Bitki tohumlarý hangi yollarla nasýl yayýlýr?
 

Tohumlar bitkilerin nesillerini sürdürmelerini saðlar. Bazý meyveler tek tohumluyken, bazýlarý çok sayýda tohuma sahiptir. Tohumlarýn farklý büyüklük, þekil ve sayýda olmalarý farklý çevre þartlarýna uyma yeteneklerini artýrýr ve nesillerinin devamýný saðlar.

Akçaaðaç tohumlarý helikopter pervanesi gibi dönerek düþer. At kestanesi aðacýnýn yeþil renkli dikenli meyveleri içinde geliþen tohumlar, meyve olgunlaþýnca yere düþer. Karahindiba bitkisinin tohumlarý rüzgârla çevreye daðdýr. Böðürtlen, kuþlar tarafýndan yenilir ve tohumlarý kuþlarýn dýþkýsýyla topraða karýþýr. Tohumlar rüzgârla, suyla, hayvanlara yapýþarak ya da hayvanlar tarafýndan yenilerek yayýlýr.

TOHUM VE MEYVELERÝN YAYILMASI
Tohumlar bitkilerin nesillerini sürdürmelerini saðlar. Bazý meyveler tek tohumluyken, bazýlarý çok sayýda tohuma sahiptir. Tohumlarýn farklý büyüklük, þekil ve sayýda olmalarý farklý çevre þartlarýna uyma yeteneklerini artýrýr ve nesillerinin devamýný saðlar.
Akçaaðaç tohumlarý helikopter pervanesi gibi dönerek düþer. At kestanesi aðacýnýn yeþil renkli dikenli meyveleri içinde geliþen tohumlar, meyve olgunlaþýnca yere düþer. Karahindiba bitkisinin tohumlarý rüzgârla çevreye daðdýr. Böðürtlen, kuþlar tarafýndan yenilir ve tohumlarý kuþlarýn dýþkýsýyla topraða karýþýr. Tohumlar rüzgârla, suyla, hayvanlara yapýþarak ya da hayvanlar tarafýndan yenilerek yayýlýr.

Bitkiler meyve bitkiden ayrýldýktan sonra meyvenin olgunlaþmasýný veya çürümesini saðlayan hormonlar taþýr. Yenilebilir meyveler bile tohum olgunlaþmadan önce sert ve lezzetsiz olur. Böylece tohum olgunlaþmadan meyvenin yenmesi engellenir. Yenilmeyen meyveler oluþturan bitkilerse meyvenin çürüyerek, tohumun topraða karýþmasý stratejisini seçmiþ olabilirler. Bazý meyveler ise çok daha seçici olabilir, örneðin memeli hayvanlarýn sindirim sisteminde sindirilen fakat kuþlarca dýþkýyla bozulmadan atýlan tohumlarý olan meyveler memeli hayvanlar için acý ya da zehirliyken kuþlar için zararsýzdýr. Bitki böylece tohumlarýný en iyi þekilde koruma ve yayýlmasý saðlama arasýnda bir denge kurmuþ olur.

Bitki tohumlarý iki yolla yayýlýr;

• Aktif yayýlma (otokori): Bitki tohumu yere düþüp yayýlýr.
• Pasif yayýlma (allokori): Bitki tohumu yayýcýlar tarafýndan yayýlýr, kuþlar, böcekler vs.

Bitkiler tohumla çoðalýrlar. Tohumlarýn yayýlmasý için çok fazla sebep vardýr. Bunlarda en önemli etken rüzgardýr. Aðaçlarýn ve bitkilerin tohumlarý rüzgar ile birlikte etrafa savrulurlar ve kaldýklarý yerde yeni bir aðaç meydana getirirler. Tohumlarýn yayýlmasýnda baþka bir yöntem ise kuþlarýn dýþkýlarýdýr. Örneðin böðürtlen yiyen kuþlar dýþkýlarýný býraktýklarý yerde böðürtlen meydana getirirler. Çünkü dýþkýlarýnda böðürtlen tohumu mevcuttur. Ayný zamanda arýlarýn ayaklarý ile taþýdýklarý polen ya da su ile taþýnana tohumlarda bunlara örnek olarak verilebilir.

Kimi suda yüzerek kimi havada uçarak kimi de hayvan ve insanlarla bir yerden baþka bir yere taþýnýr.Havada uçan tohumlar hafif ve havada uçmaya yapýlarýnýn uygun olmasý gerekir. Bazý bitkiler ise tohumlarýný topraða düþürürler

BÝTKÝ TOHUMLARININ YAYILMA YOLLARI
Tohumlar bitkilerin nesillerini sürdürmelerini saðlar. Bazý meyveler tek tohumluyken, bazýlarý çok sayýda tohuma sahiptir. Tohumlarýn farklý büyüklük, þekil ve sayýda olmalarý farklý çevre þartlarýna uyma yeteneklerini artýrýr ve nesillerinin devamýný saðlar.
Akçaaðaç tohumlarý helikopter pervanesi gibi dönerek düþer. At kestanesi aðacýnýn yeþil renkli dikenli meyveleri içinde geliþen tohumlar, meyve olgunlaþýnca yere düþer. Karahindiba bitkisinin tohumlarý rüzgârla çevreye daðdýr. Böðürtlen, kuþlar tarafýndan yenilir ve tohumlarý kuþlarýn dýþkýsýyla topraða karýþýr. Tohumlar rüzgârla, suyla, hayvanlara yapýþarak ya da hayvanlar tarafýndan yenilerek yayýlýr.

BÝTKÝLERÝN TOHUMLARININ YAYILMA YOLLARI
Yeryüzündeki ekolojik dengenin ve canlýlýðýn devamýnda son derece önemli bir role sahip olan bitkiler, bu önemle doðru orantýlý olarak diðer canlýlara kýyasla çok daha etkin üreme sistemlerine sahiptirler. Bu sayede hiç zorluk çekmeden çoðalmalarýný gerçekleþtirirler. Bitkilerin üremesi için kimi zaman bir bitkinin sapýnýn kesilerek topraða gömülmesi, kimi zaman da bir böceðin bir çiçeðe konmasý yeterli olmaktadýr
]Bitkilerin üremelerinin, iþlem olarak son derece basit gibi görünmesine raðmen, içerik olarak oldukça kompleks olmasý bilimadamlarýný hayrete düþürmektedir

ANA BÝTKÝDEN AYRILMAYA BAÞLAYAN YENÝ BÝR HAYAT
Bazý bitkiler cinsiyet ayrýmý olmadan, tek bir cinsin belirli yollarla çoðalmasýyla soylarýný devam ettirebilirler. Bu gerçekleþtirilen çoðalmaya eþeysiz üreme adý verilir. Bu þekildeki bir üremeden sonra ortaya çýkan yeni nesil kendisini meydana getiren neslin týpatýp aynýsý olur. Bitkilerdeki en bilinen eþeysiz üreme þekilleri tomurcuklanma ve parçalara ayrýlmadýr
Bazý özel enzimlerin yardýmýyla gerçekleþen bu üreme biçimi (tomurcuklanma veya parçalanma) pek çok bitkide görülebilir. Örneðin çimenler ve çilekler “sürgün” denilen yatay uzantýlarýný kullanarak çoðalýrlar. Patates ise topraðýn altýnda yetiþen bir bitki olarak, bu kýsýmlarda açýlan yeni özel yerlerden (gözelerden) tomurcuklar vererek çoðalýr
Bazý tür bitkilerde ise yapraklarýndan bir bölümünün topraða düþmesi, yeni bir bitkinin yetiþmesi için yeterli olmaktadýr. Örneðin Bryophyllum daigremontianum adlý bitkinin üremesi yapraklarýnýn ucunda geliþen tomurcuklar sayesinde gerçekleþir. Bu tomurcuklar yere düþer düþmez, baðýmsýz birer yeni bitki haline gelerek, büyümeye baþlarlar
Begonya gibi bazý bitkilerde de kopan yapraklar ýslak bir kuma yerleþtirildiði zaman, bir süre sonra küçük yaprakçýklarýn oluþtuðu görülecektir. Ýþte bu yaprakçýklar da yine çok kýsa bir süre sonra ana bitkinin benzeri olan yeni bitkiyi oluþturmaya baþlarlar
Çilekler ve patatesler diðer bitkilerde olduðu gibi tohum ya da polen kullanarak üremezler. Bu bitkiler ya topraðýn üstünde ya da altýnda kök filizleri oluþturarak, eþeysiz ürerler.
Bu örnekleri de göz önüne alarak; bir bitkinin parça atarak ya da tomurcuklanarak büyümesi için temelde ne gereklidir? Düþünelim! Bitkilerin genetik yapýsýna bakýldýðýnda bu sorunun cevabý kolaylýkla verilecektir.

Bitkilerin de, diðer canlýlarda olduðu gibi, tüm yapýsal özellikleri hücrelerindeki DNA’larda þifrelenmiþtir. Yani her bir bitkinin nasýl çoðalacaðý, nasýl nefes alacaðý, besinini nasýl saðlayacaðý, rengi, kokusu, tadý, içindeki þekerin miktarý, üreme þekli ve daha bunun gibi birçok bilgi o bitkinin istisnasýz bütün hücrelerinde bulunmaktadýr. Bitkinin köklerindeki hücreler yapraklarýn nasýl fotosentez yapacaðýnýn bilgisine sahiptir ya da yapraklarýndaki hücreler köklerin topraktan suyu nasýl çekeceðini bilirler. Kýsacasý bitkiden ayrýlan her parçada, bitkinin tamamýný oluþturabilecek þekilde bir þifrelenme ve düzenlenme mevcuttur. Ana bitkinin tüm özellikleri yani genetik olarak bitkiyle ilgili tüm bilgiler, bitkiden kopan bu küçük parçanýn her hücresinde de eksiksiz olarak bulunmaktadýr
Bu sistemle üreyen bitkilerin her parçasýnda ayný genetik bilginin olmasý son derece önemlidir, hatta bu zorunludur. Çünkü bitkinin üremesi sadece bu sistemin iþlemesine baðlýdýr. Düþen parçada bitkideki genetik bilgilerin tamamý olmasa, ayný özelliklerde bir bitki geliþemez. Bunu bir örnekle açýklayalým. Genetik bilgilerde eksiklik olsa; örneðin bir çileðin rengi ya da içindeki þeker miktarý, kokusu ile ilgili genetik bilgi yeni düþen parçada olmasa çilek, çilek olamazdý.