Arkada� Nedir?

ARKADA� a. (arka �dan-da� ekiyle).1. Ayn� etkinli�i (ders, i�, oyun vb.) payla�maktan, ayn� ortamda birlikte bulunmaktan do�an bir yak�nl�kla ba�lan�lan ya da birine bu bi�imde ba�lanan kimse: S�n�f, oda arkada��. Askerlik arkada��. �ocukluk arkada��. �2. Dostlukla ba�lan�lan kimse, dost: Kendisi en sevdi�im arka- da�lar�mdand�r. �3. Ya��a, sosyal konumca e�it ya da daha a�a�� durumdaki bir kimseye seslenirken kullan�lan s�zc�k: Arkada�, biraz yard�m eder misin? S�raya girelim arkada�lar! �4. Bir kimseyle arkada� olmak, onunla yak�nla�mak, dostluk kurmak: K�sa zamanda arkada� olduk. �5. Arkada� canl�s�, arkada�lar�n� �ok seven, arkada�l��a �nem veren kimse i�in s�ylenir. || Arkada� de�il arka ta��, arkada�lar�na y�k olan, arkada��mdan ho�lan�lmayan kimseler i�in s�ylenir. �Et�l. Belirli bir davran��a kat�lan t�rde� ya da soyda�. (Bk. ansikl. b�l.) �Ansikl. Etol. Arkada� terimini J. J. von Uexk�ll �nermi� ve K. Lorenz bu kavram� pek �ok ku� t�r� �zerinde incelemi�tir. Ku�, kendisinde bir davran�� ba�latan baz� �zg�l uyar�-i�aretlerin bir arada olu�u sayesinde, her toplumsal etkinlikte t�rde�lerini belirleyip tan�r. "Onun bir t�rde�le ba�lant� kurup kurmamas�n� belirleyen yaln�z g�r�nt� imgesi de�ildir, bireysel kar��la�malar�n sonucunda ortaya ��kan eylemsel imgedir" diye yazar J.J. von Uexk�ll (1934). Arkada�, belirli bir i�-leve kat�lan soyda� ya da t�rde�tir. Nitekim de�i�ik durumlarda, de�i�ik bir nesne olarak alg�lan�r. Ana-baba, yavru ku�a kimi zaman �besleyen arkada�", kimi zaman "�s�tan arkada�� olarak g�r�n�r. Lorenz ba�l�ca i�lev alanlar�nda (arkada� ana-baban�n, arkada� yavrunun, arkada� e�in, vb. tan�nmas�) t�rde�ler aras�nda kurulan ili�kileri tan�mlam��t�r. � Arkada� �emas�. Baz� t�rlerde, i�g�d�sel davran��n nesnesi ya da hedefi, birey ya�am�n�n belli bir devresinde (kritik evre) edinilir. Genellikle k�sa s�ren bu devre, i�g�d�sel eylemin belirdi�i ilk a�amada ya da �ok daha �nce yer alabilir. O zaman davran��, hayvan�n �evresindeki bir nesneye ba�lan�r. Do�al ko�ullarda bu bir t�rde�tir: deneysel durumda, hayvan ba�ka t�rden birini, bir insan� ya da bamba�ka bir nesneyi "benimseyebilir�, Bu ba�lant� �zg�ld�r: bir insan� ana -baba belleyen bir kaz, sonunda her insana ayn� �ekilde davran�r.
Her davran��n kendine �zg� kritik bir devresi vard�r. Nitekim arkada� ana-baba �emas�n�n edinilmesi �o�u zaman cinsel e� �emas�yla �ak��r. Arkada�� tan�ma, hi�bir zaman t�m�yle duyarlanmayla edinilemez. Her hayvan�n do�u�tan bir arkada� �emas�, yani bir �zg�l uyar�-i�aret birle�ikli�ine kar�� belli bir davran�� olana�� vard�r. Baz� t�rler i�in bu �ema �ok kesindir; ��nk� o kadar �ok uyar�-i�arete dayanmaktad�r ki davran��n ola�and�� bir nesneye ba�lanmas� olas�l�� yoktur. Daha ba�ka durumlarda do�u�tan davran�� emas� daha az say�da i�arete dayand��ndan hayvan, bir t�rde�inden �ok de�i�ik nesnelere ilgi ve ba�l�l�k duyabilir. Kulu�kadan ��karken g�rd�kleri ilk hareketli hesneyi ana baba belleyen yavru kazlar�n durumu b�yledir. Lorenz birinci sistemi tan�mlamak i�in �mozaikli tip" terimini, ikinci i�inse (embriyonsal geli�meyle benzerlik kurarak) "d�zenli tip� terimini kullan�r.
Davran��n cinsine g�re, belli bir nesneye ba�lanma az ya da �ok kuvvetlidir. Cinsel bir e�e ba�l�l�k �zellikle uzun s�relidir.

Kaynak: MsXLabs.org & B�y�k L.