[KK] Fizikteki temel b�y�kl�kler nelerdir?

Fizik biliminde kullan�lan temel b�y�kl�kler ve �l�me sistemleri hakk�nda genel bilgiler.
Fizikte �l��ler ve birimler ne anlam ifade ederler.
MsXLabs.org

�l��ler ve Birimler
Fizikte �l�menin, hesaplaman�n �nemli bir yeri vard�r. Bunun i�in birtak�m �b�y�kl�k� ler kabul edilmi�tir.

Genel olarak, b�y�kl�kler, esas kabul edilmi� ba�ka bir b�y�kl�kle kar��la�t�r�larak �l��l�r. Bu kar��la�t�rmada ilk �art �l��lecek de�erle, kar��la�t�rma de�erinin ayn� cinsten olmas�d�r. Mesela uzunlu�u �l�mek i�in cetvel veya �erit metre kullan�l�r. Cetvel, uzunluk �l��lmesinde kar��la�t�rma b�y�kl��d�r. O halde cetvelle ba�ka cinsten bir b�y�kl�k, �rne�in a��rl�k �l��lemez; yaln�z uzunluk �l��l�r.

Bir b�y�kl�� l�t�kten sonra sonucu bildirmek i�in iki kavrama ihtiya� vard�r:

Birincisi, her hangi bir say�, ikincisi ise birimdir. �rne�in bir ��ubuk 35� yahut �244� dersek hi�bir �ey anla��lmaz; �35 desimetre� veya �244 santimetre� dersek o �ubu�un b�y�kl��n� kesin olarak anlatm�� oluruz.

B�t�n b�y�kl�kler i�in bu �ekilde iki kavram�n birlikte verilmesi gereklidir. Fizik biliminde bu �ok �nemli bir noktad�r. Birimsiz say�lar�n fizikte hi� bir de�eri yoktur.
U�ra�t�� b�y�kl�klerin �e�itli �l�me usulleriyle do�ru olarak �l��lmesi m�mk�n oldu�u i�in fizik �pozitif� bir bilimdir.

�� Temel �l��
Fizikte ge�en b�y�kl�kler aras�nda �� tanesi �temel b�y�kl�kler� olarak kabul edilmi�tir:
1) Uzunluk,
2) A��rl�k,
3) Zaman.

Uzunluk Birimi : Uzunluk �l��lmesinde kullan�lan birimler �Metrik Birimler� ve ��ngiliz Birimleri� olmak �zere iki �e�ittir. Bu birimler �kar��la�t�rma uzunlu�u� (etalon) olarak saklanan standart �ubuklar�n belli iki noktas� aras�ndaki uzakl�kla tarif edilirler.

Metrik sistemin uzunluk birimi �metre� dir. Metre etalonu Fransa�da Sevres Milletleraras� A��rl�klar ve �l��ler B�rosu�nun yeralt� mahzeninde saklan�r. �ridyumlu platinden yap�lm�� bir �ubu�un �zerine �izilmi� iki �izgi aras�ndaki uzakl��n 0 derecedeki de�erine e�ittir. Bu etalonlara benzer etalonlar Amerika�da Washington�da da vard�r. D�nyadaki b�t�n metreler bu etalona uyacak �ekilde yap�lm��lard�r.

�ngiliz birim sisteminin etalonu �yarda� d�r. Bir yarda, Londra�da Westminster�deki Standards Office�de bulunan tun� bir �ubuk �st�ne yerle�tirilmi� iki alt�n par�as� �st�ndeki iki �izgi aras�n�n 62 Fahrenhayt derecesindeki uzakl��d�r.

B�ylece uzunluk i�in metre veya yarda tarif edildikten sonra bu de�erlerin askatlar� ve katlar� kolayca bulunmu�tur. Esas olan uzunluk birimi tarif edilince ona ba�l� olarak alan ve hacim birimleri de belirlenmi� olur.

A��rl�k Birimi : Fizi�in temel kavramlar�ndan biri de a��rl�kt�r. Birimi metrik sistemde �kilogram� d�r. �ngiliz sisteminde �pound� (libre) dir. Bunlar�n etalonlar� da Sevres�de ve Londra�da bulunur.

Bir cismin a��rl��n�n �l��lmesi i�in �e�itli teraziler yap�lm��t�r. Genel olarak a��rl�� l�ecek cisim, a��rl�� belli olan cisimlerle kar��la�t�r�l�r.

Zaman Birimi : Fizi�in temel b�y�kl�klerinden biri de zamand�r. D�nyan�n g�ne� �evresindeki hareketinin d�zg�nl�� zaman �l��lmesinin temeli olmu�tur. Zaman�n do�ru olarak bilinmesi i�in �zel olarak yap�lm�� saatler kullan�l�r. Bir saatin do�rulu�u ise gene g�ne� sistemine dyanarak meridyen teleskopu ile kontrol edilir.

Yaln�z, fizik deneylerinde zaman� �l�mek i�in daha kullan��l� aletlere ihtiya� vard�r. Bu i� i�in kronometreler kullan�l�r. Kronometre bir olay�n ba�lamas� ile bitmesi aras�nda ge�en zaman� �l�mekte �ok i�e yarar. Son zamanlarda daha duyarl� �l��ler i�in bir�ok yeni zaman �l�en alet yap�lm��t�r.

Uzunluk birimi, metre
K�tle birimi, kilogram
Zaman birimi, saniye
Elektrik ak�m� birimi, Amper
Termodinamik s�cakl�k birimi, Kelvin
Madde miktar� birimi, mol
Ayd�nlatma birimi, mum

BAKINIZ