Gürültü Kirliliği 1 ek GürültüGürültünün de insan sağlığını en az hava ve su kirlenmesi kadar etkilediği saptanmıştır. Nabız ve soluma hızlarını artırarak insanların fizyolojik durumunda değişikliklere yol açabildiği gibi, geçici ya da kalıcı işitme bozuklukları da yaratabilir. Gürültüden kaynaklanan işitme bozukluğu milyonlarca sanayi işçisini ve bazı askeri persoleni tehdit etmektedir. Ayrıca gürültünün kalp krizine ve yüksek tansiyon, ülser gibi kronik rahatsızlıklara neden olduğu yolunda tıbbi bulgular vardır. Birbiriyle uyumsuz çeşitli titreşimlerin düzensiz biçimde üst üste gelmesinden oluşan kuvvetli ses. Gürültü, Türk Ceza Kanunu'nun kamu düzenine ilişkin suçlar bölümünde yer alır ve gürültü edip çevreyi rahatsız etmek, cezayı gerektirir. Özellikle işitme yeteneğinde arıza oluşturabilen gürültünün insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkisi, son yıllarda ciddî çalışmalara neden olmuştur. Çağdaş dünyada gürültü gittikçe artmaktadır. Çekiçle dövme, perçinleme gibi çeşitli işlerin oluşturduğu gürültünün yanı sıra, evlerde kullanılan elektrikli araç-gereçlerin ve taşıtların gürültüleri de dikkate değer bir düzeye çıkmıştır. Gürültünün yol açtığı hastalıklar, sağırlığın yanı sıra, sinir bozuklukları ve ruhsal dengesizliklerdir. Uzun süre gürültüde kalmak, sağırlığa yol açabilir. Kişi, hastalığın başlangıcında gürültüden kurtulabilirse iyileşir. Ayrıca dikkati dağıtıp düşünceyi karıştırması nedeniyle gürültü, zihinsel etkinliklere engeldir. Ruhsal dengesizliklere yatkın kişilerde, nevropati ve psikozları başlatıcı güce sahiptir. Gürültüden en çok etkilenen madenciler, yapı işçileri, kazancılar, saccılar, perçinciler, dökümcüler, matbaa işçileri, dokumacılar; ezme ve öğütme makinelerini, hava basıncıyla çalışan araçları, delicileri, demiryolu araçlarını kullananlarla telefon santrallarında çalışanlardır. MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi BAKINIZ Çevre Kirliliği |
1 ek Gürültü Hayatı Çekilmez Hale Getiren Çok Önemli Bir Çevre Kirliliğidir.Yaşama kalitemizi bozmadan alacağımız basit önlemlerle insan sağlığı üzerinde olumsuz etki yapan gürültü kirliliğini önleyebiliriz.
|
2 ek İnsan ve toplum üzerinde olumsuz etki yapan ve istenmeyen seslere gürültü denir. Gürültü, insanlarda işitme kayıplarının yanı sıra önemli bir stres ajanı olarak psikolojik, sinir ve dolaşım sistemlerini etkileyerek çeşitli hastalıklara yol açmaktadır. Dünyada ve ülkemizde, meslek hastalıkları arasında en yaygın olanı, gürültü nedenli işitme kayıplarıdır. Gürültü yalnızca işyeri zararlısı değil aynı zamanda da önemli bir çevresel patolojik etkendir. Ülkemizde büyük şehirlerimizin pek çok semtinde yapılan gürültü ölçümlerinde elde edilen değerlerin eşik değerleri geçtiği saptanmıştır. Sesin iki temel belirleyicisi frekansı ve şiddetidir. Sesin şiddeti doğrudan kulak zarına ulaşan mekanik basınçla ilişkilidir ve desibel (dB) olarak ölçülür. Kulağımız 0-140 dB arası sesleri algılar. 140 dB kulakta ağrı, kulak zarında yırtılma gibi etkiler yapar. Frekans ise saniyede geçen titreşim sayısıdır ve birimi hertz’dir (Hz). İnsan kulağı 20-20.000 Hz arasındaki sesleri duyar. Bu sınırın altındaki seslere infrasonik, üstündeki seslere de ultrasonik sesler denir. Konuşma sesi aralığı da 500-2000 hz arasında değişir. Uluslararası standartlara göre, işitme sistemine zarar veren gürültü düzeyi 100-10.000 Mhz ve 85 dB düzeyidir. Kişinin sessiz bir ortamda 1,5 metreden günlük konuşmaları anlamakta güçlük çekmeye başladığı sınır gürültü düzeyi olarak kabul edilebilir. Bu sınır 500, 1000 ve 2000 Hz frekanslarda ortalama 25 dB değerine karşılık gelmektedir. Gürültünün Sağlık Üzerine Etkileri: 1. İşitme duyusu ve yollarında zararlara yol açar. 2. Gürültünün kişilerde huzursuzluk, uykusuzluk, sinirlilik, konsantrasyon bozukluğu gibi etkileri vardır. 3. Çalışma etkinliğini azaltır, düşünmeyi engelleyebilir. Bellekle ilgili çalışmalar, sözcük öğrenme amacıyla yapılan çalışmalar gürültüden etkilenmektedir. Öğrenme yaşantılarının olumsuz etkilenmesi özellikle okullarda belirgindir. Gürültü bölgelere yakın olan okullarda öğrenme etkinliğini azaltıcı etki yapmaktadır. Okuma, anlama, öğrenme düzeyini azalttığından okul sağlığı açısından da önemli olabilir. 4. Karakter değişikliklerine neden olabilir. Eğilimi olanlarda sorunların ve bunaltıların ağırlaşmasına yol açar. Çabuk sinirlenme ve kızgınlığa yol açar. 5. Aralıklı ve ani gürültü kişide ani adrenalin deşarjı yaratarak kalp atış oranını, solunum sayısını, kan basıncını arttırmakta, dikkat azalması, uyku düzeninde bozulmalara neden olabilmektedir. Ani gürültüde kalp hızı artmakta, gözbebeklerinde dilatasyon olmaktadır. Gürültüden etkilenmenin boyutu, gürültüye maruz kalma süresi, gürültünün frekansı, şiddeti, kesikli ya da sabit olması ve kişisel özelliklere bağlıdır. Başlangıçtaki etki işitme yorgunluğu olarak tanımlanmaktadır. Sesin şiddeti ve yoğunluğu arttıkça işitme yorgunluğu da artar. 140 dB şiddetinde bir darbe gürültüsü ani ve geri dönüşü olmayan işitme yitimine yol açabilir. Buna akustik travma denir. Gürültünün belli bir sürede belirli şiddet etkilemesinin ilk sonucu işitme eşiğinin yükselmesidir. Eğer gürültü yeterli şiddet ve sürede etkilememişse işitme eşiğindeki değişim giderek normale inmektedir. Bu olay geçici eşik kayması olarak tanımlanmaktadır. Belli bir süre dinlendikten sonra iyileşebilir. Eğer yeterli şiddet ve sürede etkilenme söz konusu ise bu kez kalıcı eşik kayması ortaya çıkar. Gürültü düzeyi arttıkça oluşan işitme yitimi ve buna bağlı olarak iyileşme süresi de artmaktadır. İşitme yitiminin düzelebilmesi için etkilenim süresinin en az 10 katı kadar bir iyileşme süresine gerek vardır. Giderek artan sanayileşme ve kentleşme sonucunda gürültü önemli bir çevresel kirlilik etkeni haline gelmiştir. Gürültünün insan sağlığını pek çok yönüyle olumsuz etkilediği görülmesine karşın, toplumumuzda halen bir risk olarak algılanmamaktadır. Oysa yine bilinmektedir ki gürültünün bu olumsuz etkilerinden korunmanın en etkin yolu, gürültü kaynağının denetimidir. Gürültünün azaltılmasına yönelik önlemler tasarım ve üretim aşamasında alınmak zorundadır. Okullarda ve işyerlerinde sağlık eğitimi çalışmalarına ağırlık verilmeli ve bu konuda toplumsal duyarlılık oluşturulmalıdır. Gürültü ile ilgili mevzuatımızda gürültü limit değerleri konusunda, farklı yasa ve tüzükler bulunmaktadır. Mevzuattaki bu farklılıkların giderilmesi, etkin denetim ve kontrollerin yapılması, yerel yönetimlerin ve işverenlerin bu konudaki sorumluluklarını yerine getirmeleri konusunda ısrarla izlenmesi gürültü kontrolünde etkili olacaktır. |
1 ek GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİ GÜRÜLTÜ
Gürültü önemli bir sağlık sorunudur ve onun da parasal bir karşılığı vardır. – Yapılan araştırmalara göre gürültülü yerlerde çalışan işçilerde verimlilik yüzde 30, fikir işçilerinde ise yüzde 60 oranında azalıyor. – Gerek iç, gerekse dış gürültüsü çok olan hastanelerde yatan hastalar daha geç iyileşiyor. Bu da daha pahalı tedavi demektir. Gürültüden etkilenip uyuyamayan insanların kullandıkları uyku ilacı, – Kayıp zamanlar: Uyku kalitesinin azalması, anlama güçlüğü nedeniyle doğan kayıp zamanlar; doğru karar vermenin gecikmesi, konsantrosyan bozulması, gürültü nedenli hastalıklar yüzünden kaybolan günler; aşırı yorgunluk nedeniyle işin yavaş yürümesi. – Verim kaybı: Üretimde nitelik ve nicelik kaybı, performans düşüklükleri. – Sosyal ilişki kaybı: Stres ve yorgunluk nedeniyle toplumsal ilişkilerde sürtüşmelerin yaşanması. – Eğitim giderleri: İşçi sağlığının iyileştirilmesi ile uygulanacak gürültü kontrolü tekniklerinin öğretilmesine ilişkin giderler. – Tazminatlar: Gürültüye yoğun maruz kalanlara ödenen tazminatlar, gürültülü ortamlarda çalışanlara ödenen ücret farkları ve işitme kaybına neden olanlara ödenen tazminatlar. – Gürültü kontrolü maliyetleri: Kişisel korunma araçları, gürültü azaltıcı donatımın maliyeti, ses yalıtım uygulamaları ve gürültü kontrol çalışmalarının maliyeti, gürültü haritalarının hazırlamasına ilişkin giderler. – Değer kaybı: Konut ve arazi fiyatlarında değer kaybı.
• Gürültü ölçen alete sonometre denir. • Çevre gürültü ölçümlerinde “ses basınç düzeyi” kullanılır • Sesin insan kulağına göre şiddetini belirten ölçü desibeldir (dB) • İnsan dalga bolu 20-20 000 Herz arası sesi duyar. • 20 herz altı infrasound, 20 000 herz üstü ultrasound seslerdir. İnsan bu sesleri duymaz. Ancak insanlar üzerinde – bulantı, – Başağrısı, – huzursuzluk gibi etkiler yapar • İnsan üzerinde infra sesler daha etkilidir. Uçaklar, taşıt araçları, trafik gürültüsüne açık olan evlerde bu seslerin etkisi fazladır. GÜRÜLTÜ ÖLÇÜTLERİ
• Bir fabrikada 80 dB gürültü varsa 3 metreden karşılıklı konuşulamaz, • 60dB gürültüde telefon konuşması yapılamaz. • Uluslararası Standart Örgütünün (ISO) normal saydığı gürültü düzeyi 58 dB’dir. Ses düzeyi
– Plansız ve düzensiz kentleşme – Büyük kentlerde kontrolsüz nüfus artışı – Endüstride yeni tekniklerin uygulanmasındaki bilgi eksikliği – Ulaşım sistemi planlamasında ÇED (çevresel Etki değerlendirmesi) yapılmaması – Eğitim eksikliği – Mevzuat karmaşası Yerleşim Yerlerinde Gürültü Kirliliği Kent gürültüsünü artıran sebepleri – trafiğin yoğun olması, kara ve hava trafiğinin yoğun olması, – yersiz ve zamansız klakson çalmaları ve belediye hudutları içerisinde bulunan endüstri bölgelerinden çıkan gürültüler. – Meskenlerde ise televizyon ve müzik aletlerinden çıkan yüksek sesler, – zamansız yapılan bakım ve onarımlar ile bazı işyerlerinden kaynaklanan gürültüler Gürültünün insan sağlığı üzerindeki etkileri FİZİKSEL ETKİLER İşitme kaybı: – 85 dBA gürültüye → uzun süre – 140 dBA gürültüye → kısa süre maruz kalma – Duyarlı %10’luk kesimde 85 dBA üzerinde işitme kaybı hızla artar • Şehirlerde nüfusunun önemli bir kısmı günün 24 saati 75 dBA üzerinde trafik gürültüsüne maruz kalmakta • Ototoksik ilaçlar, kimyasal maddeler, vibrasyon, vardiyalı çalışma gürültü ile beraber olduğunda işitme bozukluğunda artma • Geçici Kayıp: Geçici işitme eşiği kayması veya duyma yorulması olarak da tariflenir. • Kalıcı Kayıp: Etkilenim çok fazla ise ve işitme sistemi eski özelliklerine dönemiyorsa – Yüksek şiddetteki gürültü uzun süre devam ediyorsa – Bomba patlaması gibi tek ve siddetli bir olayın etkisi ile akustik travma yaratması Gürültüye Bağlı İşitme Kaybını Arttıran Etmenler – Yaş – Duyarlılık – Vasküler Etkiler – Vitamin, Mineral, Hormonlar – ilaçlar ve Kimyasallar – Sigara – Vibrasyon – Gürültünün Niteliği FİZYOLOJİK ETKİLER – Kan basıncında artış – Stres hormonlarında artış – Kan lipitlerinde artış – Kalp hızında artış – Elektrolit bozuklukları – Vazopressin, epinefrin,ACTH’da artış – Lökosit sayısında azalma ile beraber, genel vücut direncinde düşme – Hamilelik döneminde gürültüye maruz kalanlarda ölü doğumlarda artış – Erkeklerde canlı sperm sayısını azaltarak, üreme sağlığına olumsuz etkili – EEG dalgalarında patolojik değişiklikler PSİKOLOJİK ETKİLER – Kaygı – Depresyon – Aktiflik / Pasiflik / Saldırganlık – Grup Etkileşiminde Bozukluklar – Yardımlaşmada İsteksizlik – Sinir Bozukluğu – Korku / Tedirginlik / Yorgunluk – Baş dönmesi – Zihinsel Fonksiyonlarda Bozulma PERFORMANS ÜZERİNE ETKİLERİ – Erken çocuklukta, okumada gecikme, motivasyonda azalma – Doğrudan etkiler(iletişim bozukulukları, konsantrasyon bzk.) – Dolaylı etkiler ( verimlilikte azalma, sinirlilik, stres) – Uykusuzluk – Gürültüye maruz kalma süresi ve gürültünün şiddeti, insana vereceği zararı etkiler. – Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı verilerine göre; meslek hastalıklarının %10'u, gürültü sonucu meydana gelen işitme kaybı olarak tespit edilmiştir. – Meslek hastalıklarının pek çoğu tedavi edilebildiği halde, işitme kaybının tedavisi yapılamamaktadır. • Gürültü insan sağlığı yanı sıra hayvan topluluklarını da etkilemektedir. • Hayvan topluluklarının ürkmesine ve bunun sonucunda göç edip yerleşim alanlarını değiştirmesine yol açmaktadır. • Ayrıca başta besi hayvanları olmak üzere fizyolojik ve etyolojik nedenlerle davranış değişiklikleri yapmaktadır. GÜRÜLTÜ KONTROLÜ Son 10-15 yılda büyük kentlerin gürültü oranında ortalama 15-20 dB şiddetinde bir artış olmuştur. İşitme sistemine zarar verebilen gürültü düzeyi uluslar arası standartlara göre 100-10000 Mz, 85 dB basınç düzeyindedir. – Kaynakta kontrol – Çevrede kontrol – Alıcıda kontrol GÜRÜLTÜ KONTROLÜ Kaynakta kontrol: Kaynaktan çıkan sesin şiddeti düşürülür. Kaynağın yapısal tasarım ve yapım; işletilme ve çalıştırılma (işleme tekniği, işleme zamanı ve süre olarak) ve bakım ve onarımı. Araçlara uygun susturucu takılması, havalı ve anormal ses çıkartan kornaların yasaklanması vb. Çevrede kontrol: Sesin yolu kapatılır. – Kent ve ulaşım planlaması, fiziksel önlemler, – yapı elemanı ve bileşenlerinin tasarımı – malzeme seçimi, – kayağın bulunduğu mekanın tasarımı. – Binaların yola göre uzaklığı ve yüksekliği, duvar özelliği, – çift cam vs gürültüyü en az 30 dB azaltır. Şehir planlaması: Kent Merkezlerinde yerleşim yerlerinin seçimi, bina grubu planlaması – Sesi emme ve yansıtma özelliğinden dolayı bitkilerin, özellikle de ağaçların önemli bir rolü vardır. – İki yol arasına çalı ve ağaç karışımı bitki, – Cadde ve yol kenarına kısa bitkiler, – Kaldırım tarafına daha uzun ağaçlar dikilir – Hava alanı ve otoyol çevrelerinde yeşil kuşak oluşturulması hava ve gürültü kirliliğinin önlenmesinde önemlidir. Gürültülü iş yerlerinin (ekmek fabrikası , terzihane, lokanta boru marangoz atelyesi, kaportacı ve tamirciler, müzik marketler vs) apartman alt katlarına ya da konutlara çok yakın yerlere yapılması engellenmeli. • Kent planları ve imar izinlerinin verilmesinde Gürültü Kontrol yönetmeliğinin uygulanması • Motorlu taşıtlasın susturucusuz trafiğe çıkarılmaması, • Konut alanlarında, sağlık tesisleri ve dinlenme yerlerinin yakınlarında ve eğitim alanlarında ağır vasıtaların belli saatlerde geçmesine izin verilmemesi • Korna veya başka uyarıcıların lüzumlu alanlarda kullanılması ve gereksiz yere kullanılmaması • Demiryollarında lokomotiflere susturucu takılması, lokomotif tekerleklerinin ve rayların sık sık kontrolü ve yağlanması • Yerleşme yerlerinde lokomotif sürücülerinin birbirlerine sinyal vermelerinin yasaklanması • Gürültüye duyarlı alanların iyi bir kent planlaması ile trafiği yoğun olan bölgelerden uzakta kurulması • Kavşak ve trafik ışıklarında gerekli düzenlemeler yapılarak trafiğin duraksız akışının sağlanması (yeşil Dalga) • Yol ve bina inşaatı işlerinde kullanılan aletlerin konut bölgelerinde ve gürültüye duyarlı bölgelerde belli saatlerde çalışmasına izin verilmesi, tatil günleri ve akşam saatlerinde kullanılmasının önlenmesi • Havaalanı çevresindeki yerleşimlerin uçak gürültüsünden rahatsız olmaması için uçaklara belli saatlerde ve az gürültülü kalkış ve inişlerin sağlanması • Yerleşim yerlerinde, yapıların içinde ses yalıtımı yapılması • Gerek kamuoyunun açık yerlerde (gazino, lunapark, diskotek, sinema, düğün salonları vs.) gerekse yerleşim alanlarında elektronik olarak yükseltilerin müzik seslerinin, civardaki insanları rahatsız edecek boyutta olmaması • Radyo, televizyon ve müzik aletlerinin oturma yerlerinde ve gürültüye duyarlı bölgelerde rahatsızlık verecek şekilde olmaması • İşyerlerinde gürültü yönetmeliğine göre çalışanın maruz kalacağı gürültü seviyesine uyulması ve işyerlerinde gürültünün minimum düzeye indirilmesi Alıcıda kontrol: Sesi alan korunur. • Kullanıcıların eğitimi, • kişisel korunma, etkilenme süresi kontrolü, • yakın çevrede maskeleme. • Dış kulak yoluna konulan poliüretan tıkaçlar düşük frekanslarda 25 dB, yüksek frekanslarda 40dB e kadar sesin şiddetini azaltır. |
Saat: 01:43 |
©2005 - 2024, MsXLabs - MaviKaranlık