-(S,Se,Te gibi) yakın benzerlikler bulunduğunu görmüş ve bu elementleri “triyotlar” (üçlüler) olarak gruplandırmıştır.

Bu görüş, zamanın kimyacılarını, bütün elementleri içine alan, tam bir sıralama sisteminin var olabileceği düşüncesine götürmüştür.

İngiliz kimyacı J.A.R. Newlands (Nivlands) 1864’de, o zaman bilinen elementleri atom kütlelerine göre artan bir şekilde sıralamakla, her 7 elementten sonra gelen 8. elementin özelliğnin, bu 8 elementin başlangıç elementinin özelliğine benzediğini görmüştür. Bu şekilde, bir elementten 7 sonra gelen elementin yani 8. elementin aynı özelliğe sahip olmasını müzikteki 8 notaya verilen isme benzeterek, oktav diye adlandırmıştır. Fakat Newlands bu görüşünde pek ileri gidememiş ve kalsiyumdan sonra gelen elementlerin bağlantısını anlayamamıştır.

Bugünkü anlama yakın periyodik sistem, 1869 yılında Rus kimyacısı Dimitri Mendeleev ( Dimitri Mendelyev) tarafından yapılmıştır. 1870 yılında Alman bilgini Lother Meyer (Lotar Meyır)de Mendeleev’den habersiz olarak, bir periyodik cetvel yapmıştır. Bu iki cetvel hemen hemen birbirinin aynıdır. Meyer; elementleri, cetvelinde fiziksel özelliklerine (atom hacimlerine) göre sıralamış, Mendeleev ise, elementlerin elementleri fiziksel özelliklerini ele alacak yerde, değerliliklerini, yani kimyasal özelliklerini dikkate almıştır. Mendeleev, o zaman bilinen ve atom kütlelerini bulunmuş elementleri, atom kütlelerinin artısına göre sıralamakta, elementlerin değerliliklerinin ve öteki özelliklerinin, gitgide değişirken, belirli sayıda elementten sonra tekrarladığına, yani bu özelliklerin periyodik (devri) olduğunu görmüştür.

Mendeleev, atom kütleleri sırasına göre kurduğu gruplarla, özellik bakımından benzeyen element yoksa, yerini boş bırakmıştır. Bunun sonucu olarak Mendeleev’in periyodik cetveline bazı boşluklar meydana gelmiştir. Mendeleev, bu boşlukları açıklamasını bilmiş, o gün için bilinmeyen ve periyodik cetvelde 32 numaralı yeri olması gereken elementin özelliklerinin ne olacağını tahmin etmiştir. Ayrıca, Mendeleev’in sisteminde boş kalan yerlerde bilinmeyen elementlerin bulun-ması gerektiği fikri yeni elementlerin keşfine yol açmıştır.

Mendeleev’i dahiyane görüşü ile, bu sistemin doğanın genel bir kanununa uyulduğunu sezmiş ve sistemini genelleştirmekten çekinmeyerek o gün için 63 element bilinmesine ve sisteminde pek çok boş yer kalmış olmasına rağmen, periyodik cetvelini geliştirmiştir.

Periyodik cetvelin yapılmış olması elementleri inceleme kolaylığı sağladığı gibi bilinmeyen elementlerin özelliklerinden yola çıkarak keşfini sağlamıştır.

Bu gün periyodik cetvelde elementler, atom kütlelerine göre değil, atom numaralarına göre dizilir. Böylece Mendeleev’in sisteminin aksaklığı ortadan kalkar. Çünkü kimyasal özellikleri atom kütlelerinin periyodik bir fonksiyonu değil, artan atom numaralarının periyodik bir fonksiyonudur. Elementler artan atom numaralarına göre periyodik cetvelde dizildiğinde, elementlerin bazı özellikleri periyodik olarak tekrarlanır. Bunun nedeni, elementlerin elektron dizilişleriyle ilgilidir.

Elementler, özellikleri birbirine benzeyen alt alta gelecek şekilde, artan atom numaralarına göre sıralandığında bir cetvel oluştu-rur. Oluşan bu cetvele periyodik cetvel denir.

Periyodik cetvel elementlerin elektron dizilişine bağlı olarak dört bloktan (s, p, d, f) meydana gelir. Bloklardaki elementlerin değerlilik elektronları bulunduğu blokun adıyla aynı orbital dedir.
Ör:
Na------- 1s 2s 2p 3s blokunda
P-------- 1s 2s 2p 3s 3p blokunda
ORBİTAL: Bir atomun elektronlarının bulunma olasılığı-nın yüksek olduğu uzay bölgesidir.
Değerlik elektronları: Bir elementin en dış elektron kabu-ğunda bulunan elektronlara denir.

Periyodik cetvelde yatay sütunlara periyot, düşey sütunlara grup denir.
Periyodik cetvel 7 periyot ile 8A, 8B olmak üzere 16 gruptan (18 düşey sütundan) oluşur. Yeni sistemde gruplar A ve B diye ayrılmaz. Birden onaltıya kadar sırayla 1,2,3.....16. grup diye adlandırılır.
  1. periyotta 2 element bulunur. (H, Ne)
  2. periyotta 8 element bulunur. (Li, Be, B, C, N, O, F, Ne)
  3. periyotta 8 element bulunur. ( Na, Mg, Nı, Si, P, S, Cl, Ar)
  4. periyotta 18 element bulunur. (K, Ca,..............................., Kr)
  5. periyotta 18 element bulunur. (Rb, Sr, ............................., Ye)
  6. periyotta 32 element bulunur. (Cr, Ba, ............................., Ra)
periyotta 32 (yir4. ve 5. periyotlarda periyodun 10 element uzamasına d orbitalin dolması (d ) neden olur. 6. ve 7. periyotlarda ise sıranın 14 element uzamasına f orbitalinin dolması (f ) neden olur. F orbitallerine elektron dolan 14 elementten 6. sıradaki lantanitler (57-71 atom numara (1)) (noder toprak metalleri) ve 7. sıradaki aktinitler, (89-103) cetvelin daha fazla yana uzamamasından alt sırada f bloğuna alınmıştır.

Periyodik cetvelin s bloğunda IA ve IIA, p bloğunda IIIA, IV A, VA, VIA, VIIA ve VIIIA grupları, d bloğunda ise IIIB, IVB, VB, VIB, VIIB, VIIIB, IB ve IIB grupları yer alır.

Elementler artan atom numaralarına göre periyodik cetvele yerleştirildiğinde, cetvelin sol tarafından metallerin sağ tarafında ametallerin yer aldığı görülür.Her periyot bir alkali metal ile başlar bir soygaz ile biter.

Guruplar ve özellikleri:


A Grubu Elementleri;


A grubu elementlerinin değerlik elektron-ları s ve p orbitallerinde bulunur. Elektron dizilişi, s orbitali ile sonuç-lanan elementler s, p ile sonuçlananlar p, d ise sonuçlananlar d, f ile sonuçlananlar ise f bloğunda yer alır.

Periyodik cetvelin IA grubunda (H, Li, Na, K, Rb, Cs, Fr) elementleri bulunur. Hidrojen IA grubunda bulunmakla beraber bir ametaldir. Hidrojen dışındaki bu grup ametallerinin hidrooksitleri kuvetli baz özelliği gösterdiğinden, IA grubu elementler bazik anlamına gelen alkali metaller adıyla anılır. Alkali metaller, en dış orbitalleri olan küresel s değerlik orbitallerinde bir değerlik elektronu taşır. Bu elementlerin elektron dizilişlerinin benzerliği bir çok özelliklerinde benzerliğe yol açar IA grubu elementleri dış orbitallerdeki bir tek değerlik elektronu kolaylıkla vererek +1 yüklü iyon haline geçer. Metalik parlaklık gösterir, bıçakla kesilebilecek kadar yumuşaktırlar. Elektrik ve ısıyı iletir.

Periyodik cetvelin IIA grubunda (Be, Mg, Ca, Sr, Ba, Ra) elementleri bulunur. Bunlar toprak alkali metaller olarak anılır. Bu grup elementleri atomların s değerlik orbitalinde 2 elektron bulunur. Bu elektronlar, IA grubu elementlerinin tek elektronu kadar olmasa da gene kolaylıkla ortamdan kopar. Bu nedenle IIA grubu elementleri +2 değerlikli iyon halinde bileşik oluşturur. Bu grupta yer alan elementler IA grubu elementlerinden daha az aktif, daha yoğun ve dahaserttir.

Periyodik cetcelin IIA grubunda hepsi ametal olan flüor (f), klor(Cl), brom (Br), iyot (ı) ve astaton (At) elementleri bulunur. Bunlara tuz üreten anlamına gelen halojen adı verilir. Oda sıcaklığında F ve Cl gaz, Br sıvı, I-ise katı halde bulunur. Halojen atomlarının s ve p değeğerlik orbitallerinde yedi tane değerlik elektronu vardır. Halo-jenler kararlı hale gelmek için genellikle dışarıdan bir elektron alarak -1 değerlikli iyonlar halinde bileşik oluşturur. Bu halojenler bir kısım bileşiklerinde +1, +3, +4, +5, +6, +7 değerlikli olabilir. Halojenler oldukça aktiftir.

B Grubu elementleri :


Değerlik elemanları son olarak d orbitalinin doldurduğu elementlerin yer aldığı gruplardır. III B ile başlayıp II B ile sonlanan gruplarda yer alan elementlere geçiş elementleri ya da geçiş metalleri denir. Geçiş elementleri kimyasal tepkimelerinde d orbitalinden önce s orbitalinden elektron verir. Bu elementler genellikle birleşiklerinde çok farklı değerlikli iyon halinde bulunur. B grubu elementlerinin tamamı metaldir. 30 elementtir.

Elektron dizilişleri f orbitali ile sonlanan elementlere iç geçiş elementleri denir. Bu elementler periyodik cetvelin altında f bloğunda bulunur. Hepsi metaldir. Lantanitlerde Pm elementi dışındakiler radyoaktif değildir. Aktiniflerin ise tamamı radyoaktiftir.

Grupların incelenmesinde dikkat çekici yön, aynı grupta yer alan elementlerin son orbital türü ile bu orbitallerde yer alan elektron sayısındaki aynılıktır. Bu aynılık, aynı grupta yer alan elementlerin kimyasal özelliklerin benzerliğe neden olur.

VIII A veya 0 (sıfır) grubu elementleri ( He, Ne, Ar, Xe, Rn ) soy gazlar olarak bilinir. Değerlik elektronları değerlik orbitallerini tamamen doldurmuştur. Çok zor şartlarda çok az bileşik yaparlar. Bu nedenle bileşik yapamaz olarak bilinirler. Doğada tek atomlu olarak bulunurlar, renksizdirler.

Periyodik özellikler :


Periyodik cetvelde elementlerin atom numaralarına bağlı olarak yerleri değiştikçe atom çapları ve elektron dizilişleri farklılık gösterir. Bu durum elementlerin özelliklerinde de periyodik değişmelere neden olur. Özelliklerdeki değişmeler periyot ve gruplara göre şöyle özetle-nebilir.

Periyotlarda soldan sağa gidildikçe;


  • Atom numarası büyür, değerlik elektron sayısı büyür
  • Atom kitlesi büyür
  • Atom çapı küçülür
  • Orbital sayısı değişmez
  • İyonlaşma enerjisi artar ( Bu artışta küresel simetrik durumlar istisna oluşturur )
  • Elektron ilgisi ve elektronegatiflik artar
  • Metalik özellikler ( elektrik, ısı iletkenliği vb. ) azalır, amettallik özellikler artar.
  • Metallerin erime-kaynama noktaları yükselir, sertlikleri artar hidroksitlerinin bazlık kuveti azalır. Amettallerin erime ve kaynama noktaları düşer, asitlerinin asitlik güçleri artar.
  • Metallerin kimyasal tepkime ilgileri ( aktiflikleri ) azalırken, ametallerin kimyasal tepkime ilgileri artar.

İyonlaşma enerjisi


Gaz halindeki nötr bir atomun en yüksek enerji düzeyindeki orbitallerinde bir elektron koparmak ( sonsuz uzaklığa götürmek ) için verilmesi gereken enerji miktarına denir. İyonlaşma olayı dışarıdan ısı alan ( endotermik ) bir olaydır.

Elektron ilgisi :


Gaz halindeki nötr bir atomun bir elektron almasıyla açığa çıkan enerjiye denir. Ekzotermik bir olaydır.

Elektronegatiflik :


Bir atomun bir kimyasal bağda ( molekül içinde ) elektronları çekme yeteneğidir.

Gruplarda yukarıdan aşağı inildikçe;


  • Atom numarası artar
  • Atom kütlesi artar
  • Atom çapı artar
  • Orbital sayısı artar
  • Değerlik elektron sayısı değişmez
  • İyonlaşma enerjisi küçülür
  • Elektron ilgisi ve elektronegatiflik azalır
  • Metallerin erime ve kaynama noktası düşer. Ametallerin erime ve kaynama noktası yükselir
  • Metallerin metalik özellikleri artar, ametallerin ametalik özellikleri azalır.


ThinkerBeLL 6 Temmuz 2007 22:05

PERİYODİK CETVEL VE PERİYODİK ÖZELLİKLER


Eskiden beri bilim adamları bazı elementlerin benzer özellikler göstermeleri nedeniyle,bunları gruplandırmanın uygun olacağı düşüncesiyle bir çok çalışmalar yapmışlardır.1896 yılında Dimitri Mendeleev(Mendelyef) adlı Rus bilgin o gün bilinen 60 elementi atom kütlelerinin(kütle numaralarının) artışına göre sıraladı.Mendeleev'in periyodik sınıflandırması,o zaman için
gerçeğe daha uygun olduğundan uzun süre değerini kaybetmeden kullanıldı.

Ancak bugün elementlerin kimyasal özelliklerinin kütle numaralarının değil,atom numaralarının periyodik bir fonksiyonu olduğu anlaşılmıştır. Böylece elementleri özellikleri benzer(değerlik elektron sayıları aynı )olanlar alt alt gelecek şekilde atom numaralarının artışına göre dizilerek modern periyodik cetvel elde edilmiştir.

Periyodik cetveldeki yatay sıralara periyot veya sıra,düşey sütunlara ise grup adı verilir.Periyodik cetvelde 7 periyot 16 grup vardır.Bu gruplardan 8 tanesi A 8 tanesi B grubudur.

1A grubuna alkali metaller grubu denir. Çok aktiftirler.Tabiatta ancak bileşikleri halinde bulunabilirler. Son yörüngelerinde 1 tane elektron bulunur. Her periyodun başlangıcını yaparlar.Periyodun birisi tamamlandığında diğer metal gelir. Son yörüngelerindeki bu elektronu vererek bileşiklerinde daima +1 değerlik alırlar. Fakat hidrojenin bazı durumları istisnadır. Her periyodun başlangıcında atomun çapı en büyüktür.Fr ve Sc elementleri yapaydır.Bütün alkali metaller iletkendir ve alaşım yaparlar.

2A grubuna toprak alkali metaller grubu denir.Aktiftirler ve tabiatta bileşikleri halinde bulunurlar.Son yörüngelerinde ikişer tane elektron bulunur.Bu elektronları vererek kararlı bileşiklerinde +2 değerlik gösterirler.

7A grubu elementlerine halojenler denir.Halojenler tamamen ametalik özellik gösterirler. Son yörüngelerinde 7 tane elektron vardır. Bunlar son yörüngesini 8'e tamamlamak istediklerinden bir tane elektron alırlar ve kararlı bileşiklerinde -1 değerlikli olurlar. Bazen +1,+3,+5,+7 değerlikte olabilirler 8A grubu elementlerine soygazlar(inert,asal gazlar) denir. Bu grupta her peri
yodun sonuna gelinmiş olur. 8A grubundan sonra yeni bir periyot başlar.Atomlarının son yörüngesinde 8 tane elektron vardır.Kararlı yapıya sahiptirler,bileşik yapmazlar.

1A,2A,3A (bor hariç)grubu elementleri metalik özellik gösterirler. Ayrıca B grubu elementleri de metalik özellik gösterirler. Bunlara ağır metaller de denir. Bu elementler bütün bileşiklerinde pozitif değerlik alırlar. Geçiş elementleri periyodik cetvelde skandiyum (Sc) ile başlayan ve çinko (Zn) ile biten elementler ve bunların altındakiler geçiş elementleridir.Bu element
ler 4,5,6 ve 7. periyotlarda 2A ve 3A grubu elementleri arasında yer alır.

Periyodik cetvelde 6. periyotta lantan (La) ile başlayan lantanitler ve 7. periyotta aktinyum (Ac) ile başlayan aktinitler de geçiş elementleri sınıfından olup,bunlara iç geçiş metalleri denir. Geçiş elementlerinin hepsi metaldir. Alkali ve toprak alkali metallere göre erime ve kaynama noktaları daha yüksek ve serttirler. Kimyasal tepkimelere girme eğilimleri bakımından aralarında büyük farklar vardır.

PERİYODİK CETVELDE DEĞİŞEN ÖZELLİKLER


  1. AKTİFLİK: Ametallerde aktiflik sağa ve yukarı doğru artar,metallerde sola ve aşağıya doğru artar.(F)en aktif metaldir.
  2. ATOM ÇAPI: Periyotlarda soldan sağa doğru gidildikçe atom çapı küçülür. Proton sayısı arttığından kütle çekimi artar ve çap küçülür. Periyotta 1Agrubunun atom çapı en büyüktür. Gruplarda ise aşağıya doğru inildikçe atom çapı büyür.
  3. İNDİRGENLİK: sağa doğru gidildikçe azalır . Çünkü halojenler (+) değerlik almak istemezler. Bunun aksine indirgenmeyi tercih ederler.Kendileri indirgenir karşısındaki metali yükseltgerler.
  4. ELEKTRON İLGİSİ: ametallerde yani periyodik cetvelin sağ tarafında elektron severlik artar. Elektronegatiflik denilen (-) değerlik alma isteği artar. Metallerde ise (+) değerlik alma yani elektropozitiflik artar. Soygazların elektron ilgisi yoktur. Aynı grupta aşağı doğru inildikçe elektron ilgisi azalır.
  5. İYONLAŞMA ENERJİSİ: Periyodik cetvelde soldan sağa doğru gidildikçe iyonlaşma enerjisi genellikle büyür.Gruplarda ise yukarı çıkıldıkça iyonlaşma enerjisi artar.Gruplarda iyonlaşma enerjisi 1A<3A<2A<4A<6A<5A<7A<8A şeklinde sıralanır. Aynı periyotta soldan sağa doğru gidilirken iyonlaşma enerjisi artar.Ancak 2A ve 5A gruplarındaki atomlar tam ve dolu duruma geçtiklerinden iyonlaşma enerjileri bir basamak öne geçer.Bunun sonucunda ; 1A<3A<2A<4A<6A<5A<7A<8A sıralaması olur.Bunun için "genellikle" tabiri kullanılır.Bu olayın grafiği şekildeki gibidir.
Periyodik cetvelde aynı periyotta soldan sağa doğru gidildikçe elementlerin genellikle;
  • Atomun numarası artar
  • Kütle numarası ve atom kütlesi artar
  • Değerlik elektron sayısı artar
  • Ametal özelliği artar
  • Elektron çekme yeteneği (elektronegatifliği) artar
  • Elektron ilgisi artar
  • İyonlaşma enerjisi artar
  • Metallerin erime,kaynama noktaları ve sertlikleri artar
  • Oksitlerinin asitlik özelliği artar
  • Oksitlerin bazik özelliği azalır
  • Metalik özelliği azalır
  • Isı ve elektrik akımı iletkenliği azalır
  • Elektron verme yeteneği (elektropozitifliği) azalır
  • Atom yarıçapı,çapı ve hacmi küçülür
  • Temel enerji seviyelerinin (enerji katmanı sayısı) değişmez
Periyodik cetvelde aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru inildikçe elementlerin genellikle;
  • Atom numarası artar
  • Kütle numarası ve atom kütlesi artar
  • Metalik özelliği artar
  • Elektropozitifliği artar
  • Temel enerji seviyesi sayısı artar
  • Atom yarıçapı,çapı ve hacmi büyür
  • Ametallerin erime ve kaynama noktaları artar
  • Oksitlerinin bazik özelliği artar
  • Oksitlerinin asitlik özelliği azalır
  • Elektronegatifliği azalır
  • Elektron ilgisi azalır
  • İyonlaşma enerjileri azalır
  • Metallerin erime ve kaynama noktaları düşer
  • Değerlik elektron sayıları aynıdır


ThinkerBeLL 18 Haziran 2012 15:16

Periyodik Tablo
Kimyacılar,19.yüzyılın başlarında,elementlerin atom kütleleri ve kimyasal özellikleriyle,bunlar arasındaki ilişkiler konusunda çok yoğun çalışmalarda bulunmuşlar ve ilk olarak J.A.R Newlands adlı bilim adamı, elementler artan atom kütlelerine göre sıralandığında,bir elementin kendisini izleyen sekizinci elemente benzer özellikler gösterdiğini ifade eden oktavlar yasasını ortaya koymuştur.

Elementleri,Periyodik olarak ilk defa düzenleyen J.L. Meyer ve D. Mendeleev (1869) adlı bilim adamıdır.Bu bilim adamları,benzer özellikler taşıyan elementleri ard arda dizdiklerinde,atom kütlesine dayanan bir tablo elde etmişler ve Galyum (Ga) ve Germanyum (Ge) gibi o zamanlar bilinmeyen bazı elemenlerin varlığını,hatta özelliklerini tahmin edebilmişlerdir.Bu konuda ilerliyen çalışmalar,elementlere ait periyodik(belirli bir düzen içinde tekrarlanan) özelliklerin atom kütlesine değil,atomun başka bir özelliğine bağlı olduğunu göstermiştir.Bu özelliğin atom numarası olduğu anlaşılmış ve günümüzde kullanılan modern periyodik tablo ortaya çıkmıştır.

Modern periyodik sistem Kimya’yı kolaylaştıran en önemli araçlardan biridir. Bu tabloda elementler artan atom numaralarına göre sıralanmıştır. Bu sıralama benzer özellikteki elementleri aynı grup altında toplayacak şekildedir. Periyodik sistem temel olarak, değerlik, bileşik formülleri gibi, kimyasal özellikler gibi, yoğunluk, erime, kaynama sıcaklıkları gibi, fiziksel özellikler temel alınarak hazırlanmıştır.

Periyodik Cetvelin Özellikleri


  • Periyodik cetvelde düşey sütunlara grup yatay sıralara da periyot denir. 8 tane A (baş grup) 8 tanede B olmak üzere 16 grup vardır.
  • Bir elementin bulunduğu baş grup numarası onun değerlik elektron sayısına eşittir. Örneğin element 7A grubundaysa değerlik elektronu 7, 3A grubundaysa değerlik elektronu 3 dür.
  • Aynı gruptaki elementlerin değerlik elektronları aynı olduğundan kimyasal özellikleri de aynıdır.
  • Periyodik cetveldeki gruplar şöyle adlandırılır.
  1. 1A Alkali metaller
  2. 2A Toprak alkali metaller
  3. 3A Toprak metalleri
  4. 4A Karbon grubu
  5. 5A Azot grubu
  6. 6A Oksijen grubu
  7. 7A Halojenler
  8. 8A Soygazlar(asal gazlar)
  • Her periyot bir alkali metalle başlar ve bir soygaz ile biter.
  • Hidrojen alkali metal olmadığından 1.periyot alkali metalle başlamaz.
  • Periyotlarda soldan sağa doğru gidildikçe asitlik özelliği artar, bazlık ve elektrik iletkenliği azalır.
  • Soldan sağa doğru atom çapı azalırken yukarıdan aşağıya doğru atom çapı artar.
  • Soldan sağa doğru iyonlaşma enerjisi artarken yukarıdan aşağıya doğru iyonlaşma enerjisi azalır.
  • Soldan sağa doğru çap azaldığı için elementlerin elektron ilgisi (elektronegatiflik) artar, yukarıdan aşağıya doğru azalır.
  • Yukarıdan aşağıya doğru metalik özellik artar, soldan sağa doğru azalır.

Bazı Grupların Özellikleri


1A GRUBU (ALKALİ METALLER) (Li, Na, K, Rb,Cs,Fr)
  • Değerlik elektron sayıları bir olduğu için bu elektronunu kolaylıkla vererek bileşiklerinde sadece +1 değerlik alırlar. İyi indirgendirler.
  • Çok aktif oldukları için tabiatta bileşikleri halinde bulunurlar. Tuzlarının elektroliziyle saf halde elde edilebilirler.
  • Su ve hava oksijeniyle tepkimeye girdiklerinden laboratuvarda eter yada gaz yağında saklanırlar.
  • Alevi karakteristik renklere boyarlar.( Na sarıya, Li kırmızıya )
  • Yumuşak ve parlaktırlar. Erime noktaları ve yoğunlukları küçüktür. Grupta yukarıdan aşağıya inildikçe yoğunlukları büyür, erime noktaları küçülür.
7A GRUBU (HALOJENLER) (F,Cl,Br,I,At)
  • Değerlik elektron sayıları 7 olduğu için bileşiklerinde +7 ile -1 arasında çesitli değerlikler alabilirler. Özellikle -1 değerlik alırlar.
  • Hidrojenli bileşikleri asit özelliği gösterir.(HCl,HI,HF....). Grupta yukaridan aşağıya inildikçe asitlik özelliği artar.
  • Atom numaraları soygazlardan bir eksiktir.
  • Grupta yukarıdan aşağıya inildikçe atom numarası ve atom yarıçapı artar, elektron alma özelliği (elektron ilgisi) azalır.
  • P.cetvelde elektron alma ilgisi en fazla olan (elektronegatifliği en fazla) element flor olduğundan flor en iyi yükseltgendir.
  • 2 atomlu moleküller halinde bulunurlar. Oda şartlarında F2 ve Cl2 gaz ,Br2 sıvı I2 ve At2 katıdır.
8A GRUBU (SOYGAZLAR) (He, Ne, Ar, Kr, Xe Rn)
Bu gruba ait olan elementler kararlı olup kimyasal tepkimeye girmezler.

Elementlerin Periyodik Cetveldeki Yeri

Yeri belirlenecek elementin elektron dağılımı yapılır. Değerlik elektron sayısı grubunu, en yüksek enerji düzeyi de periyodunu gösterir. Son orbital S yada P ile bitiyorsa A, d ile bitiyorsa B grubu elementidir.

Bazı Özelliklerin Periyodik Cetveldeki Değişimi


ATOM NUMARASI
Periyotlarda soldan sağa, gruplarda yukarıdan aşağıya inildikçe atom numarası artar.

ATOM YARIÇAPI (Atom hacmi)
  • Atom yarıçapı atomun büyüklüğünün ölçüsüdür. Bu bakımdan yörünge sayısyıla doğru orantılıdır. Yörünge sayıları eşitse, atom numrası küçük olanın (çekirdekteki çekim kuvveti az olduğundan) yarıçapı daha büyüktür.
  • Bu bakımdan gruplarda yukarıdan aşağıya inildikçe atoma yeni yörüngeler eklendiğinden atom çapı artmakta, soldan sağa doğru yeni yörünge eklenmediğinden atom çapı azalmaktadır.
İYONLAŞMA ENERJİSİ
İyonlaşma enerjisi atom çapı ile ters orantılıdır. Soldan sağa doğru çap azaldığından iyonlaşma enerjisi artmakta, yukarydan aşağıya doğru çap arttığından iyonlaşma enerjisi azalmaktadır.

ELEKTRON ALMA VE VERME ÖZELLİĞİ


Gruplarda yukarydan aşağıya inildikçe elektron verme özelliği artar, periyotlarda soldan sağa gidildikçe azalır. Yörünge sayıları eşit olanlardan, değerlik elektron sayısı az olan daha kolay elektron verir.
Bir elementin metalik özelliği elektron verme eğilimiyle ölçülür.
Bir elementin ametalik özelliğide elektron alma eğilimiyle ölçülür.

ELEMENTLERIN PERIYODIK CETVELDEKI YERI

Yeri belirlenecek elementin elektron dağılımı yapılır.Değerlik elektron sayısı grubunu, en yüksek enerji düzeyi de periyodunu gösterir. Son orbital S yada P ile bitiyorsa A, d ile bitiyorsa B grubu elementidir.
Örnek : Atom numarası 15 olan elementin periyodik cetveldeki yeri neresidir ?
2+3=5 5A 15X= 1s2 2s2 2p6 3s2 3p3 3. periyot
Örnek :19X, 13Y, 23Z elementlerinin periyodik cetveldeki yerlerini belirleyiniz ?
19X : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 : 4.periyot 1A grubu 13Y: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p1 : 3.


Mira 1 Temmuz 2012 11:10

Periyodik Tablo (Periyodik Cetvel)


Fiziksel ve kimyasal özelliklerinin periyodik benzerliğini ve değişimini göstermek üzere, elementlerin, atom sayılarına göre satır ve sütunlar biçiminde düzenlenmesiyle elde edilen cetveldir. Periyodik cetvel oluşturma çalışmaları 19. yüzyıl başında Johann Wolfgang Döbereiner tarafından başlatıldı. 1860'lara gelindiğinde, yeni elementlerin de bulunmuş olmasının yardımıyla, John Alexander R. Newlands, elementlerin, atom ağırlıklarına göre sekizerli aralarla benzer özellikler gösterdiklerini fark etti.

1869'da Mendeleyev, elementlerin özelliklerinin atom ağırlıklarına göre periyodik olarak değiştiğini buldu ve ilk yetkin periyodik cetveli yayımladı. Daha sonra atomun yapısına ilişkin çalışmalar, söz konusu özelliklerin periyodikliğinin atomdaki elektron sayısına ve dizilişine bağlı olduğunu ortaya koymuş ve düzenlemenin atom ağırlığına göre değil, atom sayısına göre yapılması gerektiği anlaşılmıştır. Periyodik cetvelin her satırı (ya da periyodu) bir elektron kabuğundaki toplam elektron sayısına karşılık düşer.

Öyle ki satırlardaki element sayısı sırasıyla 2, 8, 8, 18, 18, 32 ve 32'dir. Benzer atom yapısı ve özellikler gösteren elementler periyodik cetvelde sütunlar (ya da gruplar) biçiminde düzenlenmiştir ve aşağı doğru inildikçe grup üyesi elementlerin özellikleri düzenli bir değişim gösterir. Ana Gruplar da denen uzun gruplar genellikle IA-VIIA ve en sağda yer alan soy gazlar da 0 rakamıyla temsil edilirler. Geri kalan ve geçiş elementleri de denen gruplar ise IIIB-VIII, IB ve IIB simgesiyle gösterilir. Her grubun karakteristik değerliği grup sayısına (N) ya da bazı ametaller için (8-N) sayısına eşittir. Bunlardan başka atom sayısı 58'den ve 90'dan başlayan ve her biri benzer özellikli 14 element içeren lantanitler ve aktinitler serisi de vardır. Bu iki seri, genellikle IIIB grubunun üyesi sayılırlar.

MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi


Safi 9 Aralık 2016 18:51

13 ek
PERİYODİK CETVEL
Periyodik cetvel, elementlerin atom numaraları temel alınarak düzenlenmiş bir sistemdir.
Periyodik cetvelde, nötr atomlarının elektron içeren temel enerji düzeyi sayısı aynı olan elementler aynı yatay sırada (periyotta), kimyasal özellikleri birbirine benzeyen elementler aynı düşey sütunda (grupta) yer alır. Periyotlar (yatay sıralar) bir soygaz (asal gaz) ile sonlanır.
Periyodik cetvelin bu şekilde düzenlenmesi elementlerin fiziksel ve kimyasal özellikleri ile ilgili bilgilerin kavranmasında birçok kolaylık sağlar. Periyodik cetvelde yeri bilinen bir elementin;
  • Metal ya da ametal oluşu
  • Elektron verebilme ya da alabilme eğilimlerinin başka elementlere göre durumu
  • Başka bir elementle oluşturduğu bileşiğin kovalent ya da iyonik yapılı oluşu
  • Bileşiklerinde alabileceği değerlikler
  • İyonlaşma enerjisi, elektronegatifliği, atom çapı... niceliklerinin başka elementlere göre büyüklüğü
  • Kimyasal tepkimelere girebilme yatkınlığı (aktifliği) kolayca anlaşılmaktadır.
PERİYOT VE GRUP
Periyodik cetveldeki yatay sıralara periyot, düşey sütunlara ise grup denir.
Elementlerin periyodik cetveldeki periyodunu ve grubunu bulmak için nötr atomunun temel haldeki elektron dağılımından yararlanılır. Elektron dağılımındaki en yüksek temel enerji düzeyi numarası (baş kuantum sayısı) periyot numarasına, değerlik elektronlarının sayısı ise grup numarasına eşittir.
Elektron dizilişi s ya da p orbitali ile sonlanan elementler A gruplarında, d orbitali ile sonlanan elementler B gruplarında yer alır. B grubu elementlerine geçiş elementleri denir. Elektron dizilişi f orbitali ile sonlanan elementler iç geçiş elementleridir, lantanitler ve aktinitler olarak adlandırılırlar.

ÖRNEK 1
Periyodik cetvelde yeri bilinen bir element için aşağıdakilerden hangisi kesinlikle bilinemez?
A) Nötr atomunun değerlik elektron sayısı
B) Nötr atomunun elektron içeren temel enerji düzeyi sayı sı
C) Atom numarası
D) Kütle numarası
E) Çekirdeğin elektriksel yükü

ÇÖZÜM
Periyodik cetvelde yeri (periyodu ve grubu) bilinen elementin, periyot numarası temel enerji düzeyi sayısına, grup numarası değerlik elektron sayısına eşit olduğu için temel enerji düzeyi sayısı ve değerlik elektron sayısı bilinir. Bir elementin, periyodik cetvelde yeri biliniyorsa, atom numarası ve proton sayısı (çekirdek yükü) bilinir. Fakat nötron sayısı bilinemez, bu nedenle kütle numarası da bilinemez.
Yanıt : D
Nötr atomlarının temel haldeki elektron dizilişleri yazılarak, elementlerin periyodik cetveldeki yerlerinin belirlendiğini söylemiştik.
Şimdi, bunu örneklerle inceleyelim:
Alıntıdaki Ek 59885
Elektron dizilişi s orbitali ile sonlandığından, Li elementi periyodik cetvelin A gruplarında yer alır. En yüksek temel enerji düzeyi 2, değerlik elektron sayısı 1 olduğu için, 2. periyot 1A grubu elementidir.
Alıntıdaki Ek 59886
Elektron dizilişi p orbitalleri ile sonlandığından, S elementi periyodik cetvelin A gruplarında yer alır. En yüksek temel enerji düzeyi 3, değerlik elektron sayısı 6 olduğu için, 3. periyot 6A grubu elementidir.
Alıntıdaki Ek 59887
Elektron dizilişi d orbitalleri ile sonlandığından, Sc elementi periyodik cetvelin B gruplarında yer alan bir geçiş elementidir. En yüksek temel enerji düzeyi 4, değerlik elektron sayısı 3 olduğu için, 4. periyot 3B grubu elementidir.

ÖRNEK2
Alıntıdaki Ek 59888elementlerinin periyodik cetveldeki yerleri nedir?

ÇÖZÜM
2X : 1s2 X in elektron dağılımı 1s2 ile sonlandığına göre, X elementi 1. periyottadır. X elementi, elektron dağılımı s2 ile sonlandığı halde bir soygazdır (2He). Bu nedenle, periyodik cetvelin 2A grubunda değil, 8A grubunda yer alır (özel durum).
Alıntıdaki Ek 59889

PERİYODİK CETVELDE BLOKLAR


Periyodik cetvelde, elektron dizilişi s orbitali ile biten elementler s blok elementleri, p orbitali ile biten elementler p blok elementleri, d orbitali ile biten elementler d blok elementleri ve f orbitali ile biten elementler f blok elementleridir.
Aşağıda periyodik cetvelin bloklarının birbirine göre durumu, periyotların ve grupların numaraları gösterilmiştir.
Alıntıdaki Ek 59890
En soldaki daha koyu olarak gösterilen bölge s blok elementlerinin, en sağdaki daha az koyu bölge p blok elementlerinin bulunduğu bloklardır. 8A grubundaki p blok elementleri soygazlardır. d blok elementleri 4. periyottan itibaren, f blok elementleri, 6. periyottan itibaren yer alır. s blok elementlerinin tümü (1. periyot hariç) metaldir. p blok elementleri metaller ve ametallerden oluşur. d ve f blok elementlerinin tümü metaldir.

ÖRNEK 3
X elementi, s blokta 3. yatay sıra elementidir.
Y elementi, p blokta 4. yatay sıra elementidir.
Z elementi, d blokta 4. yatay sıra elementidir.
Yukarıda blokları ve yatay sıraları verilen elementlerden hangileri kesinlikle metaldir?
ÇÖZÜM
s blokta, 1. yatay sıradaki H ve He elementleri dışındaki diğer tüm elementler ile d bloktaki tüm elementler (geçiş elementleri) metaldir. p blok elementleri ise, metal ya da ametal olabilir.
Yanıt : X ve Z

ÖRNEK 4
Periyodik cetvelle ilgili,
I. Soygazlar, periyotlarının son elementidir.
II. Aynı gruptaki elementlerin kimyasal özellikleri benzerdir.
III. Aynı periyottaki elementlerin değerlik elektron sayıları eşittir.
açıklamalarından hangileri doğrudur?

ÇÖZÜM
Soygazların elektron dağılımı np6 (He ninki 1s2) ile sonlanır ve 8A grubunda (periyotların sonunda) yer alırlar. Aynı gruptaki elementlerin değerlik elektron sayıları eşittir ve bu nedenle benzer kimyasal özellik gösterirler.
Aynı periyottaki elementlerin elektron içeren temel enerji düzeyi sayıları eşittir, değerlik elektron sayıları ise farklıdır.
Yanıt : I ve II

PERİYOTLAR (YATAY SIRALAR)


Periyodik cetvelde, 7 periyot (yatay sıra) vardır. Günümüzde bilinen 116 element vardır. Bu elementler 7 periyodu doldurmamaktadır. 7 periyodun toplam kapasitesi 118 elementtir.
Bir periyottaki bütün element atomlarının temel enerji düzeyi sayılarının birbirine eşit olduğunu öğrenmiştik. Periyotta soldan sağa doğru gidildikçe (atom numarası arttı k- ça) atom çekirdeğinin çekim gücü, elementlerin değerlik elektron sayısı artar, kimyasal özellikleri değişir.
Periyotlar, 1A grubuyla başlar ve 8A grubuyla sonlanır. Bir periyotta 1A grubundan 8A grubuna doğru gidildikçe elementlerin,
  • Elektron verme eğilimi ve metal aktifliği azalır.
  • Elektron alma eğilimi ve ametal aktifliği artar.
  • Atom çapı küçülür.
  • Birinci iyonlaşma enerjisi artar.
  • Değerlik elektron sayısı artar.
  • Temel enerji düzeyi sayısı değişmez.
  • Elektron ilgisi ve elektronegatiflik artar.
Bir periyotta, 1. iyonlaşma enerjisi en yüksek olan element 8A grubunda, en düşük olan element 1A grubunda yer alır. Ametal aktifliği ve elektron alma eğilimi en fazla olan element 7A grubunda, metal aktifliği ve elektron verme eğilimi en fazla olan element 1A grubunda yer alır.

ÖRNEK 5
Aynı periyotta yer alan X, Y, Z ve T elementleri ile ilgili, aşağıdaki bilgiler veriliyor.
  • X s blok, Y ve Z p blok, T d blok elementidir.
  • Yalnızca Y elementi ametal özelliği göstermektedir.
Buna göre, X, Y, Z ve T elementlerinin periyotta soldan sağa doğru sıralanışı nasıldır?
ÇÖZÜM
Bloklar, periyotta soldan sağa doğru s, d ve p şeklinde sıralanır.
Alıntıdaki Ek 59891
Aynı periyotta, metaller daha solda, ametaller daha sağda yer aldığından, bir ametal olan Y elementi en sağdadır. Bu nedenle elementlerin soldan sağa doğru sıralanışı, X, T, Z, Y şeklindedir.
Yanıt : X, T, Z, Y

GRUPLAR (DÜŞEY SÜTUNLAR)


Aynı grupta yer alan elementlerin değerlik elektron sayılarının aynı, kimyasal özelliklerinin benzer olduğunu öğrenmiştik. Elektron dizilişi, s ve p orbitali ile biten elementlerin A gruplarında, d orbitali ile biten elementlerin B gruplarında olduğunu, B grubu elementlerine geçiş elementi denildiğini de biliyoruz.

3. ve 4. periyotlarda yer alan 1 A, 2A ve 3A grubu elementleri ve 4. periyottaki B grubu elementleri metaldir, 5A, 6A, 7A grubu elementleri ise ametaldir.
Elementlerin grup numaralarından, bileşiklerinde alabilecekleri değerlikler anlaşılabilir.
Örneğin, 1A, 2A ve 3A grubu elementleri sırasıyla +1, +2 ve +3 değerliklerini alır. 5A grubu elementleri -3 ile +5, 6A grubu elementleri -2 ile +6, 7A grubu elementleri -1 ile +7 ve bunlar arasındaki bazı değerlikleri alır.

ÖRNEK 6
Aynı periyotta yer alan X, Y ve Z elementlerinden, biri s blokta, biri d blokta, diğeri p blokta yer almaktadır.
Bu elementlerden, X bileşiklerinde +2, +4, +6 ve +7 değerliklerini alabilmekte, negatif (-) değerlik almamaktadır. Y, bileşiklerinde -2, +2, +4 ve +6 değerliklerini alabilmekte, Z ise yalnızca +2 değerlik almaktadır.
Buna göre, elementlerin periyodik cetveldeki grupları nedir?
ÇÖZÜM
X elementi, +7 ye kadar pozitif değerlikler alabilen, negatif değerlik alamayan bir element olduğuna göre, metaldir, değerlik elektron sayısı 7 dir. d blok elementi olup 7B grubunda yer alır. Y elementi, -2 ile +6 arasında değerlikler alabildiğine göre, ametaldir, değerlik elektron sayısı 6 dır. p blok elementi olup 6A grubunda yer alır. Z elementi, yalnızca +2 değerlik alabildiğine göre, değerlik elektron sayısı 2 dir. s blok elementi olup 2A grubunda yer alır.
Yanıt : X: 7B grubu, Y: 6A grubu, Z: 2A grubu

Aynı grupta yer alan elementlerde, atom numarası arttıkça (grupta yukarıdan aşağıya doğru gidildikçe) elementlerin,
  • Elektron verme eğilimi ve metal aktifliği artar.
  • Elektron alma eğilimi ve ametal aktifliği azalır.
  • Atom çapı artar.
  • Birinci iyonlaşma enerjisi azalır.
  • Değerlik elektron sayısı değişmez.
  • Temel enerji düzeyi sayısı artar.
  • Elektron ilgisi ve elektronegatiflik azalır.
ÖRNEK 7
Alıntıdaki Ek 59892
Nötr atomlarının elektron dizilişleri yukarıda verilen X, Y ve Z elementlerinin birinci iyonlaşma enerjilerini karşılaştırınız.
ÇÖZÜM
X : 1. periyot 1A grubu,
Y : 1. periyot 8A grubu,
Z : 2. periyot 1A grubu, elementleridir.
Birinci iyonlaşma enerjisi, aynı periyotta soygaza doğru gidildikçe artar (X < Y), aynı grupta aşağı doğru inildikçe azalır (Z < X).
Yanıt : Y > X > Z

PERİYODİK CETVELDE BAZI GRUPLAR


Bu bölümde, periyodik cetveldeki 1A, 2A, 7A ve 8A gruplarındaki elementlerin özelliklerini inceleyeceğiz.

Alkali Metaller (1A grubu) :


Alkali metaller, bulundukları periyodun ilk elementidir. (1H hariç. H elementi 1. periyodun ilk elementidir; ancak alkali metal değil, bir ametaldir.) Alıntıdaki Ek 59893.. elementleri, alkali metaldir. Nötr atomlarının elektron dağılımları s1 orbitali ile sonlanır. Bileşiklerinde +1 değerlik alırlar. Alkali metaller, periyotlarının elektron verme eğilimi (metal aktifliği) en fazla olan elementleri olup birinci iyonlaşma enerjileri de periyotlarındaki diğer elementlerinkinden daha düşük, atom çapları daha büyüktür.

Toprak Alkali Metaller (2A grubu) :


Toprak alkali metaller, bulundukları periyotların ikinci elementidir. (2He hariç. He elementi, 1. periyodun ikinci elementidir. Ancak, toprak alkali metal değil, bir soygazdır.) Alıntıdaki Ek 59894elementleri, toprak alkali metaldir. Nötr atomlarının elektron dağılımı s2 ile sonlanır. Bileşiklerinde +2 değerlik alırlar.

Halojenler (7A grubu) :


Halojenler, nötr atomlarının elektron dağılımı p5 ile sonlanan, bulundukları periyodun sondan bir önceki elementleridir. Alıntıdaki Ek 59895.. elementleri halojendir. İyonik bileşiklerinde -1 değerlikli, kovalent bileşiklerinde -1 ile +7 ve bu aralıktaki pozitif (+) değerlikleri alabilirler.
Halojenlerin bulundukları periyottaki diğer elementlere göre, elektron alma eğilimleri, ametal aktiflikleri ve elektro- negatiflikleri en fazladır. Halojenler, element halinde iki atomlu moleküller şeklinde bulunurAlıntıdaki Ek 59896.

Soygazlar (Asal gazlar) (8A grubu) :


Soygazlar, bulundukları periyodun sonuncu elementleridir. Nötr atomlarının elektron dağılımı Alıntıdaki Ek 59897. Değerlik orbitallerinin tümü dolu olduğu için, kimyasal tepkimelere girme yatkınlıkları çok azdır ve iyonlaşma enerjileri çok yüksektir. Kolay kolay bileşik yapmazlar.
Elementleri bir atomlu moleküller halindedir. Erime ve kaynama noktaları çok düşüktür. Oda koşullarında tümü, gaz halindedir.

ÖRNEK 8
Aynı periyottaki elementlerden X geçiş elementi, Y halojen, Z ise alkali metaldir.
Buna göre, X, Y ve Z elementleri ile ilgili,
I. Z ile Y arasında iyonik bileşik oluşur.
II. 1. iyonlaşma enerjileri Y > X > Z dir.
III. X elementi d blok, Y ve Z elementleri p bloktadır.
açıklamalarından hangileri doğrudur?
ÇÖZÜM
Aynı periyotta yer alan Z alkali metali 1A grubunda ve s blokta, Y halojeni 7A grubunda ve p blokta, X geçiş elementi B gruplarında ve d bloktadır.
Atom numaraları Z < X < Y dir. 1. iyonlaşma enerjileri Y > X > Z dir. Z ile X metal, Y ise ametaldir. Metal ile ametal arasında oluşan bileşikler iyoniktir. Öyleyse, I. ve II. açıklamalar doğru, III. açıklama yanlıştır.
Yanıt : I ve II


Safi 9 Aralık 2016 20:20

2 ek
Periyodik Cetvel
Elementelerin atom numaralarına göre sıralandığı tabloya periyodik cetvel denir.

Periyodik Cetvelin Özellikleri


  1. Periyodik cetvelde elementler artan atom numarasına göre sıralanmıştır.
  2. Benzer fiziksel ve kimyasal özelliklere sahip elementler alt alta sıralanmıştır.
  3. Periyodik cetvelde yatay sıralara periyot denir. Periyodik cetvelde 7 tane periyot vardır.
  4. Periyodik cetvelde düşey sütunlara grup denir. 8 tane A, 8 tane B olmak üzere 16 grup vardır.
Alıntıdaki Ek 59898

Periyotlar


  • Bir periyotta bulunan elementler için periyot numarası = yörünge sayısıdır.
  • Aynı periyottaki elementlerin en dış enerji düzeylerinde farklı sayıda elektron bulunduğundan fiziksel ve kimyasal özellikleri farklıdır.
  • 1. periyot hidrojenle başlar, diğer periyotlar metallerle başlar ve soy gazlarla biter. (7. periyot hariç)

Gruplar


  • Değerlik elektron sayısı o elementin grup numarasını belirler.
  • Aynı grup elementleri benzer fiziksel ve kimyasal özellik gösterir.
  • Periyodik cetvelde 8 tane A, 8 tane B olmak üzere 16 tane grup vardır.

Periyot ve Grup Bulma


  • Bir elementin periyodik cetveldeki yeri atom numarasına göre bulunur.
  • Atom numarasına göre elementin elektron dağılımı yapılır.
  • Temel enerji düzeyi sayısı periyodu, en dış yörüngedeki elektron sayısı grup numarasını verir.

Elementlerin Özellikleri


Periyodik cetvelde soldan sağa doğru gidildikçe
  • Atom numarası artar.
  • Ametalik özellik artar.
  • Atom hacmi azalır.
Periyodik cetvelde yukarıdan aşağıya doğru gidildikçe
  • Atom numarası artar.
  • Metalik özellik artar.
  • Atom hacmi artar.

Elementlerin Sınıflandırılması


Elementler kimyasal özelliklerine göre, metaller, ametaller, yarımetaller ve soygazlar olmak üzere dört gruba ayrılırlar.
Alıntıdaki Ek 59899

Metaller


Son yörüngelerinde 1,2 ya da 3 elektron bulunan elementlere metal denir.
Periyodik cetvelin sol tarafında yer alırlar.
Özellikleri
  • Elektriği ve ısıyı iyi iletirler.
  • Tel ve levha hâline gelebilirler.
  • Elektron vererek bileşik yaparlar.
  • Yüzeyleri parlaktır.
  • Kendi aralarında bileşik yapamazlar. Ametallerle bileşik yaparlar.
  • Kendi aralarında alaşım oluştururlar.

Ametaller


Son yörüngesinde 4, 5, 6 veya 7 elektron bulunan elemenlere ametaller denir. Periyodik cetvelin sağ üst köşesinde bulunurlar.
Özellikleri
  • Grafit hariç, elektrik ve ısıyı iletmezler.
  • Kendi aralarında ve metallerle bileşik oluşturabilirler.
  • Tel ve levha hâline getirilemezler.
  • Elektron alarak veya elektronları ortaklaşa kullanarak bileşik yaparlar.
  • Katı hâldeyken mat görünümlüdürler.

Yarı Metaller


Germanyum (Ge), antimon (Sb), bor (B), tellür (Te) yarı metal özelliği gösterir. Görünüş ve bazı fiziksel özellikler yönünden metallere, kimyasal özellikleri yönünden ametallere benzerler.

Soy Gazlar


Helyum hariç, son yörüngesinde 8 elektron bulunan elementlere soy gaz denir. 8. grupta bulunurlar. Bileşik oluşturmazlar. Elektrik akımını iletmezler.

Önemli Grupların Özellikleri

1. Grup Elementleri (Alkali Metaller) H, Li, Na, K, Rb, Cs, Fr


  • Hidrojen ametal, diğerleri metaldir.
  • +1 değerlikli iyon hâlinde bileşik oluştururlar.
  • Isı ve elektrik akımını iyi iletirler.
  • Değerlik elektron sayıları 1 dir.
  • Doğada bileşik hâlinde bulunurlar.

2. Grup Elementleri (Toprak Alkali Metaller) Be, Mg, Ca, Sr, Ba, Ra


  • Hepsi metaldir.
  • Değerlik elektron sayısı 2 dir.
  • Bileşiklerinde +2 değerlikli olurlar.
  • Isı ve elektrik akımını iletirler.
  • Doğada bileşikler hâlinde genellikle toprakta bulunurlar.

7. Grup Elementleri (Halojenler) F, Cl, Br, I, At


  • Ametaldirler
  • Değerlik elektron sayısı 7 dir.
  • Çoğu bileşiklerinde -1 değerliklidirler.
  • Doğada iki atomlu moleküller hâlinde bulunurlar (F2, Cl2, Br2, I2 gibi)

8. Grup Elementleri (Soy Gazlar) He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn


  • Renksiz gazlardır.
  • Oda koşullarında tek atomlu gaz hâlinde bulunurlar.
  • 2He hariç değerlik elektron sayısı 8 dir.
  • Bileşik oluşturmaya istekli değildirler


Safi 9 Aralık 2016 21:11

7 ek
Periyodik Tablo
Elementler atom numaralarının (proton sayıların) artışına göre arka arkaya sıralanırken benzer özellikte olanların alt alta getirilmesiyle oluşturulan tabloya periyodik tablo denir.

Periyot:


Periyodik cetvelde yatay sıralara periyot denir.
Alıntıdaki Ek 59903
Alıntıdaki Ek 59904
Periyodik cetvelde 7 tane periyot bulunur.
  • 1. Periyot en kısa periyottur. Sadece 2 tane elementi bulunur. Hidrojen (H) ve Helyum (He) dur.
  • 2. Ve 3. Periyotlarda 8er tane element bulunur.
  • 4. Ve 5. Periyotlarda 18 er tane element bulunur.
  • 6. Ve 7. Periyotlarda 32 tane element bulunur.
Bir elementin bulunduğu periyotun numarası o element atomunun katman sayısına eşittir.Alıntıdaki Ek 59905
Sonuç olarak atomun elektron dağılımı yapıldığında katman sayısı periyot numarasını verir. ( elektron dağılımı 7. Sınıfta öğrenilmişti)


Grup:


Periyodik tabloda düşey sıralara grup denir. Periyodik tabloda 8 tane A grubu, 10 Tane de B grubu olmak üzere toplam 18 grup vardır.

Alıntıdaki Ek 59906
Alıntıdaki Ek 59907
Aynı grupta bulunan elementlerin;

  • Sertlik
  • Parlaklık
  • İletkenlik
  • Elektron alma ya da elektron verme, gibi özellikleri ortaktır.
  • Bir element atomunun bulunduğu grup numarası o element atomunun son katmanındaki elektron sayısına eşittir.
Alıntıdaki Ek 59908
Sonuç olarak elektron dağılımı yapıldığında elementin son katmanındaki elektron sayısı grup numarasını verir.
Alıntıdaki Ek 59909


nötrino 8 Mayıs 2017 15:07

1 ek

Periyodik Cetvel!


Periyodik cetvelde yeri bilinen bir elementin bileşiğinde alabileceği değerlikler, metal ya da ametal oluşu, kimyasal tepkimeye girebilme isteği, iyonlaşma enerjisi, atom çapı gibi özelliklerinin diğer elementlere göre büyüklüğü bilinebilir.

Cetvelde Periyot ve Grup!


Elektron dağılımı s ve p ile biten elementler A grubu elementi, d ile biten elementler B grubu elementi (geçiş elementi),f ile biten elementler ise iç geçiş elementi (lantanit, aktinit vs gibi) şeklinde ifade edilir. d,s ve f blok elementleri metaldir. p blok elementleri ise metal ya da ametaldir.

Bir periyotta 1A'dan 8A'ya doğru elementin;

  • Atom numarası artar
  • Atom çapı küçülür
  • Elektron verme eğilimi azdır
  • Elektron alma eğilimi artar
  • Metal aktifliği azalır
  • Ametal aktifliği artar
  • İyonlaşma enerjisi artar
  • Temel enerji düzeyi sayısı değişmez

Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği'nin Onayladığı Son Tablo!


Alıntıdaki Ek 63982
7A grubu ametal aktifliği ve elektron alma eğilimi en fazla olan grup, 1A grubu ise metal aktifliği ve elektron verme eğilimi en fazla olan gruptur. İyonlaşma enerjisi 1A grubunda en düşük, 8A grubunda ise en yüksek düzeydedir.

Kaynak: Bilimnet (8 Mayıs 2017)



Saat: 04:07

©2005 - 2024, MsXLabs - MaviKaranlık