Madde ve �zellikleri ile ilgili �rnekler verebilir misiniz?

MsXLabs (https://www.msxlabs.org/forum/)

- Soru-Cevap (https://www.msxlabs.org/forum/soru-cevap/)

- - Madde ve �zellikleri ile ilgili �rnekler verebilir misiniz? (https://www.msxlabs.org/forum/soru-cevap/235654-madde-ve-ozellikleri-ile-ilgili-ornekler-verebilir-misiniz.html)

MADDE VE �ZELL�KLER� VE BUNLARLA �LG�L� �RNEKLER. BANA YARDIMCI OLAB�L�R M�S�N�Z??

MADDE ve �ZELL�KLER�

MADDE
K�tlesi, hacmi ve eylemsizli�i olan her�ey maddedir. Buna g�re k�tle hacim ve eylemsizlik maddenin ortak �zelliklerindendir.
�evremizde g�rd��m�z, hava, su, toprak v.s gibi her�ey maddedir.
Maddeler tabiatta kat�, s�v�, gaz olmak �zere �� halde bulunurlar.
Madde ve Ozellikleri

Video Bilgisi
�sim: Madde ve Ozellikleri
Tan�m: Madde ve �zellikleri Konu Anlat�m

http://www.fizik.us/yeni/ekle1/Madd1_dosyalar/image001.gif

Element
Tek cins dan olu�mu� saf maddeye element denir.
Ma�nezyum (Mg), Hidrojen (H2) gibi.

Elementler

Homojendirler (�zellikleri heryerde ayn�d�r.)
Belirli erime ve kaynama noktalar� vard�r.
Yap� ta�� dur.
Kimyasal ve fiziksel yollarla daha basit par�aya ayr�lamazlar.

Bile�ik
Birden fazla elementin belirli oranlarda kimyasal yollarla bir araya gelerek, kendi �zelliklerini kaybedip olu�turduklar� yeni �zellikteki saf maddeye bile�ik denir.
�rne�in; �ki hidrojen (H) uyla, bir oksijen (O) u birle�erek hidrojen ve oksijenden tamamen farkl� olan su (H2O) bile�i�ini olu�turur.

Bile�ikler

Homojendirler.
Belirli erime ve kaynama noktalar� vard�r.
Yaln�zca kimyasal yollarla bile�enlerine ayr�labilir. Fiziksel yollarla bile�enlerine ayr�lamazlar.
Yap� ta�� molek�ld�r.
Bile�i�i olu�turan elementler sabit k�tle oran� ile birle�irler. Bu oran de�i�irse ba�ka bir bile�ik olu�ur.
Kimyasal �zellikleri kendisini olu�turan elementlerin �zelli�ine benzemez.
Form�llerle g�sterilirler.
Molek�l�nde en az iki cins vard�r.

KARI�IM
Birden fazla maddenin her t�rl� oranda (rastgele oranlarla) bir araya gelerek, kimyasal �zelliklerini kaybetmeden olu�turduklar� maddeye kar��m denir. Kar��mda maddeler fiziksel �zelliklerini kaybedebilirler.

Kar��mlar
a. Homojen kar��m: �zellikleri her yerde ayn� olan kar��mlara denir. (��zeltiler, ala��mlar, gaz kar��mlar� v.s.)
b. Heterojen Kar��m: �zellikleri her yerde ayn� olmayan kar��mlara denir.
S�spansiyon: Kat� + S�v� heterojen kar��mlar�n�n �zel ad�d�r. Bir kat�n�n s�v� i�inde ��z�nmeden as�l� kalmas�na denir.
Tebe�ir tozu + Su kar��m� gibi.
Em�lsiyon: S�v� + S�v� heterojen kar��mlar�n�n �zel ad�d�r.
Zeytin ya�� + Su kar��m� gibi.

Kar��mlar�n �zellikleri

Kar��mlarda maddeler kendi �zelliklerini korurlar.
Kar��mlar fiziksel yollarla bile�enlerine ayr�labilirler.
Erime ve kaynama noktalar� sabit de�ildir.
Homojen ya da heterojen olabilirler.
Yap�s�nda en az iki cins vard�r.
Saf de�ildirler.
Form�lleri yoktur.
Maddeler belirli oranlarda birle�mezler.

Fiziksel De�i�me

Maddenin d�� g�r�n�� ile ilgili olan �zelliklere fiziksel �zellikler denir. Yo�unluk, sertlik, renk, koku, tad ...... gibi.
Maddenin d�� g�r�n��ndeki de�i�iklikler fiziksel olayd�r. �ekerin suda ��z�nmesi, ka��d�n y�rt�lmas�, buzun erimesi....... gibi.

Kimyasal De�i�me

Maddenin i� yap�s� ile ilgili olan �zelliklere kimyasal �zellikler denir. Yan�c� olup olmamas�, asidik ya da bazik �zellik ..... gibi.
Maddelerin ve molek�llerinde meydana gelen de�i�iklikler kimyasal olayd�r. Ka��d�n yanmas�, hidrojen ve oksijenin birle�erek su olu�turmas�, demirin paslanmas� ...... gibi.

Maddelerin ay�rdedici �zellikleri
Ayn� �artlarda miktara ba�l� olmayan yaln�zca o maddeye ait olan �zelliklere ay�rt edici �zellikler denir.
a. �zk�tle (yo�unluk)
b. Erime noktas�
c. Kaynama noktas�
d. ��z�n�rl�k
e. Esneklik
f. �letkenlik
g. Genle�me

�zk�tle
Maddelerin 1 cm3 �ndeki madde miktar�n�n gram cinsinden de�eridir.
http://www.fizik.us/yeni/ekle1/Madd1_dosyalar/image002.gif

Erime ve kaynama noktas�
Kat� fazdaki maddenin s�v� faza ge�ti�i s�cakl�k erime noktas�, s�v� fazdaki maddenin kaynamaya ba�lad�� s�cakl�k kaynama noktas�d�r. Erime ve kaynama s�ras�nda s�cakl�k sabit kal�r. S�cakl��n sabit kald�� zamanlarda potansiyel enerji artarken di�er zamanlarda kinetik enerji artar.
http://www.fizik.us/yeni/ekle1/Madd1_dosyalar/image003.gif

��z�n�rl�k
Belirli bir s�cakl�kta 100 gram ��z�c�de ��z�nebilen maksimum madde miktar�d�r.
��z�n�rl�k ; ��z�c� ve ��z�nenin cinsine, s�cakl��a, bas�nca ba�l� olarak de�i�ir.

Esneklik
Kat� maddelerin yap�s� ile ilgili bir �zelliktir. Madde �zerine bir kuvvet uyguland��nda �eklin de�i�ti�i kuvvet ortadan kald�r�ld��nda eski haline geldi�i durum esnekliktir. Yaln�z kat�lar i�in ay�rt edici �zelliktir.

Genle�me
Is�t�lan cismin hacminde, y�zeyinde veya boyundaki de�i�medir. Genle�me kat� ve s�v�lar i�in ay�rt edici �zelliktir. Her kat� ve s�v� maddenin ayr� bir genle�me katsay�s� vard�r. Ancak b�t�n gazlar�n genle�me katsay�s� ayn�d�r.

Elektrik �letkenli�i
Metaller elektrik ak�m�n� iletir, ametaller iletmez. ��zelti baz�ndaki maddelerde ise yap�s�nda iyon bulunduranlar elektrik ak�m�n� iletir.
Maddelerin bu ay�rd edici �zellikleri ayn� �artlarda farkl� maddelerin birbirinden ay�rt edilmesinde yararlan�lan �zelliklerdir.

• MADDELER�N AYRILMASI
a. Elektriklenme �le Ayr�lma
Cam, ebonit ve plastik �ubuklar y�nl� giyeceklere veya sa��m�za s�rt�ld�klerinde elektrik y�k� kazan�rlar.
Ka��t par�ac��, karabiber gibi hafif baz� tanecikler de y�kl� bu �ubuklar taraf�ndan �ekilirler.
Y�kl� cisimden etkilenen madde ile etkilenmeyen madde bir arada bulunursa bu �zelliklerinin farkl�l��ndan yararlan�larak kar��m bile�enlerine ayr��t�r�l�r.

b. M�knat�s �le Ay�rma
M�knat�s demir, kobalt ve nikel metallerini ve bu metallerden yap�lm�� olan teneke, toplu i�ne gibi cisimleri �eker. M�knat�s taraf�ndan �ekilen maddelere ferromanyetik maddeler denir.

c. �z K�tle Fark� �le Ay�rma
Yo�unluklar� farkl� olan iki maddeden olu�an kar��m, �z k�tle fark�ndan yararlan�larak ayr��t�r�l�r.
Kat� - kat� kar��mlar�n� ayr��t�rmak i�in r�zg�r ya da bir s�v�dan yararlan�l�r. Kullan�lan s�v�n�n yo�unlu�unun kat�lardan birisininkinden b�y�k di�erininkinden k��k olmas� gerekir.
Dikkat edilecek ba�ka bir nokta ise iki kat�n�n da bu s�v�da ��z�nmemesi ve kimyasal de�i�ikli�e u�ramamas� gerekir.
Su ve zeytinya�� birbiri i�erisinde ��z�nmez. Bu iki madde kar��t�r�ld��nda �z k�tlesi k��k olan s�v� di�er s�v�n�n �zerinde toplan�r. Olu�an kar��m bir huni yard�m�yla ayr��t�r�l�r. Ayr��t�rma i�leminde �z k�tle fark�ndan yararlan�lm�� olur.
Su ile zeytinya�� kar��t�r�ld��nda �z k�tlesi b�y�k olan s�v� altta toplan�r. Musluk a��ld��nda su ba�ka bir kaba al�n�r.

d. Eleme Y�ntemi �le Ay�rma
Tanecik b�y�kl�kleri farkl� olan kat� kat� kar��mlar� elenerek birbirinden ayr��t�r�labilir.

e. S�zme �le Ay�rma
Kumlu su s�zge� ka��d�ndan ge�irilirse su s�z�l�rken, kum s�zekte kal�r. ��te b�yle heterojen kat� - s�v� kar��mlar� s�z�lerek birbirinden ayr��t�r�labilir.
Ha�lanm�� olan makarna kevgir ile s�z�lerek suyundan ayr��t�r�l�r.
�amurlu su, bulan�k baraj sular� bu medod ile ayr��t�r�l�r.

f. ��z�n�rl�k Fark� �le Ay�rma
Kat� i�eren s�v� kar��m s�z�l�r. S�v� alta ge�erken kat� k�s�m s�zekte kal�r ve kar��m ayr��t�r�lm�� olur.
Tuz ile kumun kar��m�� oldu�unu d��nelim. Kar��m su i�erisine at�l�rsa tuz ��z�n�rken kum ��z�nmez. Olu�an yeni kar��m s�zelerek kum ile tuzlu su ayr��t�r�l�r. Suda ��z�nm�� olan tuz ise buharla�t�rma ile yeniden elde edilir.
Yemek tuzu ve tala�, yemek tuzu - kum kar��mlar� ��z�n�rl�k fark�ndan yararlan�larak su yard�m� ile birbirinden ayr��t�r�lm�� olur.

g. H�l De�i�tirme S�cakl�klar� Fark� �le Ay�rma
Kat� - kat� kar��mlar� erime noktas� fark�ndan yararlan�larak ayr��t�r�l�r.
Kar��t�r�lan maddeler s�v� olabilir. Kar��mdaki bir s�v� buharla�t�r�l�p tekrar yo�unla�t�rma ile di�erlerinden ayr��t�r�labilir. Bu y�nteme ayr�msal dam�tma denir.
Gazlar�n ve ham petrol�n ayr��t�r�lmas� da ayr�msal dam�tma ile yap�lmaktad�r.
Gaz kar��m� so�utulur. Kaynama noktas� en y�ksek olan gaz yo�unla�maya ba�lar ve gaz k�sm�ndan ayr�lm�� olur.

h. Gaz Kar��mlar�n� ��z�n�rl�k Fark� �le Ay�rma
Gazlar kimyasal �zelik olarak de�i�ik de�i�iktir. Bu �zellikten yararlan�l�rak gaz kar��mlar� ayr��t�r�labilir. Belli bir ��z�c�de ��z�n�rl�kleri farkl� olan gaz kar��m� bu ��z�c� i�erisine g�nderilirse gazlardan biri ��z�n�r di�eri ��z�nmez. Kar��m da b�ylece ayr��t�r�lm�� olur.

• B�LE��KLER�N AYRI�MASI
Kar��mlar�n ayr��t�r�lmas�nda ay�rt edici �zelliklerden yararlan�l�r. Fiziksel y�ntemlerle elementler ve bile�ikler ayr��t�r�lamaz.

a. Is� Enerjisi �le Ayr��ma
Baz� bile�ikler �s�t�ld�klar�nda kendisini olu�turan element ya da bile�iklere par�alan�r.
KClO3(kat�) � KCl(kat�) + http://www.fizik.us/yeni/ekle1/Madd1_dosyalar/image004.gifO2(gaz)
CaCO3(kat�) � CaO(kat�) + CO2(gaz)

b. Elektrik Enerjisi �le Ayr��ma (Elektroliz)
Baz� bile�ikler elektrik enerjisi ile kendisini olu�turan elementlere ayr��t�r�labilir. Bu olaya elektroliz denir. Su (H2O) elektroliz edildi�inde H2 ve O2 gazlar�n� d�n��r.
2H2O(s) � 2H2(g) + O2(g)

c. Ba�ka Ayr��t�rma Teknikleri
Baz� bile�ikleri elementel hale getirmek i�in elektroliz yapmaya gerek yoktur. Bile�ikte bulunan element ile reaksiyon verebilecek madde, bile�ik ile reaksiyona sokulur.
FeO + C � Fe + CO

kaynak

adde Ve �zellikleri

Madde: Evrende yer kaplayan, hacmi, k�tlesi ve eylemsizli�i olan her �ey madde olarak tan�mlan�r. Daha iyi bir tan�m yap�lmas� gerekirse, madde bir alg� yada alg�lar b�t�n�n sonucu olarak beyinde olu�an elektrik sinyallerinin yorumlanmas�d�r. Madde do�ada gaz, s�v� yada kat� halde bulanabilir.

Kimyada maddenin �zellikleri genel ve ay�rt edici olmak �zere iki b�l�mde incelenir.

Maddenin Genel �zellikleri:

Maddeden maddeye farkl�l�k g�stermeyen sadece madde miktar� ile de�i�en �zelliklere maddenin genel �zellikleri denir.

K�tle: Cismin bar�nd�rd�� madde miktar� olarak tan�mlanabilir. E�it kollu terazi ile �l��l�r. Bu �l��mde kilogram ad� verilen bir birim referans olarak kullan�l�r. �l�mede esas olan kar��la�t�rma oldu�u i�in herhangi bir cismin k�tle de�eri evrenin her yerinde sabittir.

1887 y�l�nda referans bir kilogram olarak kabul edilen Platin-�ridyum karm��m� silindir. Fransan�n Serves Kentinde Uluslararas� A��rl�k ve �l��mler B�rosunda korunmaktad�r. 3,9 cm boyunda ve 3,9 cm �ap�nda ki bu silindirin, platin-iridyum ala��m�ndan yap�lmas�n�n nedeni bu ala��m�n �ok kararl� olmas�d�r. Bu kararl�l�� sayesinde y�llarca hi�bir kayba u�ramadan saklanabilir.

A��rl�k: Cisme uygulanan yer�ekimi kuvvetine a��rl�k denir, birimi Newton dur. A��rl�k yer�ekimine ba�l� oldu�u i�in k�tle de�i�mezken a��rl�k �l��ld�� b�lgenin yer �ekimi ivmesine ba�l� olarak de�i�ir.

Hacim: Cismin evrende kaplad�� yere hacim denir. Her hangi bir cisim i�in hacim ortam�n s�cakl��na ve bas�nca g�re de�i�ebilir.

Eylemsizlik: Maddenin durumunu koruma e�ilimine eylemsizlik ad� verilir. �rne�in duran bir cisim herhangi bir kuvvet etkisinde kalmad�� s�rece hareket etmez. Hareket eden bir cisim de herhangi bir kuvvet alt�nda kalmad�� s�rece durmaz.

Maddenin Ay�rt Adici �zellikleri:

Her madde i�in sabit bir de�eri olan ve maddelerin birbirinden ay�rt edilebilmesini sa�layan �zelliklere maddenin ay�rt edici �zellikleri denir.

Ay�rt Edici �zellik Kat� S�v� Gaz �zk�tle + + + Genle�me + + - Esneklik + - - ��z�n�rl�k + + + �letkenlik + + + Kaynama Noktas� - + - Erime Noktas� + - - Donma Noktas� - + -

�z K�tle: Birim hacimdeki k�tleye �z k�tle denir.

Genle�me: Is�n�n etkisi ile cismin boyunda ve y�zeyinde meydana gelen de�i�ikliklere genle�me denir.

Esneklik: Bir kuvvetin etkisi ile maddenin �eklinde meydana gelen de�i�ikli�e esneklik denir.

��z�n�rl�k: Bir maddenin di�er madde i�erisinde ��z�nme oran�na ��z�n�rl�k denir.

�letkenlik: Maddenin elektronlar� bir noktadan bir noktaya ilete bilme �zelli�ine iletkenlik denir.

http://stu.inonu.edu.tr/%7Embelgen/images/gra1.gif
(Su i�in erime-donma ve kaynama- yo�unla�ma grafi�i)

Kaynama Noktas�: S�v� haldeki bir maddenin kaynamas� i�in gerekli olan s�cakl�k de�eri.

Yo�unla�ma Noktas�: Gaz haldeki bir maddenin s�v� hale ge�ebilmesi i�in gerekli olan s�cakl�k de�eri.

Erime Noktas�: Kat� haldeki bir maddenin s�v� hale ge�ebilmesi i�in gerekli olan s�cakl�k de�eri.

Donma Noktas�: S�v� haldeki bir maddenin kat� hale ge�ebilmesi i�in gerekli olan s�cakl�k de�eri.

Elementler: Ayn� cins atomlardan meydana gelen maddelere element ad� verilir.

Saf ve homojen maddelerdir
En k��k yap� ta�lar� atomdur
Belirli bir erime ve kaynama noktalar� vard�r
�z k�tleleri sabittir
Kimyasal ve fiziksel y�ntemlerle ayr��t�r�lamazlar
Sembollerle g�sterilirler

Bile�ikler: Farkl� cins atomlar�n belli oranlarda bir araya gelerek olu�turduklar� maddelere bile�ik ad� verilir.

Saf ve homojen maddelerdir
Bile�ikleri olu�turan maddeler kimyasal �zelliklerini kaybederler
Bile�ikleri olu�turan maddeler belli oranlarda bir araya gelirler
Kimyasal yollarla ayr��t�r�labilirler
Belirli bir erime ve kaynama noktalar� vard�r
�zk�tleleri sabittir
Form�llerle ifade edilirler

Kar��mlar: Birden fazla maddenin kimyasal �zellikleri de�i�meyecek �ekilde rasgele oranlarda bir araya getirilmesi ile olu�turulan yeni maddelere kar��m ad� verilir.

Saf de�ildirler
Kar��m� olu�turan maddelerin kimyasal �zellikleri korunur
Fiziksel yollarla ayr��t�r�labilirler
Erime ve kaynama noktalar� sabit de�ildir
Sabit bir �zk�tleleri yoktur
Kar��m� olu�turan maddeler aras�nda sabit bir oran yoktur

Kar��mlar homojen ve heterojen olmak �zere ikiye ayr�l�rlar.

Homojen Kar��mlar: Her yerinde ayn� �zellikleri g�steren kar��mlara homojen kar��m denir. ��zelti olarak ta adland�r�lan homojen kar��mlar tek bir madde gibi davran�rlar.

Heterojen Kar��mlar:de�i�ik yerlerinde farkl� �zellikler g�steren kar��mlara heterojen kar��mlar denir.

Heterojen kar��mlar em�lsiyon ve s�spansiyon olmak �zere ikiye ayr�l�rlar.

Em�lsiyon: Bir s�v�n�n ba�ka bir s�v� i�inde olu�turdu�u heterojen kar��mlara em�lsiyon kar��m ad� verilir.

S�spansiyon: Bir s�v� i�erisinde bir kat�n�n tam olarak ��z�lmeyip k��k zerrecikler halinde da��lmas�yla olu�an heterojen kar��mlara em�lsiyon kar��m ad� verilir.

KAYNAK

madelerin �z k�tleleri nas�l bulunur �rneklerle ifade ediniz

s�v� maddelere �rnek

Ta�, toprak, hava, su, buhar ve a�a�; �evremizde bulunan maddelerden sadece birka��d�r.

Maddeler; kat�, s�v� ve gaz olmak �zere �� h�lde bulunur.

� “Kat� Maddeler” ba�l�� alt�ndaki metni okumalar� ve resmi incelemeleri

sa�lanacak. Kat� maddelere ve �zelliklerine ili�kin �rnekler vermeleri istenecek.

KATI MADDELER

bilye elma kaya

Bu maddelere elinizle dokununuz. Sert olduklar�n� hissedeceksiniz. Belli bir �ekilleri oldu�unu g�receksiniz.

� “S�v� Maddeler” ba�l�� alt�ndaki metni okumalar� ve resmi incelemeleri

sa�lanacak. S�v� maddelere ve �zelliklerine ili�kin �rnekler vermeleri istenecek.

SIVI MADDELER

Su kola, kahve

Bu maddeler ak��kand�r. Belli bir �ekilleri yoktur. Bulunduklar� kab�n �ekillerini al�rlar.

� “Gaz H�ldeki Maddeler” ba�l�� alt�ndaki metni okumalar� ve resmi

incelemeleri sa�lanacak. Gaz h�ldeki maddelere ve �zelliklerine ili�kin �rnekler vermeleri istenecek.

GAZ H�LDEK� MADDELER

t�p balon �aydanl�k

Balon hava ile doldurulunca �i�er. Kaynayan sudan buhar ��kar.

………………………………………………………………

Resimdeki maddelerin hangi halde olduklar�n� �rneklerle a��klay�n�z.

not: al�nt�d�r

kat�,s�v�,gazneler

Al�nt�:

kati sivi gaz maddelere ornekler

kat�lar�n yap� ta��

�e�itli sorular da koysan�z

Maddenin ortak ve ay�rt edici �zelliklerine de �rnekler verir misiniz