[KK] K�l��, olu�, durum fiili nedir?

MsXLabs (https://www.msxlabs.org/forum/)

- Cevaplanm�� (https://www.msxlabs.org/forum/cevaplanmis/)

- - K�l��, olu�, durum fiili nedir? (https://www.msxlabs.org/forum/cevaplanmis/272813-kilis-olus-durum-fiili-nedir.html)

K�l��, olu�, durum fiili nedir?

Fiiller, anlatt�klar� hareketin niteli�ine g�re de�i�ik �zellikler g�sterir.Bunlar� �� grupta inceleyebiliriz:
a)K�l�� fiilleri
b)Durum fiilleri
c)Olu� fiilleri.

Bunlar� birbirinden ay�rt etmek i�in pratik olarak �u bilgiyi kullanabiliriz.:

E�er bir fiil ge�i�li ise (yani �neyi�, �kimi� sorular�n� sorabiliyorsak) k�l�� fiilidir.

*K�rmak ,atmak , dikmek, i�mek, ezmek,delmek,yolmak,dizmek�.

G�r�ld�� gibi yukar�daki fiillere �neyi k�rmak?, neyi atmak��sorular�n� y�neltebiliyoruz.
�yleyse bu fiiller ge�i�lidir ve ge�i�li oldu�u i�in de k�l�� fiilidir.
Fiil, �znenin kendi iradesi d��nda ge�irdi�i de�i�imi anlat�yorsa ve bir hareket bildirmiyorsa o fiil olu� fiilidir.

*Sararmak ,Ya�lanmak,Uzamak, Paslanmak,b�y�mek,solmak,ac�kmak�

G�r�ld�� gibi yukar�daki fiiller ge�i�li olmad�� i�in k�l�� fiili olamaz.Bir hareket olmad�� i�in ve eylem �znenin kendi iste�i d��nda ger�ekle�ti�i i�in bu fiiller olu� fiilidir.

Fiil, �znenin kendi iradesinde yani kendi iste�i ile ger�ekle�iyorsa ve fiil bir hareket ifade ediyorsa o fiil durum fiilidir.
*Y�r�mek, oturmak, gitmek, ��kmak,a�lamak�

G�r�ld�� gibi yukar�daki fiiller , bir hareket bildirmektedir ve bu hareket ki�inin kendi iste�iyle ger�ekle�mektedir bu y�zden yukar�daki fiiller durum fiilleridir.

Not: Durum fiilleri de olu� fiilleri de ge�i�siz fiillerdir.

Demir suya bat�nca pasland�.(olu� fiilli c�mle)
Camlar� tek tek k�rararak b�y�k bir rekora imza att�(k�l�� fiilli c�mle)
G�zlerinden adeta kan gelircesine a�lad�(durum fiilli c�mle)

Ay�e okula yar�m saat ge� geldi
�ocuk simit sat�yor.
Tren saat dokuzda istasyona geldi.
Ali tahtay� sildi.
Okulun bah�esinde topland�k.
Duvarlar boyand�.
Babam �abucac�k giyindi.
�ocuk biraz geriye �ekildi.
havalar so�umaya ba�lad�
d�n buldu�um yavru ser�ecik bug�n �ld�
vsvs....

Olu� C�mleleri
-Olu� c�mlelerinde kendine kendine olma s�z konusudur
-K�rlar ye�illendi
-Ya�murun etkisiyle baraj ta�m��
-Yapraklar sararmaya ba�lad�
-G�ne� do�du
-R�zgar deli gibi esiyor
-D�n yapt��m�z kardanadam bug�n erimi�
-Havalar so�umaya ba�lad�
-D�n buldu�um yavru ser�ecik bug�n �ld�
Alt� �izili s�zc�kler olu� fiilidir

Hareket c�mleleri,varl�klar�n yapt�klar� i�i belirten c�mlelerdir.��,olu� ve hareket bildiren kelimeler (fiiller) zaman ve ki�i eki al�rlar.Varl�klar�n yapt�� i�i(hareket) bildiren kelimeler genellikle c�mle sonunda bulunur.
-Mehmet futbol oynuyor
-Yere d��en kitaplar�,itinayla kitapl��a dizdi
-�antam� ak�amdan haz�rlad�m
-�ki g�n �nce bir konferansta konu�ma yapt�m

K�l��, olu�, durum fiili nedir? �rnekler ve C�mleler

Fiilde hareket, fiilin temel anlam�n� ifade eder.
Fiiller ta��d�klar� temel anlamlara g�re t�rlere ayr�l�rlar:
Fiilin temel anlam� harekettir. Hareketin anlam y�n�nden �� y�n� vard�r.

1. �� ve K�l�� Fiilleri
�znenin iradesiyle, bir nesne �zerinde ger�ekle�en, �znenin nesneyi etkiledi�ini ve o nesnenin de etkilendi�ini g�steren fiillerdir.
Bu fiiller ge�i�lidir, yani nesne alarak kullan�l�rlar.
Zaten bu bak�mdan i� ve k�l�� bildirirler.
�rnek:Ta��mak, yazmak, a�mak, anlatmak, g�rmek, bilmek, silmek...

2. Durum Fiilleri
�znenin s�reklilik g�steren bir durumunu anlatan fiillerdir.
Bu fiillerin bitmeleri i�in ba�ka herhangi bir fiilin ba�lamas� gerekir.
Durum fiillerinde �zne dura�an h�ldedir.
Bir�o�u, �znenin iradesi d��nda ger�ekle�ir.
Bunlar genellikle ge�i�sizdir, yani �o�unlukla nesne almazlar.
�rnek:Uyumak, uyanmak, �lmek, susmak, oturmak, yatmak, uzanmak...

3. Olu� Fiilleri
Bunlar da bir nitelik de�i�ikli�i, yani bir durumdan ba�ka bir duruma ge�ildi�ini veya ge�ilmekte oldu�unu bildirirler.
Ger�ekle�melerinde �znenin do�rudan etkisi yoktur.
Daha �ok "kendili�inden olma" s�z konusudur.
Ge�i�sizdirler.
�rnek: Solmak, b�y�mek, bayatlamak, ye�ermek, uzamak...

Al�nt�:

Misafir adl� kullan�c�dan al�nt� (Mesaj 2106726)

durum fillini bulmak i�in hangi soruyu y�neltiyoruz??

Durum,olu� ve i�(k�l��) fiillerinde y�kleme; Kimi?,Neyi? sorular� sorulur.

Ge�i�li fiillerde y�kleme;Kimi?,Neyi? sorular� soruldu�unda cevap al�nd�� halde ge�i�siz fiiller bu sorulara cevap vermezler.Durum fiilleri ge�i�siz fiillere giriyordur Durum ve olu� fiillerinde y�kleme; Kimi?,Neyi? sorular� soruldu�unda cevap al�nam�yorsa bu fiil durum ya da olu� fiilidir.

�rnek=>D�n gece sabaha kadar a�lam��=>Kimi?,Neyi? a�lam�� eklinde y�kleme soru soruldu�unda g�r�ld�� gibi cevap al�namaz Bu nedenle bu fiil durum fiilidir.K�sacas� durum fiilleri �znenin kendi iradesiyle yapt�� bir fiil i�inde oldu�unu ifade ederler �znenin durumunu belirtirler.

��(K�l��)Fiili=Yap�lan i�ten etkilenen bir nesnenin oldu�u fiillere i�(k�l��) fiili denir.

�rn=Arkada��m etikesti .
Nesne �� Fiili

NOT=Durum fiili ile i� fiilini ayrmak i�in �n�ne onun yazmam�z yeterlidir.E�er fiilin �n�ne onun yazd��m�zda uyuyor ise i� fiili uymuyorsa durum fiilidir.

Durum Fiili =Ki�iyle ilgili bir durumu anlatan ve nesne olmayan fiillere durum fiilleri denir.

�rn=��retmen g�ld�.
�ocuk a�l�yor.
Ali oraya bakt�.

Olu� Fiili=�znedeki de�i�imi bildiren fiillerdir.Bu fiillerde bir durumdan ba�ka bir duruma ge�me s�z konusudur.

NOT=Kendili�inden olur ve bir nesene , bir olay vas�tas� ile ger�ekle�mez.

�rn=Dedem iyiceya�land�.
Hasta sakinle�ti.
Elma k�zard�.

��ER�KLER� BAKIMDAN F��LLER
Fiiller, i�erikleri bak�m�ndan ya olu�, kl�� ve k�l�n�� bi�imindeki bir i� ve hareketi ya da bir durumu kar��larlar. Buna g�re de fiilleri i�erik bak�m�ndan �� alt gruba ay�rmak m�mk�nd�r.

A. Olu� Bildiren Fiiller
ak-, art-, ballan-, belirle-, benze-, birik-, b�y�-, c�v�-, co�,- �isele-, ��kel-, ��r�-, delir-, diril-, do�-, dol-, doy-, eri-, eski-, fosla-, g�ver-, g�rle�-, g�zelle�-, huylan-, �slan-, ��-, islen-, kabuklan-, kana-, karar-, kay-, k�z��-, ko-, k�rel-, kudur-, k�flen-, makinele�-, morar-, �l-, par�lda-, parla-, paslan-, patla-, pi�-, p�rtle-, sarar-, s�z-, so�u-, sol-, s�n-, s�r-, ta�-, tozu-, t�t-, uz-, ye�er- gibi

Verilen �rneklerde g�r�ld�� zere, olu� bildiren fiiller, c�mlede y�klemin g�sterdi�i i�in olma niteli�i ta��d��n�, olu��un yapana y�neldi�ini belirten, dolay�s�yla herhangi bir nesneye ihtiya� g�stermeyen fiillerdir. Bunlar� ge�i�siz fiiller diye adland�r�yoruz.

� Eskiden Sakarya bu k�pr�n�n alt�ndan akarm��. (S.F. Abas�yan�k)
� Kafas�nda g�nden g�ne �e�itli d��nceler, �e�itli kayg�lar beliriyordu. (O. Han�erlio�lu)
� �htiyar S�leyman �avu�un ellerinde b�y�d�m. (A. G�nd�z)
� Ankara ye�illendik�e daha da g�zelle�ti de�il mi?
� Hava iyie kararm��, caddenin b�t�n elektrikleri yanm��t�. (P.Safa)
� Balkona koydu�umuz elmalar�n �o�u ��r�m��.
� Son y�ld�z vadinin �zerinde bir yan�p bir s�n�yordu. (T. Bu�ra)
� Yerlerde �imenler ye�ermi� erik dallar� bembeyaz �i�eklerle �rt�lm��t�. (�.Seyfettin)
� Sular�n kenar�ndas Sarayburnu i�li, hisli ve s�rl� bir nur gibi par�ldar. (A. �. Hisar)
� Gen� k�z�n biraz evvelki delinmi� bir balon gibi s�n�verdi. (H. Taner)

B. Bir K�l�� ve K�l�n�� Bildiren Fiiller
ad�mla-, as-, besle-, bi�-, boya-, b�l-, buda-, b�z-, �evir-, diz-, d�v-, d��n-, e�ir-, ek-, gagala-, giyin-, giy-, kapa-, ka��-, kovala-, oku-, ��ren-, ��ret-, par�ala-, pi�ir-, se�-, sula-, tara-, t�ka-, u�-, vur-, yaz- gibi.

�rnekleri s�ralanan k�l�� ve k�l�n�� fiilleri, c�mlede y�klemin g�sterdi�i i�i yapma niteli�i ta��d��n�, yapan�n d��ndabir nesneye y�neldi�ini, bir varl�k �zerinde etkisini bulundu�unu g�steren dolay�s�yla nesne gerektiren fiillerdir. Bunlara da ge�i�li fiiller diyoruz.
� Besledik b�y�tt�k danay� tan�maz oldu anay� (atas�z�)
� Sa�lar�n� kendi eliyle boyam��.
� S�rekli olarak d��n�yor, ama neyi d��nd��n� kimseye a��klam�yor.
� Dama serilen tarhanay� kargalar gagalam�� olmal�.
� �� be� ki�i birbiri arkas�na ko�up duruyor ama kimin kimi kovalad�� belli de�il.
� Hayat boyu kar��la��lan olaylar insan� iyiden iyiye pi�iriyor.
� Trafik yollar� t�kam��, ge�ilecek gibi de�il.

C. Durum ve Tasvir Bildiren Fiiller
al��-, az-, ba�da�-, bat-, be�en-, bekle-, bez-, b�k-, buna-, �im-, dinel-, g�cen-, inle-, kan-, �zle-, pepele-, sevin-, solu-, somurt-, sus-, �a��r-, tiksin-, titre-, uykla-, uyu-, ��-, yap��-, yat, gibi

Bu fiiller herhangi bir olu� ve k�l�� de�il, yaln�zca hareket halinde olmayan bir durumu veya tak�n�lan bir tavr� g�sterirler. Genellikle ge�i�sizdirler. Ancak i�lerinde be�en-, �zle-, gibi az say�da ge�i�li olanlar� da vard�r.

� Erzurum�a giden arkada��m�z oran�n iklimine pek al��amam��.
� Kar��mda �yle dimdik dinelme evlad�m. Bir yer bulup otursana!
� Bu mesleden dolay� sana g�n�llenip g�cendi�ini sanmam.
� So�uktan m� titriyordum, yoksa heyecandan, �z�nt�den mi bilmem (S.F. Abas�yan�k).
� Su uyur, d��man uyumaz (atas�z�).
� R�za ona dik dik bakarak somurttu, cevap dahi vermedi (H. Taner).
� Hastas�n� muayene ederken ba��nda bulundular m�, hele s�z s�ylediler mi eli aya�� dola��r, ya kalbi bulamaz, ya nabz� �a��r�r (A. �lhan).

Al�nt�:

Misafir adl� kullan�c�dan al�nt� (Mesaj 2503278)

uzamak,
so�umak,
k�skanmak
ko�mak
HANG� F��LLERDEND�R (��, OLU�, DURUM F�LLER�NDEN)

Uzamak,so�umak => Olu� fiili
K�skanmak=>�� (k�l��) fiili
Ko�mak=>Durum fiili

Al�nt�:

Misafir adl� kullan�c�dan al�nt� (Mesaj 2665688)

Olmak s�zc�� bu fiil gruplar�ndan hangisinde yer almaktad�r?

Olu� fiili!

��, K�l�� Fiilleri

Al�nt�:

Misafir adl� kullan�c�dan al�nt� (Mesaj 2680890)

okumak i� fiili mi?

Okumak s�zc�� -mak- mastar ekini alm�� bir ��, k�l�� fiilidir.�� fiilleri c�mle i�inde neyi, kimi? sorular�na cevap verebilen fiillerdir!

�rnek=> Kitab� bir ��rp�da okudu => Bu c�mlede alt� �izili s�zc�k i�, k�l�� fiilidir (neyi okudu? kitab� okudu...vs gibi)