Edebi ve tarihi metinler aras�ndaki farklar nelerdir?

Al�nt�:

Misafir adl� kullan�c�dan al�nt� (Mesaj 1512297)

Edebi ve tarihi metinler aras�ndaki farklar nelerdir?

Bir sanat�� herhangi bir edeb� t�rde eser verdi�inde ortaya ��kan metne “edeb� metin” denir. Edeb� metinler toplumlar�n ortak mal� da olabilir. �zellikle “efsane, destan, masal, t�rk� ve halk hik�yelerinin olu�turdu�u edeb� metinlerin belli bir yarat�c�s� yoktur. B�yle metinler toplumlar�n ya�ay��ndan do�ar ve toplumlar�n ortak de�erlerini yans�t�r.
Edeb� metinler ger�ek bir olaya dayansa da temelde kurgusald�r. Onu ortaya koyan ki�inin ya da toplumun duygular�n�, d��ncelerini, hayallerini, �zlemlerini yans�t�r. ��inde ger�ek olmayan; hatta ak�l d�� unsurlar bar�nd�rabilir. Edeb� metinler insanlar�n veya toplumlar�n ya�am� i�inde ortaya ��kar. �nsan d��n�r, hisseder, hayal eder ve bunlar� edeb� �r�n olarak ortaya koyar. Bu ba�lamda edeb� metin, ortaya kondu�u d�nemin bak�� a��s�n� ve �zelliklerini yans�t�r. Edeb� metinde bir olay anlat�l�rken anlat�c�n�n duygular�, sezgileri, hatta hayalleri i�in i�ine girer. �rne�in destanlarda ola�an�st� pek �ok ki�i ve olaya rastlan�r. .
Tarih ise, �nsanl��n toplumsal, k�lt�rel, ekonomik geli�mesini belgelere dayanarak anlat�r. Bunu her �ey olup bittikten �ok sonra yapar.

Tarih, bir bilim oldu�u i�in tarih� metinler de bilimsel metnin �zelliklerini ta��r. Bu metinlerde ger�ek d�� unsurlara rastlanmaz. Hayaller, duygular, �zlemler, hisler yer almaz. Tarih, nesnel olmaya �al��r. Tarih� metinlerde bireysel veya toplumsal yarat�c�l�k aranmaz. Tarih� metinler olan� yans�t�r. Olaylar�n foto�raf�n� �eker. Bunu da delilleriyle ortaya koyar. Tarih� metinler bir ara�t�rma �r�n�d�r. Ortaya kondu�u d�nemin bak�� a��s�na g�re olu�turulur. Hi�bir �eyi de�i�tirmez, var olan� ortaya koymaya �al��r. Bilim adam� tarih� metinleri olu�tururken i�in i�ine kendi duygular�n�, hayallerini katmaz.
�rne�in Orhun Abideleri edeb� metin olarak, ortaya kondu�u d�nemi g�n�m�ze ta��r. Bu �bideler, tarih bilimi a��s�ndan incelendi�inde ise o d�nemle ilgili bilimsel yarg�lara ula�may� sa�layan kaynak niteli�ine b�r�n�r. Bilim adamlar�n�n o d�nem ile ilgili �al��malar�na kaynakl�k eder. Yani edeb� metin tarihten g�n�m�ze bir k�pr� kurarken, tarih de g�n�m�zden ge�mi�e bir pencere a�ar. Dolay�s�yla edeb� metin bir sanat eseridir, tarih� metin ise bilimsel bir �r�nd�r.
Edeb� metinlerde estetik zevk esast�r. Bu metinler okuyanlar�, dinleyenleri etkilemeyi ama�lar. Bunu yaparken “yarat�c�l�k”tan ve “hayal g�c�”nden alabildi�ine yararlan�r. Tarih� metinler ise “yararl�l��” esas al�r. Ge�mi�i ��renmeye y�nelik bir etkinliktir. Bu nedenle tarih� metinlerde “hayal g�c�” ve “yarat�c�l�k” gibi niteliklere rastlanmaz.
Edeb� eser, bir sanat �r�n�d�r. Sanat �r�n� bilgi vermeyi ama�lamaz. Onun ��retici olma zorunlulu yoktur. Oysa bilimin temel nitelikleri aras�nda “yararl�l�k” ve “��reticilik” de vard�r. Bir bilim dal� olan tarih de bu nitelikleri dikkate almak zorundad�r. Dolay�s�yla edeb� metin ile tarih� metinler bu noktada da farkl� �zelliklere sahiptir.
Edebiyat tarihi, bir bilim dal�; edebiyat ise bir sanatt�r. Bilim, genel konularla ilgilenir. Deney ve g�zleme, istatistik verilere dayanarak her zaman, her yerde ge�erli olan kurallar belirler. ��retmeyi, bilgilendirmeyi ama�lar. Edebiyat ise yer ve zamana g�re de�i�en �zel konulan sezdirici, duyurucu bir tutumla ele al�r. Ger�ekte o, de�i�en olgular arkas�nda de�i�meden kalan “a�k, �l�m, �zlem, ya�ama sevinci” gibi evrensel de�erleri i�ler. Bir edeb� eseri ya�atan da bu kal�c� de�erlere dayanmas� ve iyiden de �te g�zel yaz�lm�� olmas�d�r. Bu ba�lamda, edeb� metinler sanatsal; tarih� metinler ise bilimsel niteliklere sahiptir.

kaynak