Lale Yeti�tiricili�i

MsXLabs (https://www.msxlabs.org/forum/)

- Ziraat (https://www.msxlabs.org/forum/ziraat/)

- - Lale Yeti�tiricili�i (https://www.msxlabs.org/forum/ziraat/288538-lale-yetistiriciligi.html)

Lale - Lale Nedir - Lale Yeti�tiricili�i

Lale - Lale Nedir - Lale Yeti�tiricili�i

Kesme �i�ek olarak lale yeti�tiricili�i son y�llarda artmaktad�r. Ekonomik olu�u ve �i�eklenme s�resinin ayarlanabilmesi laleye ilgiyi art�rm��t�r. Lale so�anl� bir bitkidir. Anadolu’nun da�l�k b�lgelerinde, Kafkasya ve Himalayalar’�n 4000 m‘ye kadar olan y�ksekliklerinde do�al olarak yeti�ebilir. Yaz�n kuru ve s�cak, k��n so�uk ve nemli ge�en b�lgelerde do�al olarak ya�ayabilir.

Do�al laleler melezlenerek �ok �e�itli laleler elde edilmi�tir. G�n�m�zde 5544 �e�it lale t�r� mevcuttur. Bunlardan ancak ticari de�eri olan 20 �e�ittir. Laleler �i�ek a�ma d�nemlerine g�re s�n�fland�r�l�r. D�rt gruba ay�rmak m�mk�nd�r:

Duc-van-toll laleleri

Basit erkenci laleler

Katmerli laleler

Bu grup laleler erkencidir. Ekonomik de�erleri yoktur.

Mendel laleleri

Triumph laleleri

Bu grup kesme �i�ek i�in kullan�lan orta erkenci t�rlerdir.

Darwin laleleri

Darwin hibrit laleleri

Breeder laleleri

Lillium formlu laleler

Cottaqe laleleri

Bizarre laleleri

Bu gruptaki laleler 10 t�r olup ge� laleler olarak tan�mlan�r.

Toplam sekiz t�r i�eren bu grup botanik laleleri olarak adland�r�l�r. Lale bitkisinin yeti�tiricili�ini iki b�l�mde incelemek gerekir. Bunlar lale so�an� �retimi ve �i�ek �retimidir.

LALE SO�ANI �RET�M�:

Lale so�an� ta�s�z, ge�irgen, kumlu-t�nl�, kire�siz topraklarda �retilmelidir. Topra��n pH s� ortalama 7 olmal�d�r. Toprak iyi i�lenmeli ve �st �ste ayn� alana dikim yap�lmamal�d�r. So�an �retimi yap�lacak yerlerin rak�m� y�ksek olmal�, k��n so�uk ve karl� ge�en yerler �retim i�in �nerilmektedir. Toprak analizi yap�larak, bitkinin gereksinim duydu�u g�breler topra�a verilmelidir.

Lale so�an� elde etmek i�in yap�lan �retimde ekim - kas�m aylar�nda, s�ra usul� dikim uygulan�r. Dikim derinli�i topra��n yap�s�na g�re ayarlanmal�d�r. Ortalama derinlik 8-10 cm

olmal�d�r.

So�anlar�n hastal�k ve zararl�lardan korunmas� i�in ila�lama yap�lmal�d�r. Hastal�kl� bitkiler s�k�lerek ortamdan uzakla�t�r�lmal�d�r. Lale so�anlar�n�n bak�m� muntazam yap�lmal�d�r. Yabanc� otlar ve farkl� t�rler k�kleriyle beraber s�k�l�p ortamdan uzakla�t�r�lmal� ve imha edilmelidir. So�anlar�n i�indeki besin maddelerinin bitkinin �i�ek ve tohum olu�umunda kullan�lmamas� i�in, goncalar kopar�lmal� ve ortamdan uzakla�t�r�lmal�d�r. Ayr�ca s�k�me yak�n son d�nemde bitkinin toprak �st� k�s�mlar� silindire benzer ara�larla bast�r�l�r. B�ylece so�anlar�n irile�mesi sa�lan�r.

So�anlar�n s�k�m� bitki yapraklar�n�n sarar�p kahverengile�mesiyle ba�lar. So�an k�k u�lar�n�n kurumas� ve so�an d�� y�z�n�n kahverengile�mesi de s�k�m zaman�n�n geldi�ini g�sterir. Lale so�anlar�n�n s�k�m� makinelerle yap�labilir. S�k�len so�anlar sand�klara konulup depolara sevk edilir.

TOPRAK VE G�BRE �STE��

Lale bitkisi yeti�tiricili�inde ta�s�z, kumlu-t�nl�, kire�siz ve pH s� ortalama 7 olan topraklar tercih edilir. Toprak, dikim �ncesi iyi bir �ekilde haz�rlanmal�, keseksiz ve d�z olmas� sa�lanmal�d�r. Di�er �nemli bir nokta da lalenin her y�l de�i�ik bir alanda �retime al�nmas� yani toprak de�i�tirme gereklili�idir. Bu �zellikle lale ate� hastal��na kar�� al�nan bir �nlemdir. Literat�rlerde lale dikilmi� bir alana tekrar lale dikmek i�in, ortalama 5 y�l ge�mesi gerekti�i vurgulanmaktad�r.

Gerekli toprak analizleri yap�ld�ktan ve bitkinin gereksinim duydu�u besin madde miktarlar� saptand�ktan sonra g�breleme yapmak �nerilmektedir. Genelde dikimden 2-3 hafta evvel 40 k. kompoze g�bre hesab�yla amonyum s�lfat ile g�breleme yap�l�r.

Lale k�kleri tuzlulu�a hassas olduklar�ndan dikimden �nce toprak y�kanmal�d�r.

D�K�M �EKL� VE MESAFES�

Lale bitkisi kesme �i�ek olarak yeti�tirilecekse, so�an b�y�kl�� 12 cm. olmal�d�r. Dikim s�kl�� bitki �e�idi ve yaprak geli�imine g�re ayarlanmal�d�r. K��k yaprakl� �e�itler s�k dikilebilir. Bir metre kareye 200 civar�nda so�an dikilir. �ri yaprak yapan �e�itlerde seyrek dikim yap�lmal�d�r.

SICAKLIK

Lale yeti�tiricili�inde s�cakl�k, �i�eklenme zaman�na g�re de�i�ir. Erken yeti�tiricilikte toprak s�cakl�� 16 0C’ yi, bitkiler aras�ndaki havan�n s�cakl�� da 18 0C’ yi ge�memelidir. Ge� dikimlerde ise, ilk 4-5 g�n toprak s�cakl�� 9-10 0C olmal�d�r. Aral�k ay� dikimlerinde toprak s�cakl�� 13 0C, hava s�cakl�� ise 15 0C olmal�d�r

I�IK

Lale bitkisi ��k de�i�imlerine kar�� hassas de�ildir. De�i�imlere tepki g�stermez.Ancak ��k yo�unlu�unun yaprak formlar�n� etkiledi�i saptanm��t�r. I��k yo�unlu�unun fazla olmas� �i�ek sap�n�n uzamas�n� ve so�an�n b�y�mesini art�r�r. Bu nedenle ek ��kland�rma faydal� olabilir.

NEM

Lale bitkisinin optimal nem iste�i % 70-80 aras�d�r. Fazla nem botrytis salg�n�na

neden olabilir. Bu nedenle nemin artt�� durumlarda, havaland�rma yap�lmal�d�r.

HAVALANDIRMA

Lale bitkisi fazla nemi ve s�cakl�� sevmez. Sera i�inde nemin y�kseldi�i ve s�cakl��n

artt�� durumlarda havaland�rma yap�lmal�d�r.

SULAMA

Lale bitkisi yeti�tirilen topraklar�n sulanmas� �nemlidir. Topra��n devaml� nemli kalmas� sa�lanmal�d�r. Ancak klorlu su kullan�lmamal�d�r. Klor, bitkinin bodur kalmas�na sebep olur. Laleler, damlama sulama y�ntemiyle sulan�r.

G�BRELEME

Gerekli toprak analizleri yap�ld�ktan ve bitkinin gereksinim duydu�u besin madde miktarlar� saptand�ktan sonra g�breleme yapmak �nerilmektedir. Genelde dikimden 2-3 hafta evvel 40 k. kompoze g�bre hesab�yla amonyum s�lfat ile g�breleme yap�l�r.

HASAT

Lale hasad�, lale �i�ekleri kapal�yken ve lale rengini hafif�e g�sterdi�inde yap�l�r. Hasat yap�l�rken, lale �i�e�i so�an�n tam dibinden k�r�l�r veya so�an�yla birlikte s�k�l�r.

So�an�yla s�k�len lalenin so�an� �i�ek sap�ndan ayr�larak at�l�r.

TASN�F

Hasat sonras� laleler serin odaya al�r. Sap uzunluklar�na g�re 10’ lu demetler halinde tasnif edilir. Su �ektirme i�lemine tabi tutulur.

PAZARA HAZIRLAMA

.Su �ektirme i�leminden sonra kutulara yerle�tirilen laleler mezata g�nderilir

��EKLERDE DEPOLAMA

Kesilmi� lale �i�ekleri 0-2 0C s�cakl��nda 45 g�ne kadar depolanabilir. Lale �i�ekleri birka� g�n depolanacaksa, �i�ekler dik olarak 1.7 0C s�cakl�kta tutulur. �i�ekler uzun s�reli depolanacaksa, so�anlar�yla birlikte s�k�lerek hasat edilir. Bu �ekilde depolan�rlar.

SO�ANLARDA DEPOLAMA

Lale so�anlar� zaman� geldi�inde s�k�lmelidir. S�k�m i�lemi elle ya da makinelerle yap�labilir. So�anlar hemen depolara g�t�r�lmelidir. Depolarda alt� telli kasalarda kurutulup temizlenmelidir. Temizleme esnas�nda so�anlar�n zarar g�rmemesine dikkat edilmelidir. Temizleme i�lemi yap�ld�ktan sonra so�anlar b�y�kl�klerine g�re ayr�l�r. Kesme �i�ek �retiminde kullan�lacak so�anlar, kullan�m ama�lar�na g�re farkl� muameleye tabi tutulur. Bunlar �u �ekilde a��klanabilir:

�OK ERKEN ��EK��L�K ��N:

S�k�m sonras� so�anlar temizlenmeden, bir hafta s�reyle 34 0C s�cak ortamda bekletilirler. Bu esnada % 80-100 nem gerekir. Ayr�ca s�rekli olarak havaland�rmada yap�lmal�d�r. G durumuna gelene kadar 20 0C s�cakl�kta tutulurlar. Bu s�re 5 haftad�r. Bu s�re i�inde so�anlar temizlenebilir. Ayr�ca so�anlar�n ila�lamas� da yap�lmal�d�r.

Daha sonra 2-3 hafta 17 0C’ de bekletilir. Darvin lalelerinde 12 hafta, di�erlerinde 9-10 hafta 5 0C’ de bekletilir. Hemen dikime ge�ilmelidir.

ERKEN ��EK��L�K ��N:

S�k�m sonras� bir hafta 34 0C s�cakl�kta bekletilir.

�ki hafta kadar 20 0C bekletilir.

�ki hafta 17 0C bekletilir.

Dokuz hafta 5 0C bekletilir.

Hemen dikim yap�l�r.

GE� ��EK��L�K ��N:

So�anlar s�k�mden sonra temizlenir. Otuz d�rt derece i�lemi yap�lmaz.

1 eyl�le kadar 23 0C bekletilir.

10-12 Hafta s�reyle 20 0C’ de bekletilir.

10-12 hafta 5 0C’ de bekletilir.

Hemen dikim yap�l�r.

Lale so�anlar� yavru yapma durumlar�na g�re de depolarda farkl� i�leme tabi

tutulurlar. Yavru yapmalar�na g�re ��e ayr�l�rlar.

�ok yavru yapan t�rler:

�lk 3-4 hafta 25 0C ,

Sonraki iki hafta 20 0C,

Sonraki 6 hafta 17 0C,

Dikime kadar 15 0C,

Normal yavru yapan t�rler:

�lk 3-4 hafta 25 0C ,

Sonraki 8 hafta 20 0C,

Dikime kadar 17 0C,

Az yavru yapan t�rler:

�lk 6-7 hafta 23 0C,

Sonraki iki hafta 25 0C,

Sonraki 4 hafta 27 0C,

2-3 Hafta 20 0C,

Dikime kadar 17 0C

S�cakl�k art��yla lale so�an� par�alanmas� sa�lan�r. Depo s�cakl�� d��r�ld�k�e, yavru yapma azal�r.
Lale �i�e�i �retiminde en �nemli etken, so�anlar�n depolanmas� ve depo s�cakl��d�r. S�k�len so�anlar�n i� yap�s�ndaki de�i�meler ve geli�meler devam etti�i i�in depo s�cakl�klar�, so�an�n i� yap�s�ndaki fizyolojik geli�melerini, �i�ek taslaklar�n�n olu�umu ve olgunla�mas�n� dolay�s�yla �i�ek a�ma zamanlar�n� �nemli �l��de etkiler.

So�anlardaki geli�menin kademeleri incelenerek uygulanacak i�lemler saptan�r. So�anlar�n s�k�lmesinden sonra so�an i�indeki �i�e�in olgunla��p organlar�n� tamamlamas�, iklimin gidi�ine, so�an�n irili�ine ve �e�idine ba�l� olmakla beraber genellikle a�ustos ay�nda tamamlan�r.

Lale bitkisinin istenen zamanda �i�ek a�mas�n� sa�lamak i�in, so�uklatma i�lemi yap�lmal�d�r. B�ylece kesme �i�e�in az oldu�u zamanlarda lale �i�e�inin pazara s�r�lmesi sa�lan�r. Lale so�anlar� G d�nemine gelir gelmez so�uklatma i�lemi yap�lmal�d�r. Bu i�lemde so�anlar 5 – 9 derece s�cakl�kta belli bir s�re tutulur. Bu s�re i�inde herhangi bir aksilik olursa �i�eklenme olumsuz etkilenir. K�r �i�ekler olu�ur ya da �i�ek bozukluklar� g�r�l�r. Ayn� olumsuzluklar G d�nemine gelmemi� so�anlara so�utma uygulan�rsa da olabilir. Hatta ayn� depoda saklanan baz� sebze ve meyvelerin ��kard�� etilen gaz� da �i�eklenme �zerine olumsuz etki yapabilir.

kaynak

LALE YET��T�R�C�L��
1.1. Genel �zellikleri
Kesme �i�ek olarak lale yeti�tiricili�i son y�llarda artmaktad�r. Ekonomik olu�u ve �i�eklenme s�resinin ayarlanabilmesi laleye ilgiyi art�rm��t�r. Lale so�anl� bir bitkidir. Anadolu’nun da�l�k b�lgelerinde, Kafkasya ve Himalayalar’�n 4000 m‘ye kadar olan y�ksekliklerinde do�al olarak yeti�ebilir. Yaz�n kuru ve s�cak, k��n so�uk ve nemli ge�en b�lgelerde do�al olarak ya�ayabilir.

http://2.bp.blogspot.com/_EoPs8s0Jlig/SR6O-sdHLMI/AAAAAAAAG8g/S2uHaxxpjKw/s400/Foto%C4%9Fraf+1.1+%C3%87e%C5%9Fitli+renkte+laleler.jpg

Foto�raf 1.1: �e�itli renkte laleler

Do�al laleler melezlenerek �ok �e�itli laleler elde edilmi�tir. G�n�m�zde 5544 �e�it lale t�r� mevcuttur. Bunlardan ancak ticari de�eri olan 20 �e�ittir. Laleler �i�ek a�ma d�nemlerine g�re s�n�fland�r�l�r. D�rt gruba ay�rmak m�mk�nd�r:
Duc-van-toll laleleri
Basit erkenci laleler
Katmerli laleler
Bu grup laleler erkencidir. Ekonomik de�erleri yoktur.
Mendel laleleri
Triumph laleleri
Bu grup kesme �i�ek i�in kullan�lan orta erkenci t�rlerdir.
Darwin laleleri
Darwin hibrit laleleri
Breeder laleleri
Lillium formlu laleler
Cottaqe laleleri
Bizarre laleleri
Bu gruptaki laleler 10 t�r olup ge� laleler olarak tan�mlan�r.
Toplam sekiz t�r i�eren bu grup botanik laleleri olarak adland�r�l�r. Lale bitkisinin yeti�tiricili�ini iki b�l�mde incelemek gerekir. Bunlar lale so�an� �retimi ve �i�ek �retimidir.

Lale so�an� �retimi:
Lale so�an� ta�s�z, ge�irgen, kumlu-t�nl�, kire�siz topraklarda �retilmelidir. Topra��n pH s� ortalama 7 olmal�d�r. Toprak iyi i�lenmeli ve �st �ste ayn� alana dikim yap�lmamal�d�r. So�an �retimi yap�lacak yerlerin rak�m� y�ksek olmal�, k��n so�uk ve karl� ge�en yerler �retim i�in �nerilmektedir. Toprak analizi yap�larak, bitkinin gereksinim duydu�u g�breler topra�a verilmelidir.
Lale so�an� elde etmek i�in yap�lan �retimde ekim - kas�m aylar�nda, s�ra usul� dikim uygulan�r. Dikim derinli�i topra��n yap�s�na g�re ayarlanmal�d�r. Ortalama derinlik 8-10 cm.
olmal�d�r.

http://4.bp.blogspot.com/_EoPs8s0Jlig/SR6PEq_5QiI/AAAAAAAAG8o/emYC2R_nllY/s400/Foto%C4%9Fraf+1.2+Lale+so%C4%9Fan%C4%B1+yeti%C5%9Ftirilmesi.jpg

Foto�raf 1.2: Lale so�an� yeti�tirilmesi

So�anlar�n hastal�k ve zararl�lardan korunmas� i�in ila�lama yap�lmal�d�r. Hastal�kl� bitkiler s�k�lerek ortamdan uzakla�t�r�lmal�d�r. Lale so�anlar�n�n bak�m� muntazam yap�lmal�d�r. Yabanc� otlar ve farkl� t�rler k�kleriyle beraber s�k�l�p ortamdan uzakla�t�r�lmal� ve imha edilmelidir. So�anlar�n i�indeki besin maddelerinin bitkinin �i�ek ve tohum olu�umunda kullan�lmamas� i�in, goncalar kopar�lmal� ve ortamdan uzakla�t�r�lmal�d�r. Ayr�ca s�k�me yak�n son d�nemde bitkinin toprak �st� k�s�mlar� silindire benzer ara�larla bast�r�l�r. B�ylece so�anlar�n irile�mesi sa�lan�r.

http://3.bp.blogspot.com/_EoPs8s0Jlig/SR6PLpJQUzI/AAAAAAAAG8w/9uiXckGC5yw/s400/Foto%C4%9Fraf+1.3+Goncalar%C4%B1+kopar%C4%B1lm%C4%B1%C5%9F+lale+so%C4%9Fanlar%C4%B1.jpg

Foto�raf 1.3: Goncalar� kopar�lm�� lale so�anlar�

So�anlar�n s�k�m� bitki yapraklar�n�n sarar�p kahverengile�mesiyle ba�lar. So�an k�k u�lar�n�n kurumas� ve so�an d�� y�z�n�n kahverengile�mesi de s�k�m zaman�n�n geldi�ini g�sterir.Lale so�anlar�n�n s�k�m� makinelerle yap�labilir. S�k�len so�anlar sand�klara konulup depolara sevk edilir.

http://2.bp.blogspot.com/_EoPs8s0Jlig/SR6PT3-eKbI/AAAAAAAAG84/Fv27ASeEo4Q/s400/Foto%C4%9Fraf+1.4+S%C3%B6k%C3%BCm%C3%BC+yap%C4%B1lm%C4%B1%C5%9F+lale+so%C4%9Fanlar%C4%B1.jpg

Foto�raf 1.4: S�k�m� yap�lm�� lale so�anlar�

1.1.1.Toprak ve G�bre �ste�i
Lale bitkisi yeti�tiricili�inde ta�s�z, kumlu-t�nl�, kire�siz ve pH s� ortalama 7 olan topraklar tercih edilir. Toprak, dikim �ncesi iyi bir �ekilde haz�rlanmal�, keseksiz ve d�z olmas� sa�lanmal�d�r. Di�er �nemli bir nokta da lalenin her y�l de�i�ik bir alanda �retime al�nmas� yani toprak de�i�tirme gereklili�idir. Bu �zellikle lale ate� hastal��na kar�� al�nan bir �nlemdir. Literat�rlerde lale dikilmi� bir alana tekrar lale dikmek i�in, ortalama 5 y�l ge�mesi gerekti�i vurgulanmaktad�r.

http://2.bp.blogspot.com/_EoPs8s0Jlig/SR6PacF4kvI/AAAAAAAAG9A/kkc1iu-tRrg/s400/Foto%C4%9Fraf+1.5+Lale+so%C4%9Fanlar%C4%B1n%C4%B1+dikmek+i%C3%A7in+haz%C4%B1rlanm%C4%B1%C5%9F+toprak.jpg

Foto�raf 1.5: Lale so�anlar�n� dikmek i�in haz�rlanm�� toprak

Gerekli toprak analizleri yap�ld�ktan ve bitkinin gereksinim duydu�u besin madde miktarlar� saptand�ktan sonra g�breleme yapmak �nerilmektedir. Genelde dikimden 2-3 hafta evvel 40 k. kompoze g�bre hesab�yla amonyum s�lfat ile g�breleme yap�l�r.
Lale k�kleri tuzlulu�a hassas olduklar�ndan dikimden �nce toprak y�kanmal�d�r.

1.2.2.Dikim �ekli ve Mesafesi
Lale bitkisi kesme �i�ek olarak yeti�tirilecekse, so�an b�y�kl�� 12 cm. olmal�d�r. Dikim s�kl�� bitki �e�idi ve yaprak geli�imine g�re ayarlanmal�d�r. K��k yaprakl� �e�itler s�k dikilebilir. Bir metre kareye 200 civar�nda so�an dikilir. �ri yaprak yapan �e�itlerde seyrek dikim yap�lmal�d�r.

http://2.bp.blogspot.com/_EoPs8s0Jlig/SR6Piaj85zI/AAAAAAAAG9I/XOlTUE3GDxY/s400/Foto%C4%9Fraf+1.6+Lalede+dikim+mesafesi.jpg

Foto�raf 1.6: Lalede dikim mesafesi

2. EKOLOJ�K �STEKLER�
2.1. S�cakl�k
Lale yeti�tiricili�inde s�cakl�k, �i�eklenme zaman�na g�re de�i�ir. Erken yeti�tiricilikte toprak s�cakl�� 16 0C’ yi, bitkiler aras�ndaki havan�n s�cakl�� da 18 0C’ yi ge�memelidir. Ge� dikimlerde ise, ilk 4-5 g�n toprak s�cakl�� 9-10 0C olmal�d�r. Aral�k ay� dikimlerinde toprak s�cakl�� 13 0C, hava s�cakl�� ise 15 0C olmal�d�r.

http://3.bp.blogspot.com/_EoPs8s0Jlig/SR6QUvN4-FI/AAAAAAAAG9Y/rsctz3Vzpsk/s400/Foto%C4%9Fraf+2.1+S%C4%B1cakl%C4%B1k+%C3%B6l%C3%A7er.jpg

Foto�raf 2.1: S�cakl�k �l�er

2.2. I��k
Lale bitkisi ��k de�i�imlerine kar�� hassas de�ildir. De�i�imlere tepki g�stermez.Ancak ��k yo�unlu�unun yaprak formlar�n� etkiledi�i saptanm��t�r. I��k yo�unlu�unun fazla olmas� �i�ek sap�n�n uzamas�n� ve so�an�n b�y�mesini art�r�r. Bu nedenle ek ��kland�rma faydal� olabilir.

2.3. Nem
Lale bitkisinin optimal nem iste�i % 70-80 aras�d�r. Fazla nem botrytis salg�n�na
neden olabilir. Bu nedenle nemin artt�� durumlarda, havaland�rma yap�lmal�d�r.

2.4. Havaland�rma
Lale bitkisi fazla nemi ve s�cakl�� sevmez. Sera i�inde nemin y�kseldi�i ve s�cakl��n
artt�� durumlarda havaland�rma yap�lmal�d�r.

http://2.bp.blogspot.com/_EoPs8s0Jlig/SR6RBYq0KQI/AAAAAAAAG9g/AJcCzJ0gb3M/s400/Foto%C4%9Fraf+2.+Seran%C4%B1n+havaland%C4%B1r%C4%B1lmas%C4%B1.jpg

Foto�raf 2.2: Seran�n havaland�r�lmas�

3. K�LT�REL ��LEMLER
3.1. Sulama
Lale bitkisi yeti�tirilen topraklar�n sulanmas� �nemlidir. Topra��n devaml� nemli kalmas� sa�lanmal�d�r. Ancak klorlu su kullan�lmamal�d�r. Klor, bitkinin bodur kalmas�na sebep olur. Laleler, damlama sulama y�ntemiyle sulan�r.

3.2. G�breleme
Gerekli toprak analizleri yap�ld�ktan ve bitkinin gereksinim duydu�u besin madde miktarlar� saptand�ktan sonra g�breleme yapmak �nerilmektedir. Genelde dikimden 2-3 hafta evvel 40 k. kompoze g�bre hesab�yla amonyum s�lfat ile g�breleme yap�l�r.

3.3. Hastal�k ve Zararl�lar
Lale so�anlar� topra�a dikilmeden �nce �e�itli hastal�k etmenlerine kar�� ila�lanmal�d�r. Haz�rlanan ila� i�inde so�anlar bir s�re bekletilmelidir. Lalede g�r�len en �nemli hastal�klar �unlard�r:
K�k yan�kl��: Pythium adl� mantar�n neden oldu�u bir hastal�kt�r. Dikimden iki hafta sonra zarar� ortaya ��kmaya ba�lar. Hastal�k, s�cakl��n 16 0C’ nin �st�ne ��kt��nda h�zla geli�ir. S�cakl�k, 100 veya daha d��k �s�da ise hastal�k ortaya ��kmaz. Hastal�k etmeni topraktan geldi�i i�in, dikimden �nce toprak dezenfeksiyonu yap�lmal�d�r.

http://1.bp.blogspot.com/_EoPs8s0Jlig/SR6QBLVkphI/AAAAAAAAG9Q/ETsyD-X-60I/s400/Foto%C4%9Fraf+3.1+Pythium+%28K%C3%B6k+yan%C4%B1kl%C4%B1%C4%9F%C4%B1%29+hastal%C4%B1%C4%9F%C4%B1.jpg

Foto�raf 3.1: Pythium (K�k yan�kl��) hastal��

Rhizoctonia solani: Lalelerde di�er bir hastal�k etkeni rhizoctonia adl� mantard�r. Bu da yapraklarda hastal�k olu�turur. �zellikle filizlenme esnas�nda yapraklarda kahverengi lekeler veya �izgiler olu�turur. Bu hastal��n olmamas� i�in derin dikim yap�lmamal�d�r.
Hastal�k g�r�ld��nde ila�lama yap�lmal�d�r.

http://2.bp.blogspot.com/_EoPs8s0Jlig/SR6RSx0SmTI/AAAAAAAAG9o/AMB4F4EBPoM/s400/Foto%C4%9Fraf+3.2+Rhizoctonia+solani+hastal%C4%B1%C4%9F%C4%B1.jpg

Foto�raf 3.2: Rhizoctonia solani hastal��

Botrytis cinerea: Di�er bir mantar hastal�� da “botrytis cinerea” n�n neden oldu�u hastal�kt�r. Bu hastal�k, lale yeti�tirilen topraklarda daha �nce domates, biber, kas�mpat� gibi bitkiler yeti�tirilmi�se g�r�lmektedir. Hastal�k etmeni yapraklar�n sararmas�na ve so�anlar�n ��r�mesine neden olur. Bu hastal�ktan korunmak i�in, dikimden �nce toprak dezenfeksiyonu gereklidir.

http://4.bp.blogspot.com/_EoPs8s0Jlig/SR6SAY02wYI/AAAAAAAAG-A/_PkXokeQqIU/s400/oto%C4%9Fraf+3.3++Botrytis+cinerea+hastal%C4%B1%C4%9F%C4%B1.jpg

Foto�raf 3.3: Botrytis cinerea hastal��

Sap k�r�lmas�: Bu hastal�kta sap �zerinde noktac�klar olu�ur. Bu noktalardan saplar kolayl�kla k�r�l�r. Hastal��n sebebi y�ksek nemdir. Hastal�ktan korunmak i�in, sera i�i nemin % 90’�n �zerine ��kmamas� sa�lanmal�d�r.

Rhizoctonia tuliparum:Lale so�anlar� ve sap �zerinde kirli beyazdan, k�z�l kahverengine kadar 1mm - 1 cm b�y�kl��nd� yumrucuklar olu�turur. So�anlar enine kesildi�inde kahverengi halkalar g�r�l�r. Saplar ise ��r�yerek devrilir. Bu hastal�kla m�cadele i�in, dikimden �nce toprak sterilizazyonu yapmak gerekir.

http://1.bp.blogspot.com/_EoPs8s0Jlig/SR6RdoEi0zI/AAAAAAAAG9w/9Lb_Nm9dB7c/s400/Foto%C4%9Fraf+3.4+Rhizoctonia+tuliparum+hastal%C4%B1%C4%9F%C4%B1.jpg

Foto�raf 3.4: Rhizoctonia tuliparum hastal��

Botrytis tulipea:Bu hastal�kta filizler ��kmaz. ��kan filizler de hemen �l�r. Kur�uni k�f olarak da bilinen bu hastal�k, sporlara toprakta uzun s�re kalabilir. Bu hastal�kla m�cadele i�in toprak steril edilmelidir.

http://4.bp.blogspot.com/_EoPs8s0Jlig/SR6SQE0re8I/AAAAAAAAG-I/8yJLlFXZYTE/s400/Foto%C4%9Fraf+3.5+Botrytis+tulipea+hastal%C4%B1%C4%9F%C4%B1.jpg

Foto�raf 3.5: Botrytis tulipea hastal��

Fusarium oxysporum (so�an kuru ��r�kl��): Bu hastal�kta bitkinin geli�mesi yava�lar. Yaprak u�lar� sarar�r ve �i�ek tomurcu�u kurur. Bu hastal�ktan korunmak i�in dikimden �nce so�anlar�n ila�lanmas� gerekir.

http://1.bp.blogspot.com/_EoPs8s0Jlig/SR6Sb5YZN9I/AAAAAAAAG-Q/6EVIzbrxsmA/s400/Foto%C4%9Fraf+3.6+%E2%80%9CFusarium+oxysporum%E2%80%9Dlu+%28solda+ikisi%29+ve+sa%C4%9Fl%C4%B1kl%C4%B1+l%C3%A2le+bitkisi+%28sa%C4%9Fdaki+bitki.jpg

Foto�raf 3.6: “Fusarium oxysporum”lu (solda ikisi) ve sa�l�kl� l�le bitkisi (sa�daki bitki)

Hamurumsu ��r�kl�k: So�uklat�lm�� lale so�anlar�n�n �s�t�lm�� serada, sera s�cakl��n�n 13 0C �zerine ��kt��nda g�r�l�r. Dikimden birka� hafta sonra so�anlar yumu�ayarak hamurumsu hale gelir.

Pythium (K�k ��r�kl��);K�klerde yumu�ak ve sulu k�s�mlar olu�ur. Bu durum
bitki geli�mesine mani olur.

http://1.bp.blogspot.com/_EoPs8s0Jlig/SR6St-OlQQI/AAAAAAAAG-Y/8qGI5Q_MpmQ/s400/Foto%C4%9Fraf+3.7+Pythium+%28k%C3%B6k+%C3%A7%C3%BCr%C3%BCkl%C3%BC%C4%9F%C3%BC%29+hastal%C4%B1%C4%9F%C4%B1.jpg

Foto�raf 3.7: Pythium (k�k ��r�kl��) hastal��

3.4. Yabanc� Ot M�cadelesi
B�t�n bitkilerde oldu�u gibi lale yeti�tiricili�inde yabanc� ot sorunu olmaktad�r. Yabanc� ot sorunu elle temizleme yaparak giderilebilir.

4. HASAT ��LEMLER�
4.1. Hasat
Lale hasad�, lale �i�ekleri kapal�yken ve lale rengini hafif�e g�sterdi�inde yap�l�r. Hasat yap�l�rken, lale �i�e�i so�an�n tam dibinden k�r�l�r veya so�an�yla birlikte s�k�l�r.
So�an�yla s�k�len lalenin so�an� �i�ek sap�ndan ayr�larak at�l�r.

http://3.bp.blogspot.com/_EoPs8s0Jlig/SR6S8naY1CI/AAAAAAAAG-g/OzCyPeEUX5M/s400/Foto%C4%9Fraf+4.1+Hasat+zaman%C4%B1+gelmi%C5%9F+laleler.jpg

Foto�raf 4.1: Hasat zaman� gelmi� laleler

4.2.Tasnif
Hasat sonras� laleler serin odaya al�r. Sap uzunluklar�na g�re 10’ lu demetler halinde tasnif edilir. Su �ektirme i�lemine tabi tutulur.

4.3. Pazara Haz�rlama
.Su �ektirme i�leminden sonra kutulara yerle�tirilen laleler mezata g�nderilir

4.4. Depolama
4.4.1.�i�eklerde Depolama

Kesilmi� lale �i�ekleri 0-2 0C s�cakl��nda 45 g�ne kadar depolanabilir. Lale �i�ekleri birka� g�n depolanacaksa, �i�ekler dik olarak 1.7 0C s�cakl�kta tutulur. �i�ekler uzun s�reli depolanacaksa, so�anlar�yla birlikte s�k�lerek hasat edilir. Bu �ekilde depolan�rlar.

4.4.2. So�anlarda Depolama
Lale so�anlar� zaman� geldi�inde s�k�lmelidir. S�k�m i�lemi elle ya da makinelerle yap�labilir. So�anlar hemen depolara g�t�r�lmelidir. Depolarda alt� telli kasalarda kurutulup temizlenmelidir. Temizleme esnas�nda so�anlar�n zarar g�rmemesine dikkat edilmelidir. Temizleme i�lemi yap�ld�ktan sonra so�anlar b�y�kl�klerine g�re ayr�l�r. Kesme �i�ek �retiminde kullan�lacak so�anlar, kullan�m ama�lar�na g�re farkl� muameleye tabi tutulur. Bunlar �u �ekilde a��klanabilir:

�ok erken �i�ek�ilik i�in:
S�k�m sonras� so�anlar temizlenmeden, bir hafta s�reyle 34 0C s�cak ortamda bekletilirler. Bu esnada % 80-100 nem gerekir. Ayr�ca s�rekli olarak havaland�rmada yap�lmal�d�r. G durumuna gelene kadar 20 0C s�cakl�kta tutulurlar. Bu s�re 5 haftad�r. Bu s�re i�inde so�anlar temizlenebilir. Ayr�ca so�anlar�n ila�lamas� da yap�lmal�d�r.
Daha sonra 2-3 hafta 17 0C’ de bekletilir.Darvin lalelerinde 12 hafta, di�erlerinde 9-10 hafta 5 0C’ de bekletilir.Hemen dikime ge�ilmelidir.

Erken �i�ek�ilik i�in:
S�k�m sonras� bir hafta 34 0C s�cakl�kta bekletilir.
�ki hafta kadar 20 0C bekletilir.
�ki hafta 17 0C bekletilir.
Dokuz hafta 5 0C bekletilir.
Hemen dikim yap�l�r.

Ge� �i�ek�ilik i�in:
So�anlar s�k�mden sonra temizlenir. Otuz d�rt derece i�lemi yap�lmaz.
1 eyl�le kadar 23 0C bekletilir.
10-12 Hafta s�reyle 20 0C’ de bekletilir.
10-12 hafta 5 0C’ de bekletilir.
Hemen dikim yap�l�r.
Lale so�anlar� yavru yapma durumlar�na g�re de depolarda farkl� i�leme tabi
tutulurlar. Yavru yapmalar�na g�re ��e ayr�l�rlar.

�ok yavru yapan t�rler:
�lk 3-4 hafta 25 0C ,
Sonraki iki hafta 20 0C,
Sonraki 6 hafta 17 0C,
Dikime kadar 15 0C,

Normal yavru yapan t�rler:
�lk 3-4 hafta 25 0C ,
Sonraki 8 hafta 20 0C,
Dikime kadar 17 0C,

Az yavru yapan t�rler:
�lk 6-7 hafta 23 0C,
Sonraki iki hafta 25 0C,
Sonraki 4 hafta 27 0C,
2-3 Hafta 20 0C,
Dikime kadar 17 0C
S�cakl�k art��yla lale so�an� par�alanmas� sa�lan�r. Depo s�cakl�� d��r�ld�k�e,yavru yapma azal�r.
Lale �i�e�i �retiminde en �nemli etken, so�anlar�n depolanmas� ve depo s�cakl��d�r.S�k�len so�anlar�n i� yap�s�ndaki de�i�meler ve geli�meler devam etti�i i�in depo s�cakl�klar�, so�an�n i� yap�s�ndaki fizyolojik geli�melerini, �i�ek taslaklar�n�n olu�umu ve olgunla�mas�n� dolay�s�yla �i�ek a�ma zamanlar�n� �nemli �l��de etkiler.

http://2.bp.blogspot.com/_EoPs8s0Jlig/SR6TUCb93BI/AAAAAAAAG-o/9TtJIXOt6wU/s400/so%C4%9Fanlardaki.jpg

So�anlardaki geli�menin kademeleri incelenerek uygulanacak i�lemler saptan�r.Yukar�daki �emada so�an i�i geli�imin basamaklar� g�sterilmi�tir.So�anlar�n s�k�lmesinden sonra so�an i�indeki �i�e�in olgunla��p organlar�n� tamamlamas�, iklimin gidi�ine, so�an�n irili�ine ve �e�idine ba�l� olmakla beraber genellikle a�ustos ay�nda tamamlan�r.
Lale bitkisinin istenen zamanda �i�ek a�mas�n� sa�lamak i�in, so�uklatma i�lemi yap�lmal�d�r. B�ylece kesme �i�e�in az oldu�u zamanlarda lale �i�e�inin pazara s�r�lmesi sa�lan�r. Lale so�anlar� G d�nemine gelir gelmez so�uklatma i�lemi yap�lmal�d�r. Bu i�lemde so�anlar 5 – 9 derece s�cakl�kta belli bir s�re tutulur. Bu s�re i�inde herhangi bir aksilik olursa �i�eklenme olumsuz etkilenir. K�r �i�ekler olu�ur ya da �i�ek bozukluklar� g�r�l�r. Ayn� olumsuzluklar G d�nemine gelmemi� so�anlara so�utma uygulan�rsa da olabilir. Hatta ayn� depoda saklanan baz� sebze ve meyvelerin ��kard�� etilen gaz� da �i�eklenme �zerine olumsuz etki yapabilir.

Kaynak:megep

Lale so�an�....

ale nas�l yeti�tirilir lale nas�l yeti�ir cice�i yeti�tirilir so�an� dikilir so�an�
http://www.evdose.com/tur/bahce/cicek/resim/bahcic0079.jpg Lale so�anlar� t�rlerine ba�l� olarak Eyl�l – Kas�m aylar�nda dikimleri yap�l�r. �i�eklenme zaman� olarak da yine t�rlere ba�l� olarak �ubat – May�s aylar�d�r.

Halen binlerce t�r olmas�na kar��l�k her y�l yeni varyeteler �retilmektedir. Bu konuda Hollanda gerek �retim gerekse ticaretinde s�z sahibidir ve tekel durumundad�r. Lale so�anlar�n�n t�m varyetelerine bak�ld��nda orijinlerinin Orta Asya ve �n Asya oldu�u g�r�lmektedir.

�retilen yeni melez t�rlerde; yeni renk tonlar�, yeni formlar, farkl� �i�eklenme periyotlar� ve daha dayan�kl� ve uzun s�reli �i�ek a�abilecek �zellikler geli�tirilmektedir. Ancak

ticari olarak piyasada bulunan m�dahale edilmemi� t�rlerde ise en do�al halleri ile �retilmeye �al��lmaktad�r.

Melez t�rlerdeki di�er bir �zellikte ticari kayg�lardan �t�r� so�anlar�n bir sonraki y�llarda �reme �zelli�i kilitlenmektedir Lale so�anlar� yumrulama �eklinde �remektedir. Bu �ekilde mutasyona u�rayan lale so�anlar� m�dahale edilmeksizin de mutasyona u�rayabilmekte kalitelerinde farkl�l�klar olu�abilmektedir.

Lale t�rleri �i�ek a�ma periyotlar�, formlar� ve orijinleri g�z �n�ne al�narak a�a��daki t�rlerden bahsedebiliriz:
Erkenci laleler,
Duble �icekli erkenci laleler,
Darwin hybritleri,
Ge� a�an laleler,
Ge� a�an duble laleler,
Greigi laleleri, (melez)
Parrot laleler,
Zambak tipi laleler.

Yukar�daki t�rlere g�re kullan�lacak alanlar�n �zellikleri g�z �n�ne al�narak temin edilir. Her t�r�n kendine has �zelli�i vard�r. Fiyat aral�klar� da buna g�re de�i�mektedir.

Ne zaman dikilmeli?
�i�ek so�anlar� ilkbaharda �i�eklenen g�z so�anlar� ve yaz�n �i�eklenen yaz so�anlar� olarak ikiye ayr�l�rlar. G�z so�anlar� ya�ad��m�z yerin iklim ko�ullar�na ba�l� olarak dikim zamanlar�nda farkl�l�k g�sterebilir.

So�uk iklime sahip yerlerde Eyl�l ile Kas�m aylar� aras�nda, �l�man iklime sahip olan yerlerde Ekim ile Ocak aylar� aras�nda dikilebilirler. �lk dondan sonra topra��n rahatl�kla i�lenebilir olmas� dikim i�in idealdir. Yaz so�anlar� ise Mart -Haziran aylar� aras�nda dikilebilir. �klim so�uk ise yaza do�ru, s�cak ise Mart ay�ndan itibaren dikilebilirler.

Toprak yap�s� nas�l olmal�?
Topra��n iyi drene olmas� dikkat edilmesi gereken en �nemli noktad�r. Unutmamak gerekir ki ne dikerseniz dikin topra��n iyi i�lenmi� olmas� her zaman �ok �nemlidir. Bu sadece dikimi kolayla�t�rmakla kalmaz ayn� zamanda so�anlar�n yeni k�klerinin iyi bir ba�lang�� yapmalar�na da yard�mc� olur.

Drenaj�n sa�lanm�� olmas� �art�yla so�anlar� saks�lara da dikebilirsiniz.
T�m toprak t�rleri �i�ek so�anlar� i�in uygundur. Ancak �i�eklerin bol ve canl� olmas� ve ��r�meden birka� y�l kullan�lmas� isteniyorsa, besin de�eri y�ksek, fiziksel �zellikleri ideal olan haz�r torflarla kar��t�r�lm�� ortamda yeti�tirilmelidir.

Genel kullan�m torflar� ise bu ihtiyaca fazlas�yla cevap verecek niteliktedirler. A��r� �slak toprak sorun yaratabilir. Topra��n dikimden �nce iyice �apalanmas� gereklidir. A��r� killi toprak �st tabakaya torf ve g�bre ilave edilerek uygun hale getirilir.

G�breleme
Genel olarak �i�ek so�anlar� ayr�ca bir g�brelemeye ihtiya� g�stermezler ��nk� so�anl� bitkiler kendi g�da rezervlerini b�nyelerinde depolarlar. Ancak daha uzun �m�rl� ve daha zengin �i�eklenme i�in �zel so�an g�bresi ile �i�eklerinizin daha uzun �m�rl� ve daha canl� renkli olmalar�n� sa�layabilirsiniz.

E�er �i�ek so�anlar�n�z birka� y�l toprakta b�rak�lacaklarsa sonbaharda topra��n yava� yaray��l� g�bre ile beslenmesi �nerilir. Bu ilave g�da so�anlar�n�z�n gelecek ilkbaharda sa�l�kl� bir �ekilde �i�eklenmeleri i�in gerekli g�c� toplamas�na yard�mc� olur. Bu g�breleme her y�l tekrarlanmal�d�r.

So�anlar nereye dikilmeli?
Genellikle bah�enin herhangi bir yerine (g�ne�li, g�lgeli, yar� g�lgeli alanlar, bord�rler, teraslar, �itlerin etraf� veya a�a� altlar�na vb…) dikilebilirler. Boylar� k�sa olanlar� �nlerinde g�r�nt�lerini kapatacak herhangi bir engel olmaks�z�n, uzun boylu so�anlar� ise duvar �nlerine veya bord�rlerin arka k�sm�na gelecek �ekilde dikilmeleri �nerilir.

So�anlar�n dikim derinli�i
So�anlar�n dikim derinlikleriyle ilgili genel kural, so�an�n boyunun iki kat� derinli�e dikilmeleri gerekti�idir. Daha a��klay�c� olmak gerekirse, �rne�in so�an�n �ap� 16 cm ise so�an� yakla��k 30 cm derinli�e, �ap� 5 cm ise yakla��k 10 cm derinli�e dikmeniz �nerilmektedir. Dikim derinlikleri so�an paketleri �zerinde ayr�ca belirtilmektedir.

Dikim aral�klar� ne kadar olmal�?
K��k canl� �i�ek so�anlar� birbirlerine olduk�a yak�n yakla��k 10ar cm aral�klarla daha b�y�k canl� so�anlar ise yakla��k 12-13 cm aral�klarla dikilebilirler. �ok daha belirgin bir renk c�mb�� yaratmak istenilirse so�anlar� daha yak�n, hatta birbirlerine neredeyse de�ecek kadar yak�nda dikebilirsiniz.

So�anlar nas�l dikilmeli?
So�anlar�n�z� dikmeye ba�lamadan �nce birbirlerine uygun aral�klarla yere dizmeniz �nerilir. Bir mala veya so�an dikim aleti yard�m�yla toprakta uygun derinlikte �ukur a�t�ktan sonra b�y�me taraflar� yukar� gelecek �ekilde yerle�tirilmelidir. Daha sonra delikler toprakla doldurulup hafif�e bast�r�lmal�d�r.

E�er �ok miktarda so�an dikilecek ise t�m dikim alan�n� �nceden kazarak dikime haz�rlamak �ok daha pratiktir. Daha sonra dikece�iniz so�an ve yumrular� uygun derinliklere, birbirlerine uygun aral�klarla topraktaki yerlerine yerle�tirebilir ve delikleri a�arken ��kartt��n�z toprakla �zerini �rtebilirsiniz.

Toprak yap�s� nas�l olmal�?
E�er ya�mur ya�m�yorsa, dikimden hemen sonra so�anlar� sulaman�z �nerilir. So�anlar �slak toprakta daha �abuk k�k olu�turacaklard�r ki bu da bitkinin bundan sonraki geli�imi i�in �ok �nemlidir.

So�anlar�n �i�eklenmeye ba�lamalar�na kadar olan s�re boyunca ya�acak olan k�� ve ilkbahar ya�murlar� geri kalan su ihtiyac�n� gidereceklerdir. Ancak e�er k��n da kuru iklime sahip olan bir b�lgede ya��yorsan�z, belirli aral�klarla sulaman�z gerekecektir. K�sacas� topra��n kurumas�na izin verilmemelidir.

Dikim sonras� ihtiya�lar nelerdir?
G�z so�anlar�n�n yapraklardan veya samandan olu�mu� koruyucu bir �rt�ye pek ihtiya�lar� yoktur. Bununla birlikte e�er ya�ad��n�z b�lge �ok so�uk olup s�rekli don ya�an�yorsa veya k�� artlar� �ok �iddetliyse ve e�er so�anlar�n�z erken dikildiyse, �l� yapraklarla yada saman ile 10cm kal�nl��ndaki bir koruyucu tabaka so�anlar�n�z� donmaktan koruyacakt�r.

So�anlar�n pek �o�u ayn� zaman da “�ok y�ll�k” bitkiler olduklar�ndan toprakta yerlerinde b�rak�labilirler ve b�ylece bir sonraki sene de �i�eklenecektir.

�i�eklenme bitimi
Son a�amada �i�ek tohumlar� olu�madan �nce kafalar�n� kesiniz. Daha sonra, yapraklarda tamamen solunca so�anlar� s�kerek temizleyiniz. Ayn� saks�y� k��l�k bir bitki ekmek i�in acilen bo�altman�z gerekiyorsa, yapraklar solmaya ba�lad��nda so�anlar� yapraklar� ile birlikte itinal� bir �ekilde bah�enizde g�lge, serin ve rutubetsiz bir yerde bir sonraki dikim mevsimine kadar bekletiniz.

Ancak lale so�anlar� �i�eklenme bitiminden sonra toprakta b�rak�lmamal�d�r, aksi halde ��r�rler. Topraktan ��kart�l�p serin, kuru ve g�lge bir yerde saklanmal�d�r. Yaz so�anlar�n�n da pek �o�u “�ok y�ll�k” bitkilerdir. �rne�in Dalya her sene daha fazla say�da �i�eklenme yapar. So�an paketlerinin arkas�nda dikim derinli�iyle ilgili dikim ve �i�eklenme zamanlar�n� g�steren �emalar vard�r.

Bunlardan yararlanarak her so�an�n uygun dikim ko�ullar�n� sa�layabilir. Bulundu�unuz mevsime g�re uygun so�an� dikebilirsiniz. Tablolarla ilgili kullan�m bilgilerini a�a��daki �rneklerde g�rebilirsiniz.

Lalenin sistematikteki yeri, anavatan�
Monokotiledonlar s�n�f�ndan, Liliiflorae (liliales) tak�m�ndan, Liliaceae familyas�ndan Tulipa gesneriana Latince adl� lale, sert kahverengi bir kabukla �rt�l� armudi formlu bir �i�ek so�an�d�r.

Anadolu’nun da�l�k b�lgeleri, Kafkasya, Himalayalar’�n 4000 m ye kadar olan y�ksekliklerinde, yani yaz�n kuru ve s�cak, k��n so�uk ve nemli ge�en iklime sahip b�lgelerde do�al olarak yeti�ir.

Do�al laleler aras�nda yap�lan melezlemeler sonucu bir �ok yeni �e�itler elde edilmi�tir. Elde edilmi� 5000 in �zerinde lale varyetesi mevcuttur. K�lt�r varyetelerinin s�n�fland�rmas�, �o�unun orijinlerinin belli olmamas� nedeniyle yap�lamamaktad�r. K�lt�r varyeteleri �o�unlukla diploid (2n=24) olup arada triploid ve tetraploidlerede rastlanmaktad�r.

Toprak
Lale so�an� �retiminde ta�s�z,kumlu-t�nl�, kire�siz ve pH � ortalama 7 olan topraklar tercih edilir. Topra��n, dikim �ncesi iyi bir �ekilde haz�rlanmas�, tezeksiz ve d�z olmas� istenmektedir.

Di�er �nemli bir noktada lalenin her y�l de�i�ik bir alanda �retime al�nmas� yani toprak de�i�tirme gereklili�idir. Bu �zellikle lale ate� hastal��na kar�� al�nan bir �nlemdir ayr�ca renk kar��m� s�z konusu de�ildir. Literat�rlerde lale dikilmi� bir alana tekrar lale dikmek i�in ortalama 5 y�l ge�mesi gerekti�i vurgulanmaktad�r.

�klim
�retimde rak�m�n y�ksek, k��n so�uk ve karl� yerler �nerilmektedir.

G�breleme
Gerekli toprak analizleri yap�ld�ktan ve bitkinin gereksinim duydu�u besin madde miktarlar� saptand�ktan sonra bir g�breleme yapmak �nerilmekle beraber genelde dikimden 2-3 hafta evvel 40 kg.kompoze g�bre hesab�yla Amonyum s�lfat ile g�breleme yap�l�r.

Dikim
Ekim-Kas�m aylar�nda, s�ra usul� dikim uygulan�r. Homojen havalanmay� sa�lamak i�in s�ralar�n hakim r�zgarlar�n esti�i y�nde olmas� istenir. Ke*****z toprak yap�s� ve su birikintileri hastal�klara yatakl�k yapaca��ndan tesviyesi d�zg�n bir arazi istenir. Lale so�anlar�nda b�y�kl�kleri de�i�iklik g�stermekle birlikte ortalama 10-13 cm derinlikte olabilir.

A��r topraklarda so�an�n 6-7 cm derine dikimi kafidir. Profesyonel bir yeti�tiricilik i�in mutlaka so�an ila�lamas� yap�lmal�d�r. (Fungisit) Dikim derinli�i, dikim makinesi ile ayarlanabilir. S�ra aras� mesafe 75 cm idealdir. Dikim yap�l�rken b�y�kl�kleri ve renkleri ayn� olan so�anlar�n dikim yap�lmas�na dikkat edilmelidir. Bir metrekare alana ortalama 150-250 adet so�an d��ecek �ekilde ayarlama yap�lmal�d�r.

Hastal�k ve zararl�larla m�cadele
Ye�il aksam olu�umundan �i�ekler g�r�lene dek her 15 g�nde bir Maneb, Zineb, Benlate gb. Fungusitlerle m�navebeli olarak ila�lama yap�l�r. Toprak alt� ya da �st� zararlar� i�in de herhangi bir insektisit (Tiodan, Heptaklor, Morocide vs.gibi) zararl�lar�n �e�idine g�re herhangi biri kullan�labilir. �retim alan�nda hastal�kl� bitkiler tespit edilirse bunlar�n so�an� ile birlikte s�k�lerek imha edilirler.

Seleksiyon ve ba� k�rma
Seleksiyonun amac� ana t�rler i�ine kar��m�� di�er yabanc� t�rlerin pop�lasyondan uzakla�t�r�lmas�d�r. Goncalar renk g�stermeye ba�lay�nca devaml� kontroller ile yabanc� t�r ve �e�itler saptan�p so�an�yla beraber yerinden s�k�l�r ve tarla d��nda bir yerde toplan�p imha edilirler.

So�an�n besin maddelerini �i�ek ve �i�ekte tohum olu�umu i�in harcamas�n� �nlemek amac�yla goncalar renk g�stermeye ba�lay�nca goncan�n hemen alt�ndan kopar�l�r ve toplanan bu goncalar tarlan�n d��nda bir yere g�m�lerek imha edilir.

Hasat
So�an�n s�k�m zaman�n�n geldi�i; bitki yapraklar�n�n sarar�p kahverengile�meye ba�lamas�yla, so�an d�� y�z�n�n kahverengile�ip kayganla�mas�yla anla��l�r. S�k�m zaman� gelmi� olan so�anlar� makine ile, �e�itlerin birbirine kar��m�n� engellemek amac�yla ayr� ayr� ve �zenle s�k�l�rler, sand�klara koyulup etiketlenirler ve depoya sevk edilirler.

Depo i�lmeleri
S�k�m sonras� depoya gelen so�anlar tekrar �retimde kullan�lmas� ya da kesme �i�ek�ilikte kullan�lmas�na g�re farkl� i�lemlere tabii tutulurlar. Do�al yollarla olu�an ve ana so�ana biti�ik bulunan so�anlar(yavrular).

Depo ko�ullar�nda, ana so�andan ayr�lan yavru so�anlarla birlikte k�kleri temizlenir ve numaraland�rma makinesinden ge�irilerek, iriliklerine g�re s�n�fland�r�l�r ve kasalar da etiketli bir �ekilde uygun depo �artlar�nda muhafaza edilir. Amaca uygun olarak 2 farkl� �ekilde i�leme tabi tutulur.

So�anlar�n tekrar �retimde kullan�lmas�
S�cakl�k art��yla lale so�an� par�alanmas� (yavru yapma ) sa�lan�r, depo s�cakl�� d��r�ld�k�e yavru yapma, par�alanma azal�r. Lemmers'e g�re ��yle bir s�cakl�k rejimi de uygulanabilir:
S�k�m sonras� 2 hafta 28 derece,
Temmuz ay�nda 25
A�ustos ay�nda 20
Eyl�l ay�nda 20
Ekim ay�nda 17
Kas�m ay�nda 15 (dikim m�mk�nse Kas�m'a kadar kalmamal�d�r.)