Tohumsuz bitkilerde damarl� ve damars�z bitkiler hakk�nda bilgi verebilir misiniz?

1. Damars�z Tohumsuz Bitkiler

Bu grupta yap�lar�ndaki geli�mi�lik d�zeyine g�re ci�er otlar�, boynuzlu ci�er otlar� ve kara yosunlar� yer al�r

(Resim 2.22). Ci�er otlar� �o�unlukla nemli topraklarda, kayalarda ve a�a� k�t�kleri �zerinde ya�ar. Ci�er otlar� ince ve yapraks� yap�lardan olu�ur. Bu yap�lar toprak y�zeyinden suyun al�nmas�n� sa�lar. Bunlar�n �zerinde sperm ve yumurtan�n �retildi�i �emsiye benzeri yap�lar geli�mi�tir. Boynuzlu ci�er otlar� g�r�n�� olarak ci�er otlar�na �ok benzer. Bu bitkiler de nemin y�ksek oldu�u b�lgelerde ya�ar. Spor olu�turan yap�lar� boynuza benzetildi�inden boynuzlu ci�er otlar� olarak adland�r�l�r. Nemli topraklarda ya�ayan kara yosunlar�n� �evremizde s�kl�kla g�rebiliriz. Kara yosunlar� topraktaki su ve minerali rizoit denilen ipliksi yap�lar�yla al�r. E�eyli ve e�eysiz �reme evrelerinin birbirini takip etmesi �eklinde �rer. Ba�lang��ta ye�il olan kara yosunlar� sporlar�n olgunla�mas�yla kahverengi olur. Kara yosunlar� �l�man ve tropik ormanlarda farkl� t�rler bak�m�ndan yayg�n oldu�undan �e�itli hayvan t�rleri i�in habitat olu�turur. Baz� kara yosunlar� ise ��l ya�am�na uyum sa�lam��t�r.

2. Damarl� Tohumsuz Bitkiler

Damarl� bitkilerde topraktan al�nan su ve mineral tuzlar� yapraklara, yapraklarda �retilen besinler bitkinin di�er b�l�mlerine �zel bir ta��ma sistemi olan damarlarla iletilir. Bu bitkilerin ger�ek k�k, g�vde ve yapraklar� vard�r. Damarl� bitkiler damarl� tohumsuz bitkiler ve damarl� tohumlu bitkiler olmak �zere iki grupta incelenir. Il�k ve nemli b�lgelerde ya�ar. Rizom ad� verilen toprak alt� g�vdelere sahiptir. Tohumlar� yoktur. Sporla �o�al�r. �remeleri e�eyli ve e�eysiz �remenin birbirini takip etmesi �eklindedir. Damarl� tohumsuz bitkilere kibrit otlar�, atkuyruklar� ve e�relti otu �rnek verilebilir (Resim 2.23.) 18

Damarl� tohumsuz bitkiler yakla��k 290-360 milyon y�l �nce geni� ormanl�k alanlar olu�turmu�tur. Bu b�lgeler zamanla suyla kaplanarak batakl�klara d�n��m��, yer kabu�u hareketleri, �s� ve bas�nc�n etkisiyle de k�m�r yataklar� olu�mu�tur.

3. Damarl� Tohumlu Bitkiler

Damarl� tohumlu bitkilerde ger�ek k�k, g�vde ve yaprak g�r�l�r. Genellikle karasal ortamlarda ya�ar. E�eyli ya da e�eysiz �rer. Tohum olu�turur.

Tohum yap�s�na g�re a��k tohumlu ve kapal� tohumlu olarak iki grupta incelenir.

A��k Tohumlu Bitkiler

�o�unlukla a�a�, a�a��k ya da �al� bi�iminde bitkilerdir. Yapraklan �o�unlukla i�nemsidir. Pulsu ve �eritsi vb. tip yaprakl� olanlar� da vard�r. Ger�ek �i�ekleri yoktur. Genellikle r�zg�rla tozla��rlar. Tohum bir �rt�yle kaplanmam��t�r. Tohum meyve i�inde de�il, kozalak yapraklar�n�n alt�nda, a��kta bulunur. Bu nedenle a��k tohumlu denir. Kozalakl�lar a��k tohumlu bitkilerin en iyi �rnekleridir. �am, ard��, ladin, k�knar, sedir, servi a��k tohumlu kozalakl� bitkilerdendir. Sekoya, ginkgo ise di�er a��k tohumlu bitki �rneklerdir (Resim 2.24). 19

Kapal� Tohumlu Bitkiler

Bitkiler �leminin en geni� grubunu kapal� tohumlu bitkiler olu�turur. Yap�lar� bak�m�ndan yery�z�n�n en geli�mi� bitkileridir. Ger�ek �i�ek, meyve ve tohumlar� vard�r. Tohum, yumurtal�k i�inde yer al�r. Yumurtal�k geli�erek meyveyi olu�turur.

Kapal� tohumlu bikiler tohumdaki �enek say�s�na g�re tek �enekli ve �ift �enekli olarak ikiye ayr�l�r. �enek, (kotiledon) tohumlu bitki embriyosunun olu�turdu�u ilk yaprakt�r.

Tek ve �ift �enekli bitkiler yaprak damarlar� ve k�kleri bak�m�ndan baz� ay�rt edici �zellikler g�sterirler (�ekil 2.9).

Bitkide yaprak damarlar�n�n kal�nl�� birbirine yak�n, paralel ve d�z �izgi h�linde bulunuyorsa bu yapraklara paralel damarl� denir.

Yapra��n ortas�ndaki ana damardan daha ince ve yapra��n her y�n�ne yan damarlar ayr�l�yorsa bu yapraklara a�s� damarl� denir.

G�vdeden birden fazla e�it kal�nl�kta k�k ��k�yorsa bu sa�ak k�kt�r. G�vdeden kal�n bir ana k�k, ana k�ke ba�l� daha ince yan k�kler ��k�yorsa buna da kaz�k k�k denir. 20