Ýstanbul'daki Bizans dönemi tarihi eserleri nelerdir?
 

Su Tesisleri

Ýstanbul'da Roma devrinden beri su tesisleri yapýlmýþ, bunlar Bizans devrinin baþýnda da yapýlmaya devam edilmiþtir. Fakat bu tesislerin Bizans devrinde ne zamana kadar kullanýldýðý belli deðildir. Ýstanbul'a gelen su, özel tesislerle þehre iner, baþ havuzlara gider ve yer altý kanallarýyla þehre yayýlýrdý. Romalýlar tarafýndan yapýlan isale hatlarý ve þehir içi þebekesinin Bizanslýlar tarafýndan korunamadýðý ve devamlýlýðýnýn saðlanamadýðý söylenebilir. 10. yy' dan sonra þehir þebekesi harab olmuþ ve 1204 yýlýndaki Latin istilasý sýrasýnda ise hem sur dýþýndaki hemde sur içindeki su þebekesi hemen hemen tamamen tahrip edilmiþtir. 4.yy'dan itibaren þehrin su ihtiyacýnýn karþýlanabilmesi ve kuþatmalara direnebilmek için çok sayýda açýk ve kapalý sarnýçlar yapýldýðý bilinmektedir. Kare veya dikdörtgen planlý, üzeri, taþ sütunlar ve tuðla kemerlerle taþýnan bir tonozla örtülmüþ olan su tesisleridir. Bu yapýlarýn görevi, suyu muhafaza etmektir.

Açýk Sarnýçlar

Bunlar þehrin dýþýndan gelen sularý toplama havuzlarýdýr. Burada biriken su, þehre daðýtýlýrdý.Tamamen Roma inþa tekniðine göre yapýlmýþ olan bu açýk hazneler, son derece saðlam ve büyük havuzlardýr.

• Edirnekapýdaki günümüzde Vefastadý olarak kullanýlan ve AETIOS tarafýndan 421 yýlýnda yapýlan 244 metreye 85 metre ölçülerindeki sarnýç.
• Sultanselim'deki ASPAR tarafýndan 459 yýlýnda yapýlan 152 metreye 152 metre ölçülerindeki sarnýç.
• Fýndýkzade'deki ANASTASIUS tarafýndan 491-518 yýllarý arasýnda yapýlan 170 metreye 147 metre ölçülerindeki sarnýç.
• Bakýrköy Osmaniyedeki gümüzde açýk hava konser alaný olarak kullanýlan ve FÝL DAMI olarak adlandýrýlan 127 metreye 75 metre ölçülerindeki sarnýç.

Kapalý sarnýçlar

Sur içinde bugüne kadar tesbit edilen kapalý sarnýçlarýn sayýsý 70' in üzerinde olmakla beraber bu sarnýçlarýn yalnýzca iki tanesi oldukça büyük olarak inþa edilmiþtir. Binbirdirek sarnýcý olarak anýlan sarnýç ve Yerebatadýr. Her iki sarnýçta günümüzde müze olarak kullanýlmaktadýr. Açýk ve kapalý sarnýçlar Osmanlýlar tarafýndan su tesisi olarak kullanýlmamýþtýr.Özellikle açýk sarnýçlar Çukurbostan adý ile bostan olarak kullanýlmýþtýr. Osmanlýlar Roma ve Bizanslýlardan kalan su tesislerinden yalnýzca bazý kemerleri su isale hatlarý kapsamýnda kullanmýþlardýr. Þehirde Roma ve Bizans dönemi su tesisleri olarak günümüze yalnýzca bazý kemerler ve sarnýçlar ulaþmýþ olup isale hatlarý, þehir þebeke sistemi ve çeþmeler ile ilgili hiç bir örnek günümüze ulaþmamýþtýr.

Yerebatan Sarayý Sarnýcý: Ýstanbul'daki sarnýçlarýn içinde en büyüðü ve en çok tanýnan þüphesiz ki, Sultan ahmet meydanýndaki Yerebatan Sarayý Sarnýcýdýr. Ýmparator Justinianos devrinde geniþletilen yapý 140 x 70 m. ölçülerindedir. Ýçinde, her dizide 28 sütun olmak üzere, 12 sütun dizisinden toplam olarak 336 sütun bulunur. Sütunlar ve baþlýklarý devþirmedir.

Binbirdirek Sarnýcý: Genel olarak, Konstantin devrine ait olarak düþünülür. 64 x 56 m. ebadýndaki yapýnýn içinde 224 sütun bulunur. Sütunlar, alýþýlmýþýn dýþýnda, ortalarýnda bilezik bulunan, üst üste oturtulmuþ iki ayrý sütundan oluþturulmuþtur.

Bozdoðan Kemeri: Genel olarak imparator Valens (364368) zamanýnda yapýldýðý ileri sürülür. Bu kemer, iki yüksek yer arasýnda inþa edilmiþtir. Su, kemerler yardýmýyla bugünkü Üniversite Merkez binasýnýn bulunduðu yerdeki merkez havuza getiriliyordu. Kemer , bugünkü haliyle tam deðildir, her iki uçtan da parçalar eksilmiþtir.

Anýtlar

Bizans döneminde, kentin çeþitli yerlerinde dikilmiþ anýtlar da vardýr. Bunlarýn en önemlilerinin bulunduðu Hipodrom, þehrin eðlence ve siyaset merkezi, yarýþlarýn ve politik mücadelelerin yapýldýðý yerdir. Burasý, Sultanahmet ile Adliye Sarayý arasýndaki düzlükte uzanan U þeklinde bir saha idi. Anýtlar, ortada bulunan ve Spina adý verilen bir eksenin üzerinde sýralanýrdý.

Yýlanlý sütun: Bu eski bir sütundur, 4. yüzyýlda Ýstanbul'a getirilmiþtir. Bu sütun, birleþmiþ çeþitli Yunan sitelerinin Ýranlýlara galip gelmesi üzerine, elde edilen ganimetlerin eritilmesi suretiyle meydana gelmiþtir. Orijinal durumunda atýn üzerinde altýn bir kazan vardý ve bu kazaný tutan burmalarýn her biri bir yýlan þeklinde son buluyordu.

Dikilitaþ: Aslý bir Mýsýr eseri olan, 1600 yýlýnda Firavun Tutmosis adýna Karnak'da dikilmiþtir. Pembe granitten yekpare olarak yapýlan Dikilitaþ 390 yýlýnda Ýstanbul'a getirilmiþ. Mermer bir kaide üzerinde, 4 bronz ayak tarafýndan taþman anýtýn kaide kýsmýnýn 4 yüzü de mermer kabartmalarla kaplýdýr. Bu kabartmalarda, I. Theodosius, oðullarý, karýsý ve yardýmcýlarý ile Hipodrom sahneleri ve atýn dikiliþini gösteren tasvirler görülür. Anýtýn kaidesinde, biri Latince, biri Grekçe olmak üzere 2 kitabe vardýr. Latincede Anýtýn kendi aðzýndan konuþur, dikiliþ sebebini ve kaç günde dikildiðini anlatýr. Grekçe kitabede ifade daha sadedir; Obelisklerin dikilme gayeleri tamamen Roma imparatorlarýnýn bunlarý, ne kadar zorluk ve fedakarlýklarla getirtip diktirdiklerini göstermek istemelerine dayanmaktadýr. Bu þekilde, halk üzerinde imparatorun ihtiþam ve kudretinin artmasý saðlanmýþtýr.

DEVAMI >>>> Bizans Sanatý