Ünlü daralmasý ile ilgili örnek verir misiniz?
 

ÜNLÜ DARALMASI

• Son sesi a veya e olan fiil kök ve gövdelerine, þimdiki zaman eki getirildiðinde kelime sonundaki sesli daralýr. Bunun sebebi “y”nin daraltýcý etkisidir:

söyle-yor>söylüyor
anla-yor>anlýyor
yaþa-yor>yaþýyor

• “de-” ve “ye-” fiil köklerine gelecek zaman, istek kipi, sýfat-fiil ve zarf-fiil eki getirildiðinde veya baþka bir ek getirilip de araya -y- kaynaþtýrma harfi girdiðinde, bu sesler (a, e) daralarak ý, i, u, ü olur.

de-yor>diyor
de-e>diye
de-en>diyen
de-e-lim>diyelim
ye-en>yiyen
ye-ince>yiyince ye-ecek>yiyecek
Not: deyince, deyip örneklerindeki e, yazýda korunur.
Not: ne-ye>niye kelimesinde de daralma vardýr.

• Daralma olumsuzluk ekinin ünlüsü için de geçerlidir.

kork-ma-yor>korkmuyor,gel-me-yor>gelmiyor…

• Çok heceli kelimelerde sadece söyleyiþte daralma vardýr.

atlayarak (>atlýyarak),
baþlayan (>baþlýyan),
yaþayacak (>yaþýyacak),
atlamayalým (>atlamýyalým),
gelmeyen (>gelmiyen),
gizleyeli (>gizliyeli)…

Ünlü Daralmasý

Türkçede “a – e” geniþ ünlüleri ile biten fillere “-yor” eki getirildiðinde, fiilin sonundaki geniþ ünlüler daralarak “ý – i – u – ü” dar ünlülerine dönüþür. Bu kurala ünlü daralmasý denir.

Ünlü daralmasýnda;
a ünlüsü → ý veya u ünlüsüne,
e ünlüsü → i veya ü ünlüsüne dönüþerek daralýr
https://www.msxlabs.org/forum/attachments/53578d1469806303-unlu-daralmasi-1.jpg
Kaynaþtýrma harfi, “de-“ ve “ye-“ fiillerinde ünlü daralmasýna sebep olur, fakat bu sözcükler dýþýndaki diðre sözcüklerde daralmaya sebep olmaz.

• de – y – ecek → diyecek
• ye – y – ecek → yiyecek

DEVAMI Ünlü Daralmasý