Kutadgu Bilig - Yusuf Has Hacib 1 ek Kutadgu BiligYusuf Has Hacib’in 1069/ 70’te tamamlayarak Kaşgar’da Karahanlı hakanı Ebu Ali Haşan bin Süleyman Arslan’a sunduğu manzum didaktik yapıt. Karahanlıca (Hakaniye Türkçesi) kaleme alınmıştır ve Türklerin İslâmî kabulünden sonra yazılan ilk yapıtlardan biridir. Klasik mesnevi tarzında tevhid ve natlar ile başlar. Aruz ölçüsünün “feûlün/feûlün/feûlün/feul” kalıbıyla ve 88 bölümde toplam 6.645 beyit halinde düzenlenmiştir. Yazıldığı dönemin günlük yaşamından, yaşama biçiminden, toplumsal kumrularından kesitlerin de verildiği Kutadgu Bilig'in sözcük anlamı konusunda farklı görüşler vardır. Bazı araştırmacılar kutadgu bilig sözcüklerinin “mutlu olma bilgisi” bazıları da “mutluluk veren bilgi”, “kişileri her iki dünyada mutluluğa eriştirmeye yarayan bilgi” anlamına geldiğini ileri sürerler, insanların gerek bu dünyada, gerekse öbür dünyada mutluluğa (kut) nasıl erişebileceklerinin anlatıldığı yapıtta dört kişi konuşarak birbirlerine görüşlerini aktarırlar. Bu konuşmalarla İslam dünyasında geçerli ahlak öğretisine ilişkin dört temel ilke ortaya konur: Kün Toğdı adlı hükümdar “doğru yasayı, Ay Toldı adındaki vezir “mutluluk'u, vezirin oğlu Ögdülmiş “akıl ve anlayış”ı (ukuş), Ogdülmiş’in kardeşi ya da akrabası Odgurmış da “yaşamın ve dünyanın sonunu, ahret”i simgelerler. Ay Toldı akıllı ve bilge bir kişidir; kendi ülkesinde pek yararlı olamadığını anlayınca, adil bir insan olan Hükümdar Kün Toğdı’nın ülkesine giderek onun veziri olur. Hükümdara mutluluk, adalet, dilin erdemi, sözün yararlan gibi konularda öğütler verir, değerlendirmeler yapar. Ay Toldı’nin ölümü üzerine yerine oğlu Ögdülmiş vezir olur. Ögdülmiş Kün Toğdı’ya aklı ve anlayışı tanımlar, onlann gücünü anlatır; devlet örgütü üzerine çeşitli öğütler verir; devlet görevlilerinin nitelikleri ve ödevleri, hakanla memurlann birbirleri üzerindeki haklan gibi konuları ele alır. Ögdülmiş yaşlanınca hükümdara kendi yerine akrabası Odgurmış’ı salık verir. Ama Ögdülmiş ile Odgurmış arasında görüş ayrılığı çıkar. Ögdülmiş, dünyada yapılacak iyi işlerle ahiretin kazanılabileceğini, hükümdarlara hizmet edilmesi gerektiğini söyler. Odgurmış ise, dünya işlerinden vazgeçerek ahiret için çalışmanın gerekli olduğunu ileri sürer. Odgurmış saraya alındıktan sonra Kün Toğdı yaşamın geçiciliği ve ahiret konusunda derin düşünceye dalar, hükümdarlıkla bağları zayıflar. Ögdülmiş ona hükümdarlığın insana Tanrı tarafından verildiğini, halka adalet dağıtmak için hizmet etmenin de bir tür ibadet sayılacağını söyler. Odgurmış öldükten sonra hakan ile Ögdülmiş birlikte yas tutarlar. Devlet yönetme anlayışının öykü biçiminde anlatıldığı Kutadgu Bilig her ne kadar İslamm etkisinde kaleme alınmışsa da, içinde yer yer eski Türk toplumunun din, aile düzeni ve ahlak anlayışı, devlet ve saray örgütü, ordu, gelenek ve görenekleri, tarım, el sanatları vb gibi konularda ilginç bilgiler de yer alır. Kutadgu Bilig'in bugün bilinen üç yazma nüshası vardır. Bunlardan Viyana nüshası olarak bilineni 1439’da Herat’ta bulunmuştur.Uygur yazısıyla kaleme alman bu yazma önce Tokat’a, oradan İstanbul’a götürülmüş,Avus turyalı Doğubilimci Hammer tarafından İstanbul’da sahaflarda satın alınıp Viyana Ulusal Kütüphanesi’ne verilmiştir. Arap harfleriyle yazılmış olan Kahire nüshası, 1896’da Kahire Hıdivlik Kütüphanesinin Alman müdürü Dr. Moritz tarafından ortaya çıkarılmıştır. Gene Arap harfleriyle yazılan Fergana nüshası Zeki Velidi Togan tarafından Türkistan’ın Fergana ilinin Nemengâh kentinde bulunmuştur. Bu yazma bugün Taşkent’tedir. Türk Dil Kurumu 1942 ve 1943’te her üç nüshanın tıpkıbasımını gerçekleştirmiş, 1947’de de Reşid Rahmeti Arat’ın hazırladığı çevriyazı ve eleştirili metnini yayımlamıştır. Yapıtın şene Arat’ın yaptığı çevirisi 1959’ da, dizim de 1979’da basılmıştır. BAKINIZ |
KUTADGU BİLİG (11. yüzyıl)MutLuluk veren bilgi anlamına gelen bu eserin yazarı Yusuf Has Hacib'dir.Sanatçı eserini 1069 yılında Balasagun'da yazmaya başlamış 1070'de Kaşgar'da bitirip Karahnlı hükümdarı Tabgaç Buğra Han'a sunmuştur. İslam kültürü etkisindeki Türk Edebiyatı'nın edebi değer taşıyan ilk örneğidir.İdeal bir toplumun nasıl yönetilmesi,ideal bir hükümdarın nasıl olması gerektiğini ve çevresindekilerin ona nasıl nasıl hizmet edeceğini anlatan dini,siyasi,ahlaki,alegorik,ve didaktik bir eserdir. Mesnevi biçiminde yazılan eserde 6645 beyit 173 dörtlük vardır.Hem aruz ölçüsü hem de hece ölçüsü kullanılmıştır. Hakaniye Lehçesiyle yazılmış olup Arapça ve Farsça sözcüklere az yer verilmiştir.Aruz ölçüsüyle yazılan ilk Türkçe eserdir.Türk Edebiyatı'nın ilk mesnevi örneğidir.Devlet adamlarına öğüt verdiği için ilk siyasetname örneğidir.Divan Edebiyatı özelliklerini taşıyan ilk eserdir. Eserdeki Semboller ve Temsil Ettikleri Kavramlar
|
1 ek Kutadgu Bilig MsXLabs.org & İslam Ansiklopedisi Türk-İslâm edebiyatının en eski yazılı ürünüdür. Yusuf Has Hacip tarafından H. 462 (1069/1070) yılında yazılıp Karahanlı hükümdarı Ebu Ali Hasan b. Süleyman Arslan Han'a ithaf edilmiş manzum eserdir. "Kutlu, mesut olma bilgisi" manâsına gelen Kutadgu Bilig, isminden de anlaşıldığı gibi, insana, her iki dünyada saadete ermek için takip edilecek yolu göstermek gayesi ile yazılmıştır. Eser kuru bir nasihat kitabı değildir. Yusuf Has Hacib eseri ile insan hayatının manâsını, onun cemiyet ve devlet içindeki yer ve vazifelerini tayin etmeye çalışmıştır. Bu özellik esere, o devir Türk felsefesini ortaya koyması bakımında da ayrı bir değer kazandırır. 11. yüzyılın en büyük ve en önemli edebî eseri olan Kutadgu Bilig sade ve sağlam Türkçe'si ile geniş Türk ülkelerinde zevkle okunmuş ve toplumlar üzerinde büyük tesir icra etmiştir. Muhtelif ülkelerde esere değişik isimler verilmiştir. Çinliler "Edebü'l-mülük", Maçinliler "Aynü'l-memleke", Maşrıklılar "Zinetü'l-ümera", İranlılar "Şehname", bazıları da "Pendnâme-i mülük" demişlerdir. Kutadgu Bilig dört esas ve bu esasları temsil eden dört kişi üzerine tanzim edilmiştir:.
Ayrıca eserde sembolik manâlar taşıyan bazı şahıs isimleri de geçer ki, bunlar saray hizmetlilerinin adlarıdır. Kutadgu Bilig'de üzerinde en fazla durulan hususlardan biri hayatın faniliği ve ölümlülüğüdür. Eserde maddi ve manevi hayat arasında sağlam bir denge kurma yolları üzerinde de durulur. Yazar kendisini ilk Türk-İslâm devleti olan Karahanlı Devleti'nin ideoloğu olarak kabul eder ve bu devletin yükselmesi için ideal devlet teşkilâtını anlatmaya çalışır. |
Kutadgu Bilig(Günümüz Türkçesi ile: Devlet Olma Bilgisiya da "Mutlu Olma Bilgisi") , 11. yüzyıl Karahanlı Uygur Türklerinden Yusuf Has Hacib'in Doğu Karahanlı hükümdarı Tabgaç Buğra Han (Ebû Ali Hasan bin Süleyman Arslan)'a atfen yazdığı ve takdim ettiği Türkçe eser.Eserin Genel Özellikleri
|
Kutadgu BiligMsXLabs.org Kutadgu Bilig, Türk dilinin en temel eserlerinden ve Türk dili araştırmalarının en mühim kaynaklarındandır. İslâmî Türk edebiyatının adı bilinen ilk şair ve düşünürü Balasagun'lu Yusuf Has Hacibtarafından kaleme alınmıştır. Eserini Balasagun'da yazmaya başlayan Yusuf, 1068 yılında memleketinden ayrılarak Doğu Karahanlı Devleti'nin merkezi olan Kaşgar'a gitmiş ve eserini 18 ay sonra, 1069 (Hicrî 462) yılında burada tamamlamıştır. Kitabını bitirince bunu, Karahanlı hükümdarı Tabgaç Buğra Han'a sunmuş, Han da eseri çok beğendiği için Yusuf'u, takdiren "Hâs Hâcib (Ulug Hâcib)" tayin etmiştir. Kutadgu Bilig'deki kahramanların temsil ettikleri değerler Kutadgu Bilig, dört ana karakter arasında geçen diyaloglardan oluşmaktadır. Eserdeki bu dört ana karakterin her birinin belirli bir sosyal rolü vardır ve her biri belirli bir değeri temsil eder.
Eser, insanlara dünyada tam anlamıyla kutlu olmak için gereken yolu göstermek amacıyla kaleme alınmıştır. Yusuf Hâs Hacib, eserinde aruz ölçüsünü kullanmıştır. İlâveler ile birlikte yaklaşık 88 başlık altında toplanan eserin esas kısmını oluşturan bölüm kısaltılmış mütekarip yani fa'ulun fa'ulun fa'ulun fa'ul ve vezniyle yazılmıştır (eserde yalnız bir dörtlük içinde tam mütekarip geçmektedir. Eserin sonuna eklenmiş olan parçalardan gençliğine acıyıp ihtiyarlığından bahseden 44 beyitlik bir kısım (beyit 6521-6564) tam mütekarip (fa'ulun fa'ulun fa'ulun fa'ulun) vezninde olup, kaside tarzında ve aa ba ca şeklinde devam etmektedir. Zamanenin bozukluğundan ve dostların cefasından bahseden 40 beyitlik bir parça (beyit 6565-6604) ise evvelki parçanın vezninde ve tarzındadır. Kitap sahibi Ulu Hâs Hâcib Yusuf'un kendi kendisine nasihat vermesinden bahseden 41 beyitlik parça da (6605-6645. beyitler) eserin aslı gibi, kısaltılmış mütekarip vezninde ve kaside tarzındadır. O dönem için Türk edebiyatında yeni olduğu tahmin ve tasavvur edilen aruz ölçüsünün ilâve parçalardaki kafiye dışında, şair tarafından pürüzsüz bir şekilde kullanıldığı görülmektedir. Eser, yarı hikâye ve yarı temsil tarzında yazılmış olup, arada hareketi hazırlayıcı ve izah edici monologlara ve canlı tasvirlerin bulunduğu sahnelere yer verilmiştir. Kaşgârlı Mahmut ve onun eseri Divânü Lügati't-Türk ile çağdaştır, hatta hemen hemen aynı yıllarda yazılmış olması o dönem Türkçenin gördüğü itibar açısından da dikkate değer. |
KUTADGU BİLİG (11. yüzyıl) MutLuluk veren bilgi anlamına gelen bu eserin yazarı Yusuf Has Hacib'dir.Sanatçı eserini 1069 yılında Balasagun'da yazmaya başlamış 1070'de Kaşgar'da bitirip Karahnlı hükümdarı Tabgaç Buğra Han'a sunmuştur. İslam kültürü etkisindeki Türk Edebiyatı'nın edebi değer taşıyan ilk örneğidir. İdeal bir toplumun nasıl yönetilmesi, ideal bir hükümdarın nasıl olması gerektiğini ve çevresindekilerin ona nasıl nasıl hizmet edeceğini anlatan dini,siyasi,ahlaki,alegorik,ve didaktik bir eserdir. Mesnevi biçiminde yazılan eserde 6645 beyit 173 dörtlük vardır.Hem aruz ölçüsü hem de hece ölçüsü kullanılmıştır. Hakaniye Lehçesiyle yazılmış olup Arapça ve Farsça sözcüklere az yer verilmiştir.Aruz ölçüsüyle yazılan ilk Türkçe eserdir.Türk Edebiyatı'nın ilk mesnevi örneğidir.Devlet adamlarına öğüt verdiği için ilk siyasetname örneğidir. Divan Edebiyatı özelliklerini taşıyan ilk eserdir. |
Kutadgu Bilig - Yusuf Has Hacib |
Saat: 03:43 |
©2005 - 2024, MsXLabs - MaviKaranlık