Sinir sisteminin çalışmasını, görevlerini, bölümlerini şema ile gösterebilirmisiniz? Sinir sisteminin çalışmasını, görevlerini, bölümlerini nasıl şemai model ve levha üzerinde gösterebilirim?? |
1 ek SİNİR SİSTEMİ Nöron(neuron): bir sinir hücresi Soma: gövde; çekirdek (nukleus) ve çekirdekçiği (nukleolus) ihtiva eden esas hücre kısmıdır. Akson(axon): uzantı, gövdeden çıkan ve dallanma göstermeyen sitoplazmik uzantıdır. Her nöronda bir tane bulunur. Gövdeden çıkan uzantı, dendritlerle alınan uyarıların gövdeden uç kısma taşınmasını sağlarlar Dendrit: gövdeden çıkan ve bir ağacın dallarını andıran, çok sayıdaki yapılardır. Diğer nöronlardan gelen elektriksel – kimyasal uyarıları, sinaptik aralıktan sinir hücresinin gövdesine ileten bir işlemcidir Gangliyon: sinir düğümü. Beynin ve omuriliğin dışında yer alan sinir düğümleri; sinir hücresinin gövde kısmını barındıran küçük kitlelerden oluşan sinir dokularıdır. Ganglia: sinir düğümleri; gangliyonun çoğul halidir. Merkezi sinir sistemi(MSS): beyin ve omurilik Periferik sinir sistemi (PSS): çevresel sinir sistemi(ÇSS); vücudun uç kısımlarında yer alan sinir sistemidir. Isı, ağrı, basınç gibi duyuları algılamamızı ve onlara gereken yanıtları vermemizi sağlar; bilinçli iken algılar ve yanıtlarımız/tepkilerimiz bilinçlidir. Otonom (Vejetatif) sinir sistemi(OSS): vücudun iç dengesini koruyarak yaşamın devam etmesini sağlar; bilinçli iken istemimiz dışında çalışır; örnek: sıcak bir cisimden elimiz yandığında, hemen geri çekmek; nefes alıp vermek; kalbin ihtiyaca göre çalışması vs. Aksiyon potansiyeli: sinir uzantılarında uyarıların gidip gelmesini sağlayan elektriksel sinyallerdir Motornöron: hareketi sağlayan sinir hücresi Afferent nöronlar: duyusal sinir hücreleridir; iç ve dıştan gelen uyarıları algılarlar. Deriden, kaslardan, eklemlerden, duyu organlarından ve organlardan gelen uyarıları MSS ne iletirler Efferent nöronlar: hareketi sağlayan sinir hücreleridir; uygun kas hareketinin yapılmasını sağlarlar. Motor nöronda denilen efferentler gelen emirleri kaslara ve salgı bezlerine ulaştırır. Gri madde: sinir hücrelerinin gövdeleri, dendiritleri, akson uçları, myelinsiz aksonlar ve nöroglialar burada bulunur. Arka boynuz: omurilikteki gri maddenin arka tarafında yer alan bölgedir. Somatik ve otonomik duyu sinirlerinin çekirdekleri buradadır Ön boynuz: omurilikteki gri maddenin ön tarafında yer alan bölgedir. Somatik motor çekirdekleri buradadır (iskelet kaslarının kasılması için sinir uyarıları oluştururlar). Beyaz/Ak madde: myelinli aksonları içerirler. Myelin kılıfının beyazımsı rengi nedeniyle beyaz/ak madde denilmiştir. Meninges (beyin zarı), beyni ve omuriliği saran üç katlı zardır, omuriliği korur DURA MATER (güçlü anne, sert zar):zarın en dıştaki tabakasıdır; yoğun, düzensiz bağ dokusundan oluşur; kafatası kemiklerinin iç yüzeyine tutunur. ARAKNOİD MATER (örümceksi zar): zarın ortadaki tabakasıdır. Hassas kolajen lifler ile bazı esnek lifler örümcek ağı gibi beyni ve omuriliği çevreler, damarsızdır. PİA MATER (ince zar): zarın en içteki tabakasıdır; ince, şeffaf bağ dokusu tabakası beyin ve omuriliğe yapışmıştır. Spinal sinir: omurilik siniri Nörotransmitter: aracı madde, mediatör, uyarıları ileten hücreler; iki sinir hücresi arasındaki bağlantıyı sağlayan bu kimyasal maddelerdir. Başta serotonin olmak üzere henüz yapısı tam olarak açıklanamamış binlerce madde nörotransmitter olarak görev yapmaktadır. Sinaps: sinir hücreleri(nöronlar) arasındaki bağlantı noktası; aralık, boşluktur. Sinapslarda presinaptik tarafa ulaşan aksiyon potansiyeli mediyatör salınmasına yol açar. Salınan medyatörler postsinaptik reseptörlerle etkileşerek, bazı iyon kanallarını aktive eder ve postsinaptik zarda elektriksel potansiyel değişikliğine yol açar. Sinaptik geçişi (transmission) sağlayan mediyatörler, nöronlar arasındaki ilişkiyi düzenleyen temel ögelerdir. Bugün 30 kadar nöromediyatörün varlığı bilinmektedir. Sinapsın Türkçesi: Sinir hücresinde ilerleyen elektriksel uyarılar, iki hücre arasındaki boşluğa geldiğinde, bu uçtan kimyasal ileti hücrelerinin salınmasına yol açar. Boşluğa salınan bu ileti hücrelerinin diğer sinir hücresinin alıcıları ile etkileşimi sonucunda, hücre zarındaki bazı elektron kanalları harekete geçirilerek elektriksel uyarı oluşturulur. Uyarı bir sinir hücresinden diğerine kimyasal ileti hücreleri aracılığıyla iletilmiş olur. Bilinen 30 farklı ileti hücresi vardır. SİNİR SİSTEMİNİN GÖREVLERİ: DUYULARI ALGILAMA •İçten gelen uyarıları algılar, örnek:midenin doymasını algılaması •Dıştan gelen uyarıları algılar, örnek: ele düşen yağmur damlasının hissedilmesi BİRLEŞTİRME, BÜTÜNLEME; algılanan duyuların işlenmesi sürecidir •Bilgiyi çözümler(analiz eder) •Bazı bilgileri depolar •Uygun yanıt/tepki için karar verir •Varsayımda bulunabilir, örnek: “bulutların durumuna göre birazdan yağmur yağacak” HAREKETİ SAĞLAMA; kasların kasılıp-gevşemesi ve salgı bezlerinin salgı yapması gibi. •Algılanan duyuya göre bilgi yorumlanarak emir verilir, örnek: “yağmurdan kaçmak için içeriye/kuru yere gir” gibi. SİNİR SİSTEMİNİN ÖZELLİKLERİ ·Uyarılabilir: sinir uyarıları üreterek(aksiyon potansiyeli) hızlı iletişim ve vücut dokularının birbiriyle hızlı bir şekilde haberleşmesini ve örgütlenmesini sağlar ·Vücudun dengesinin(homeostazis) korunmasına yardımcı olur · Algılamalarımızdan, davranışlarımızdan ve hafızamızdan sorumludur ·İstemli hareketleri başlatır, kolumu istediğimde kaldırabilmek gibi. SİNİR SİSTEMİNİN YAPISI İki bölümde incelenir: A.Merkezi Sinir Sistemi(MSS): Beyin ve omurilikten ibarettir. B.Çevresel(periferik) Sinir Sistemi: duyular ve hareketten sorumlu, kafa ve omurilik (kraniyal ve spinal) sinirlerinden oluşur. Bu sinirler kasların, salgıbezlerinin ve tüm duyu algılayıcılarının MSS ile bağlantısını yapar. BAKINIZ Sinir Sistemi Nedir - Sinir Sisteminin Yapısı ve Görevleri |
insan vücudu düzenleyici denetleyici organ sistemleri İnsan vücudunun yapı ve şeklini inceleyen bilim dalına anatomi denir. Anatomik incelemelerde, önce insan vücudu sistemlerine ayrılır, daha sonra, herbir sistemin elemanları mikroskobik ve makroskobik olarak incelenir. Canlılardaki organ fonksiyonlarını inceleyen bilim dalına ise Fizyoloji denir. Fizyoloji, özellikle yaşamın kaynağını oluşturan fiziksel ve kimyasal olayları açıklamaya çalışır. Bu insan vücudunun; anatomik ve fizyolojik özellikleri aşağıdaki gibi incelenmeye çalışılacaktır. 1. Düzenleyici ve Denetleyici Sistemler 2. Üreme sistemi 3. Hareket sistemi 4. Dolaşım sistemi 5. Sindirim sistemi 6. Solunum sistemi 7. Boşaltım sistemi Düzenleyici ve Denetleyici Sistemler Sinir Sistemi Sinir sistemi, sinir hücresi (nöron) ve glial hücrelerden oluşur. Bunlardan sadece sinir hücreleri bilgi iletiminde rol oynar. Glia hücreleri ise sinir hücrelerine mekanik ve metabolik destek sağlar. Bunların çoğu merkezi sinir sisteminde bulunur. Sinir Hucresi Nedir, Bir Sinir Hücresinin Yapısı ve Görevleri Bir sinir hücresi, hücre çekirdeği içeren gövde kısmıyla, dendrit adı verilen çok sayıda uzantı ve aksondan (sinir lifi) oluşur. Sinir gövdesi, çekirdek ve etrafını saran sitoplazmadan oluşur. Sitoplazma içinde bol miktarda mitokondri ve ribozomlu endoplazmik retikulum bulunur. Dendrit, hücre gövdesinden dışa doğru çıkan uzantılardır. İçleri sitoplazma ile doludur. Dendritler, uyaranları diğer sinir hücresinden alırlar. Akson, hücre gövdesinden tek olarak çıkan uzantılardır. Aksonlar uç kısımlarına doğru dallara ayrılırlar. Her bir dal düğme şeklindeki yapılarla sonlanırlar. Bu yapılar bir sinir hücresinin diğer bir hücreyle bağlantı (sinaps) noktalarıdır. Bazı sinir hücrelerinde miyelin kılıf bulunur. Miyelin kılıf, akson etraflarındaki “schwann hücre” zarının akson çevresini çok sayıda katlar halinde sarmasıyla oluşur. Yalıtkan olan bu zar, 1-2 p.m’de bir, düzenli aralıklarla kesintiye uğrar. Bu noktalara “Ranwier boğumları” denir. Schvvann hücreleri sinir hücrelerine mekanik ve metabolik destek sağlar. Sinir Hücresi Çeşitleri Duyu hücreleri: Uyarıları alıcılardan merkezi sinir sistemine taşır. Motor hücreleri: Merkezi sinir sisteminden verilen emirleri ilgili organa taşıyan sinirlerdir. Ara sinirler: Merkezi sinir sisteminde bulunur. Duyu ve motor sinirleri birbirine bağlar. Sinir hücrelerinin birbirine bağlanması İki sinir hücresi arasındaki bilgi alışverişinin sağlandığı dokunma noktasına sinaps denir. Sinaps, bir hücrenin akson ucuyla diğer hücrenin dendriti veya hücre gövdesi arasında gerçekleşir. Sinapslarda ileti, sinaps boşluğuna akson uçlarından salgılanan bilgi taşıyıcı kimyasal maddelerle sağlanır. Sinir hücrelerinde bilginin taşınması Sinir lifinde bilgi aktarımının başlaması ısı, sıcaklık, kimyasal ve mekanik etkilerle olabilir. Bilginin iletilmesi ise tamamiyle elektro-kimyasal bir olaydır. Bu haliyle iletken telde elektrik akışına benzer. Sinir hücresi, dinlenim hali (polarize), uyarılma hali (depolarize) ve tekrar eski duruma gelip yeni bir uyarana karşı hazır durumda (repolarize) bulunabilir. Bu olaylar aşağıda verildiği gibi gerçekleşmektedir. Polarize (dinlenim) haldeki hücrenin dış tarafında Na iyonları, iç tarafında ise K iyon konsantrasyonları fazladır. Bu nedenle hücre dışı pozitif hücre içi ise negatif yük dağılımı gösteririr. Uyarılmış halde ise iç yüzü pozitif, dış negatif değer kazanır. Bu olaya depolarizasyon denir. Na iyonlarının, hücre sitoplazmasında belirli bir sınıra eriştiğinde iyonların hücre içine girişi engellenir. Tam bu noktada sitoplazmadaki K iyonları hücre zarının dış yüzeyinde toplanmaya başlar. Böylece hücre tekrar dinlenim durumuna dönmüş olur. Buna repolarizasyon denir. Repolarizasyondan hemen sonra hücre zarının içi ve dışı arasında Na ve K dengesinin sağlanabilmesi için Na iyonları tekrar sitoplazma dışına taşınırken, Kiyonları ise içeri alınır. Aktif taşıma şeklinde gerçekleşen bu olaya NaK pompası denir. Eşik Değeri Bir sinir hücresinin uyarılabilmesi için, uyaranın belirli bir değerde olması gerekir. Buna eşik değeri denir. Uyaranla birlikte bilgi, kendiliğinden gelişir ve yayılır. Hep yada Hiç İlkesi Tek hücrelilerde yapılan deneyler, bilgi iletim hızının uyaranın cinsine ve büyüklüğüne bağlı olmadığını göstermektedir. Bir ileti herhangi bir değişikliğe uğramadan akson boyunca sabit hızla iletilir. Bu durum “hep ya da hiç” ilkesiyle açıklanmaya çalışılır. Bilgi ileti hızı Bilgi iletiminin, miyelinli liflerde miyelinsizlere göre daha hızlı gerçekleştiği gösterilmiştir. Miyelin kılıflarda bulunan ranvvier boğumlarında ileti, boğumdan boğuma atlayarak ilerler. Buna sıçrayıcı (saltori) ileti denir. Uyartının akson boyunca sıçrayarak iletilmesi, ileti hızını 5-7 kat daha artırır. Kalın miyelinli liflerde ileti hızı yaklaşık olarak ince miyelinlilere göre 50 kat daha fazladır. Sonuç olarak, ince miyelinsiz sinir liflerinde ileti hızı saniyede 0,5 m’den, çok kalın miyelinli liflerde 100 m’ye kadar ulaşır. |
Sinir sistemimiz merkezi ve çevresel sinir sistemi olmak üzere iki bölüme ayrılır. 1. Merkezî Sinir Sistemi Vücudumuzun yönetimini ve denetimini merkezî sinir sistemi sağlar. Merkezî sinir sistemi beyin, beyincik, omurilik ve omurilik soğanından oluşur. Beyin, beyincik ve omurilik soğanı kafatasımızın; omurilik ise omurgamızın içinde yer alır. Sizce, bunun sebebi ne olabilir? Merkezî Sinir Sistemimizi Oluşturan Organlar ve Görevleri Beyin: Beynimizin vücudumuzdaki hangi olayların gerçekleşmesini sağladığını biliyor musunuz? Merkezî sinir sistemimizin en gelişmiş organı olan beynimiz, milyarlarca sinir hücresinden meydana gelir. Vücudumuzun öğrenme, hafıza ve yönetim merkezi beynimizdir. Beyin; • Duyu organlarımızdan gelen bilgileri değerlendirir. • Konuşmalarımızın ve istemli hareketlerimizin gerçekleşmesini sağlar. • Acıkma, susama, uyku ve uyanıklık gibi yaşam olaylarımızı düzenler. • Kan basıncımızı ve vücut sıcaklığımızı ayarlar. • Merkezî sinir sistemimizdeki diğer organların yardımıyla organlarımızın ve sistemlerimizin çalışmasını düzenler. Beyincik: Bisikletimizi sürebilmemiz için dengede durmamız gerekir. Peki vücudumuz dengesini nasıl sağlar? Vücudumuzun hareket ve denge merkezi beyinciktir. Beynimizin arkasında ve alt tarafında yer alır. Vücudumuzun dengesi bozulduğunda duyu organlarımızdan veya vücudumuzun diğer kısımlarından gelen bilgileri alarak dengemizi sağlar. |
Saat: 22:11 |
©2005 - 2024, MsXLabs - MaviKaranlık