Çekim Ekleri Nelerdir? 1 ek Çekim Ekleri MsXLabs.org Çekim Ekleri 1. İsim Çekim Ekleri 1.1. Çokluk Eki: İsimlerin sayı bakımından çokluğunu bildirirler. Örnek:1.2. Hal Ekleri:- i, -e, -den, -de ekleridir. Örnekler:1.3. İyelik ekleri: Eklendiği isimlerin kime ait olduğunu ifade eder. Örnek:1.4. İlgi ekleri (Tamlama Ekleri): “ın, in, un, ün” biçimindedir. Belirtili isim tamlaması kurar. Örnek:1.5. Eşitlik Eki: “-ca,-ce” biçimindedir. Örnek:1.6. Ek eylem Ekleri: İsim soylu sözcükler yüklem yapma göreviyle kullanılan eklerdir. Örnek: iyi-y-im, iyi-sin, iyi-dir, iyi-y-iz, iyi-siniz, iyi-dirler 2. Fiil Çekim Ekleri 2.1. Zaman ekleri (Bildirme Kipleri): Fiillerde hareketin yapıldığı zamanı bildirir. Örnek: gel-miş (Duyulan geçmiş zaman)2.2. Dilek kipleri: Fiillerde dilek, şart, istek, gereklilik… gibi anlamları karşılayabilmek için getirilen kip ekleridir. Örnek: Gider-se-m gelmem (Dilek-şart kipi)2.3. Şahıs Ekleri: Fiildeki eylemi gerçekleştiren şahsı belirtmek için getirilen eklerdir. Fiillerde kip eklerinden sonra gelirler. Örnek: |
Çekim Ekleri Sözcüklerin anlamlarını değiştiremeyen ve onları durum, zaman, nicelik, kişi bakımından birbirine bağlayarak cümlenin oluşmasını sağlayan eklerdir. Bu ekler sözcüğün anlamını ve türünü değiştirmeyip, genellikle sözcüğün cümle içindeki görevini belirler.Başlıca çekim ekleri şunlardır: 1- AD DURUM EKLERİ"-İ, -e, -de, -den": Bu ekler sözcükleri ve sözcük gruplarını eyleme anlam ilgileriyle bağlamak görevini üstlenir. Ad ya da ad soylu sözcüklere getirilir. a) "-i" eki: Adlara belirlilik kazandırır. Geldiği sözcüğü, eyleme genellikle belirtili nesne olarak bağlar. ÖRNEK Önündeki yazıyı yavaş yavaş okudu. b) "-e" eki: Adları, eyleme genellikle yaklaşma, yönelme ilgisiyle bağlar. Bu eki alan sözcük ve sözcük grupları, cümlede genellikle dolaylı tümleç görevini üstlenir. ÖRNEKHaberi alır almaz eve gitti. c) – de eki: bu eki alan ad eylemle yer,bulunma ilgisi kurar.Bu ekialan adlarcümlede genellikle dolaylı tümleç görevini üstlenir. ÖRNEK Bütün gün odamda ders çalıştım. d) "-den" eki: Bu eki alan adlar, yüklemle çıkma, uzaklaşma ilgisi kurar. Bu ekleri alan adlar cümlede genellikle dolaylı tümleç görevi üstlenir. ÖRNEKAnnem bu akşam Adana'dan gelecek. 2- TAMLAMA EKLERİ Adları anlam ilgisiyle birbirine bağlayan eklerdir. Ad ya da ad soylu sözcüklere getirilir. a) Tamlayan Ekleri: -in, -in, -un, -ün (-nın, -nin, -nun, -nün) b) Tamlanan Ekleri: -ı, -i, -u, -ü (-sı, -si, -su, -sü) ÖRNEK Ev-in mutfağ-ı Kapı-nın boya-sı 3- ÇOĞUL EKLERİ"-ler, -lar": sözcüklere nicelik (azlık-çokluk) anlamı katar. Hem adlara hem de eylemlere getirilir. ÖRNEK Bardak-lar, çiçek-ler, çocuk-lar, gidecek-ler... 4- İYELİK EKLERİ"-im, -in, -i, -imiz, -iniz, -leri": Adlara sahiplik, aitlik anlamı katan, onların sahiplerini gösteren eklerdir. Ad ya da ad soylu sözcüklere getirilir. ÖRNEK kalem-im kalem-imiz kalem-in kalem-iniz kalem-i kalem-leri 5. İLGİ EKİ (ki)Tamlayan ekinden sonra gelen ve tamlanan durumundaki sözcüğün yerini tutan ektir. Bu eke ilgi zamiri de denir. ÖRNEK senin arkadaşın-seninki onunki evinki vb… 6- ZAMAN EKLERİ"-miş, -di, -yor, -acak, -r": Eylemlere zaman anlamı katan eklerdir. Eylemlere getirilir. ÖRNEK Git-miş, git-ti, gid-i-yor, gid-ecek, gid-er 7- GEREKLİLİK KİPİ EKİ"-meli, -malı": Eylemlere getirilir. ÖRNEK söyle-meli, git-meli, bak-malı, al-malı... 8- DİLEK-ŞART KİPİ EKİ "-sa, -se": Ad ve eylemlere getirilir. ÖRNEK Çalış-sa, oku-sa, iç-se, otur-sa, temiz-se... 9- İSTEK KİPİ EKİ"-e, -a": Eylemlere getirilir. ÖRNEK Çalış-a-y-ım, gel-e-sin, al-a-ma-dı, söyle-y-e-lim 10- KİŞİ EKLERİ"-im, -sin, - iz, -siniz, -ler": Eylem kök ve gövdelerine kişi anlamı katan eklerdir. Eylemlere getirilir. ÖRNEKokuyacağ-ım okuyacağ-ız okuyacak-sın okuyacak-sınız okuyacak okuyacak-lar 11. OLUMSUZLUK EKİ (- me / - ma): Eyleme olumsuz anlamı katan eklerdir. ÖRNEK gelmedi okumamış 12. SORU EKİ (mı): Geliyor mu Okuyor musun 13- EKEYLEM EKLERİ: "-miş, -di, -se, -im, -sin, -dir, -iz, -siniz, -dirler" ad ya da ad soylu sözcükleri yargı bildirir hale getiren ve onlara cümlede yüklem görevini üstlendiren eklerdir. |
1 ek Çekim Ekleri Türkçede sözcükleri, isim soylu sözcükler ve eylemler diye ikiye ayırmıştık. Buna göre, isim soylu sözcüklere gelen çekim eklerine “isim çekim eki”, fiillere gelen çekim eklerine “fiil çekim eki” denir. A. İsim Çekim Ekleri 1. Hal (Durum) Ekleri
3. Tamlayan Eki 4. Çoğul Eki 5. Eşitlik Eki 6. Vasıta Eki 7. Ekeylem 8. Soru eki B. Fiil Çekim Ekleri 1. Kip Ekleri 2. Kişi Ekleri 3. Ekeylem 4. Soru Eki İsim Çekim Ekleri İsim soylu sözcüklere gelerek onların anlamlarını değiştirmeden çekimleyen eklerdir. 1. Hal (Durum) Ekleri a. Yaklaşma Durumu Eki (-e, -a) Genel olarak eklendiği adlarla birlikte cümleye yaklaşma ve yönelme anlamı katar.
b. Bulunma Durumu Eki (-de, -da, -te, -ta) Genel olarak eklendiği adlarla birlikte cümleye “bulunma, bir yerde var olma” anlamı katar.
Genel olarak eklendiği adlarla birlikte cümleye “ayrılma, bir yerden uzaklaşma” anlamı katar.
Yükleme durum eki de denir. Cümlelerde nesneyi yani yüklemdeki işten etkilenen varlığı belirtir. Yükleme sorulan “neyi, kimi” sorularının cevabı olan sözcüklerde bu eki görebiliriz.
2. İyelik (Tamlanan) Ekleri (-m, -n, -i, -miz, -niz, -leri) Adlara gelerek onlara aitlik anlamı katan, onların neye, kime ait olduğunu belirten eklerdir. Ünsüzle biten bir sözcüğe geldiğinde iyelik ekleri şu şekilde karşımıza çıkar:
Ad tamlamalarında tamlanana gelen ek, iyelik ekidir. Bu yüzden bu ekin diğer bir adı da “tamlanan” ekidir “Gülün yaprağ-ı, gül reçel-i” tamlamalarında tamlanan olan “yaprak, reçel” sözcüklerine “-ı, -i” iyelik eki getirilerek belirtili ve belirtisiz ad tamlaması oluşturulmuştur. 3. Tamlayan Eki (-ın. -in, -un, -ün, -im) Ad tamlamalarında tamlayan olan sözcüklere gelerek belirtili ad tamlaması oluşturduğundan tamlayan eki olarak adlandırılır. Kaynaştırma ünsüzüyle birlikte “-nın, -nin, -nun, -nün” şeklinde de kullanılır.
İyelik eki olan “-ın, -in, -un, -ün” eki ile tamlayan eki olan “-m,-in, -un, -ün” eki birbirine karıştırılmamalıdır.
4. Çoğul Eki (-lar, -ler) Eklendiği sözcüklere çokluk anlamı katar.
|
5. Eşitlik Eki (-ca, -ce, -ça, -çe) Cümleye çeşitli anlam ilgileri katar.
Cümleye çeşitli anlam ilgileri katar.
Ekeylemle birlikte kullanılan kip ekleri (-dı, -mış, -se, -dır) ad soylu sözcüklere eklenerek kullanıldığında isim çekim eki olur.
Bu ek kendisinden önceki sözcükten ayrı yazılır. Adlara gelerek cümleye soru anlamı katar. Kendisinden sonra gelen ekler ise bitişik yazılır.
Fiil Çekim Ekleri Fiillere gelerek anlamlarını değiştirmeden veya şahıs bildiren eklerdir. 1. Kip Ekleri Eylemlere değişik zaman ve anlam ilgileri katan eklerdir.
Eylemlere kip eklerinden sonra gelerek eylemi kimin yaptığını gösteren eklerdir.
Ekeylem ile birlikte kullanılan kip ekleri, eylemlere geldiğinde bileşik zamanlı eylem oluşturur ve bu kullanımlarıyla fiil çekim eki olur.
Eylemlerin sonuna gelerek cümleye soru anlamı katar.
kaynak: Edebiyat Ögretmeni |
Hal Ekleri İsim soylu sözcüklere gelerek onların yüklemle ya da diğer sözcüklerle ilgilerini sağlayan eklerdir. Bunları şu şekilde inceleyebiliriz. 1. i hal eki (yükleme hali)
DEVAMI Hal Ekleri (Durum Ekleri) |
Saat: 02:34 |
©2005 - 2024, MsXLabs - MaviKaranlık