[KK] Do�al Afetler - Kas�rga

MsXLabs (https://www.msxlabs.org/forum/)

- �evre Bilimleri (https://www.msxlabs.org/forum/cevre-bilimleri/)

- - Do�al Afetler - Kas�rga (https://www.msxlabs.org/forum/cevre-bilimleri/90325-dogal-afetler-kasirga.html)

Do�al Afetler - Kas�rga

Kas�rga

B�y�k �apl� ve �ok �iddetli Beufort �l�e�ine g�re saatte 75 milden fazla h�zla ve d�nerek esen tropik r�zg�r. Do�u B�y�k Okyanus ve G�ney Atlantik h�ri� subtropikal ve tropikal iklim ku�a��ndaki b�t�n s�cak denizlerde s�ks�k meydana gelir. A�ustos, eyl�l aylar�nda Antillerde g�r�l�r. Bat� B�y�k Okyanus’unda Tayfun ad�n� al�r. Ba�lang�� ve mevsim sonu kas�rgalar�, Karaiplerin bat�s�nda g�r�l�r. Orta Amerika k�y�lar�n�n biraz a��klar�nda B�y�k Okyanusunda ve Meksika K�rfezinde de s�k s�k rastlan�r.

Catarina kas�rgas�, 26 Mart 2004, Brezilya

Kas�rgalar, mahall� f�rt�nalar kadar �iddetli say�lmazlar. Orta ku�akta meydana gelen ekstratropik siklonlar kadar da geni� �apl� de�ildirler. Fakat bunlar nisbeten geni� �apta ve kesafette olursa, b�t�n f�rt�nalar�n en tehlikelisi ve tahrip edicisi h�lini al�rlar. Atlantikte ortalama y�lda yedi kas�rga vuku buldu�undan do�u B�y�k Okyanus'ta de yakla��k ayn� say�da kas�rga vuku bulur. 1890-1910 aras� �ok, 1910-1930 aras� az, 1930-1950 aras� �ok s�k kas�rga vuku bulmu�tur. Kas�rgalar�n ekseni kuzeybat� istikametinde eser.

Meydana geli� ve hareket
Kuzey Atlantikteki kas�rgalar ekseriyetle hazirandan ekime kadar olur. Bu m�ddet zarf�nda deniz y�zeyinde s�cak ve rutubet en fazla haldedir. May�s ve kas�m aylar�nda daha az, di�er aylarda ise pek seyrek meydana gelir. Kuzey Atlantik b�lgesinde y�lda meydana gelen ortalama tropik siklon miktar� sekizdir. Bunun be�i ise kas�rga tipindedir. Eyl�l ay�nda Atlantik Okyanusunun g�neyindeki b�y�k subtropikal anti-siklon b�lgesinde tropik f�rt�nalar eser. Antisiklon b�lgesinin g�neyinde esen do�u r�zg�rlar� taraf�ndan tahrik edilerek birka� g�nl��ne bat� istikametine kayar. F�rt�nalar�n �o�u antisiklon b�lgesinin bat� ucundan k�vr�larak baz�lar� Amerika’y� kas�p kavurur. Di�erleri ise k�y�dan ge�er. Di�er f�rt�nalar k�vr�lmadan bat� istikametinde do�ruca eserek Meksika K�rfezini veya Orta Amerika’y� tesiri alt�na al�r. Mevsimin ba��nda ve sonunda patlak veren kas�rgalar meydana geldikten sonra kuzey istikametinde eserler. F�rt�nalar�n h�z� ortalama 80-240 km’yi bulur.

R�zg�r ve ya��
Tropik bir siklonun kas�rga olarak adland�r�labilmesi i�in h�z�n�n en az�ndan 117 km/saat olmas� gerekir. Ekseriya saate 240 km’den fazla h�za s�hiptirler. Sebeb olduklar� direkt zarardan ba�ka r�zgarlar felaketlere yol a�an b�y�k deniz dalgalar�na ve denizin kabarmas�na sebep olurlar. Carolis hareketleri ad� verilen hareketler sebebiyle kuzey yar�m k�rede esen r�zg�rlar saat yelkovan�n�n tersi istikametinde, g�ney yar�m k�rede ise saat yelkovan� istikametindedir. Kas�rgalarla birlikte ya�� da gelir. Tropik bir r�zg�r ku�a��n�n ortalama ya�� miktar� 75-150 mm’dir. Daha �ok ya�� d��t�� de olur. B�yle ya��lar karalar�n i� k�s�mlar�nda cidd� sellere sebebiyet verir.

B�y�kl�k ve yap�
�ok y�ksek h�za s�hib olan bulutlar�n ta��d�� ya�mur, nisbeten daha s�kin bir b�lge olan kas�rgan�n d�nen k�sm�n�n arkas�na d��er. Kas�rga boydan boya 50-800 km geni�li�indedir. B�y�k kas�rgalarda havan�n sirk�lasyonu 12.000 m’den daha �st b�lgelere kadar tesir eder. Hatt� b�z� kas�rgalarda bu tesir stosferde dahi g�r�lebilir. Sa�nak ya�mur getiren k�m�l�s ve k�m�lonimb�s bulutlar� r�zg�r ku�a��nda spiral bir �ekil almaya meyillidirler. �ekiller radar ekran�nda g�r�lebilmekte ve b�ylece muhtemel bir kas�rgan�n geli�i anla��lmaktad�r. Kara istasyonlar�, u�aklar ve denizdeki gemiler, radarlar v�s�tas�yla kas�rgalar� t�kip edebilmektedirler. Kas�rgan�n d�nen k�sm�n arkas�na (g�z�ne) yakla��ld�k�a r�zg�r�n h�z� kesilir ama tam�men durmaz. Ya�� durur. Ortadaki bulutlar kaybolur, al�ak bulutlar ekseriyetle kal�r. Aralar�ndan g�ne� ��klar� ge�er. Ku�lar kas�rga g�z�ne kap�l�r ve s�r�klenir. Kas�rga g�z� ge�tikten bir saat sonra aksi istikamette daha kuvvetli bir r�zg�r eser.
Kas�rgan�n orta k�sm� (ota��nda) �s� normalden 10�-15�C daha y�ksektir. ��nk� buradaki hava daha az faaldir. Yanlardaki y�ksek hava bas�nc�ndan merkezdeki al�ak hava bas�nc�na do�ru kuvvetli bir hava ak�m� meydana gelir. Fakat bu i� hava ak�m� ad� verilen hadisenin kuvveti k�smende olsa s�rt�nme ile hafifler. Kas�rgan�n g�z ve odak merkezi k�sm�ndan d�� k�s�mlara bilhassa yukar�ya do�ru santraf�j kuvvetler v�s�tas�yla bir hava ak�m� meydana gelir. Bu b�lgede r�zg�r h�z� azal�r. Deniz seviyesindeki �iddetli siklonik ak�ma tezat te�kil ederek antisiklonik bir ak�m meydana gelir. Kas�rgalar basit bir buharla �al��an motora benzetilebilir. Kas�rgay� hareket ettiren dinamo i� hava ak�m�d�r. Hareketini �s� de�i�iklikleri sa�lamaktad�r. Mal ve can kayb�na sebep olan kas�rgalar �zerinde senelerdir �al��malar yap�lmaktad�r. Sun’i peykler vas�tas� ile kas�rgalar�n do�u�u, takip etti�i yollar, b�y�kl�� ve zararlar� hakk�nda yard�mc� bilgiler al�nmaktad�r.

Kas�rga en tehlikeli ve y�k�c� tropik f�rt�nalardan biridir . Tropik denizlerin s�cak sular� �zerinde ortaya ��kar . �o�u Antil Denizi'nde ve Meksika K�rfezi'nde olu�ur. Kas�rga d�nemi genellikle Atlas Okyanusu'nun kuzey kesiminde haziran-ekim aras�nda, g�ney kesiminde ise eyl�lde ya�an�r. Bir kas�rga su �zerindeki s�cak ve nemli havan�n y�kselmesiyle ba�lar. Bu havan�n �evresinde girdap gibi d�nen g��l� bir r�zgar olu�ur. Ard�ndan ya�mur bulutlar� toplan�r ve f�rt�na patlar . F�rt�nan�n kas�rga say�lmas� i�in r�zgar�n saatte 120 kilometrelik bir h�za ula�mas� gerekir . Kas�rga durgun bir merkezin �evresinde dev bir girdap gibi d�ner . ''Kas�rga g�z� '' denen merkez b�l�m�nde �ok az r�zgar ve ya�mur g�r�l�r . Kas�rgaya e�lik eden r�zgar ve ya�mur b�y�k hasara ve can kayb�na yol a�abilir . Kas�rgayla birlikte denizlerde dev dalgalar da olu�abilir . Bunlar bazen k�y� b�lgelerini sular alt�nda b�rak�r.

Kas�rga
Vikipedi, �zg�r ansiklopedi

Kas�rga ya da siklon, b�y�k �apl� ve �ok �iddetli Beaufort �l�e�ine g�re saatte 75 milden fazla h�zla ve d�nerek esen tropik r�zg�r. Do�u B�y�k Okyanus ve G�ney Atlantik hari� subtropikal ve tropikal iklim ku�a��ndaki b�t�n s�cak denizlerde s�k s�k meydana gelir. A�ustos, Eyl�l aylar�nda Antiller'de g�r�l�r. Bat� B�y�k Okyanus’unda Tayfun ad�n� al�r. Ba�lang�� ve mevsim sonu kas�rgalar�, Karayiplerin bat�s�nda g�r�l�r. Orta Amerika k�y�lar�n�n biraz a��klar�nda B�y�k Okyanusunda ve Meksika K�rfezi'nde de s�k s�k rastlan�r.

Kas�rga Adland�rma ve K�kenbilimi

K�kenbilim
Kas�rga s�zc��n�n �ngilizce'deki kar��l�� "Hurricane"dir. Bu s�zc��n, Orta Amerika'da ya�am�� olan Mayalar�n kulland�� "Huracan" s�zc��nden geldi�i s�ylenir. Mayalar�n dilinde "Huracan", b�y�k r�zgarlar�n (f�rt�nalar�n) ve k�t� ruhlar�n tanr�s� anlam�na gelir. "Hurricane", �spanyolca "Hurac�n" kelimesi �zerinden t�retilmi�tir.

Kas�rga Adland�rma
Kas�rgalar�n adlar� D�nya Meteoroloji �rg�t�'n�n daha �nceden belirledi�i listelere g�re belirlenir. Bu ama�la Atlas Okyanusuyla ilgili kas�rgalar� adland�rmak �zere erkek ve kad�n adlar�ndan haz�rlanm�� alt� liste vard�r. Her 6 y�lda bir, tekrardan ilk listeye d�n�l�r. Listedeki her ad�n ilk harfi albetik s�raya g�re belirlenir. Q, U, X, Y ve Z harfleriyle ba�layan adlar kallan�lmaz. Bir f�rt�nan�n h�z�, saatte 200 km'yi ge�erse kas�rgaya d�n��m�� olarak kabul edilir ve bu listelerde s�rada bulunan ad, o kas�rgaya verilir.

Meydana Geli� ve Hareket
Kas�rgalar, mahall� f�rt�nalar kadar �iddetli say�lmazlar. Orta ku�akta meydana gelen ekstratropik siklonlar kadar da geni� �apl� de�ildirler. Fakat bunlar nispeten geni� �apta ve �iddette olursa, b�t�n f�rt�nalar�n en tehlikelisi ve tahrip edicisi halini al�rlar. Atlantikte ortalama y�lda yedi kas�rga olu�tu�undan do�u B�y�k Okyanus'ta de yakla��k ayn� say�da kas�rga meydana gelir. 1890-1910 aras� �ok, 1910-1930 aras� az, 1930-1950 aras� �ok s�k kas�rga olu�mu�tur. Kas�rgalar�n ekseni kuzeybat� y�n�nde eser. �u ana kadar T�rkiye'de bir kere olup �zmir'in �st�nden ge�mi�tir ve 10-20 saat i�inde T�rkiye'yi terk etmi�tir. Ayr�ca �stanbul'da baz� siklonik depresyonlar�n (45-50 km h�zla eserler) 4-5 m. dalgalara neden oldu�u demir direkleri devirdi�i basket potalar�n� par�alad�� ve hatta a�a�lar� yerinden s�k�p 150 metreye kadar kald�rd�klar� bilinir.

Kuzey Atlantik'teki kas�rgalar genellikle hazirandan ekime kadar s�rer. Bu s�re i�inde deniz y�zeyinde s�cak ve nem en fazla haldedir. May�s ve kas�m aylar�nda daha az, di�er aylarda ise pek seyrek meydana gelir. Kuzey Atlantik b�lgesinde y�lda meydana gelen ortalama trohadi loopik siklon miktar� sekizdir. Bunun be�i ise kas�rga tipindedir. Eyl�l ay�nda Atlantik Okyanusu'nun g�neyindeki b�y�k subtropikal anti-siklon b�lgesinde tropik f�rt�nalar eser. Antisiklon b�lgesinin g�neyinde esen do�u r�zg�rlar� taraf�ndan tahrik edilerek birka� g�nl��ne bat� y�n�ne kayar. F�rt�nalar�n �o�u antisiklon b�lgesinin bat� ucundan k�vr�larak baz�lar� Amerika'y� kas�p kavurur. Di�erleri ise k�y�dan ge�er. Di�er f�rt�nalar k�vr�lmadan bat� y�n�nde do�ruca eserek Meksika K�rfezi'ni veya Orta Amerika'y� etkisi alt�na al�r. Mevsimin ba��nda ve sonunda patlak veren kas�rgalar meydana geldikten sonra kuzey y�n�nde eserler. F�rt�nalar�n h�z� ortalama 80-240 km'yi bulur.

R�zg�r ve Ya��
Tropik bir siklonun kas�rga olarak adland�r�labilmesi i�in h�z�n�n en az�ndan 117 km/saat olmas� gerekir. Genellikle saate 240 km’den fazla h�za sahiptirler. Neden olduklar� direkt zarardan ba�ka r�zgarlar felaketlere yol a�an b�y�k deniz dalgalar�na ve denizin kabarmas�na yol a�arlar. Carolis hareketleri ad� verilen hareketler nedeniyle kuzey yar�m k�rede esen r�zg�rlar saat yelkovan�n�n tersi y�n�nde, g�ney yar�m k�rede ise saat yelkovan� y�n�ndedir. Kas�rgalarla birlikte ya�� da gelir. Tropik bir r�zg�r ku�a��n�n ortalama ya�� miktar� 75-150 mm'dir. Daha �ok ya�� d��t�� de olur. B�yle ya��lar karalar�n i� k�s�mlar�nda cidd� sellerin olu�mas�na neden olur.

B�y�kl�k ve Yap�
�ok y�ksek h�za sahip olan bulutlar�n ta��d�� ya�mur, genellikle daha sakin bir b�lge olan kas�rgan�n d�nen k�sm�n�n arkas�na d��er. Kas�rgan�n �ap� 50-800 km geni�li�indedir. B�y�k kas�rgalarda havan�n ak�m� 12.000 m’den daha �st b�lgelere kadar etki eder. Hatta baz� kas�rgalarda bu etki stosferde dahi g�r�lebilir. Sa�anak ya�mur getiren k�m�l�s ve k�m�linimb�s bulutlar� r�zg�r ku�a��nda sarmal bir �ekil almaya meyillidirler. �ekiller radar ekran�nda g�r�lebilmekte ve b�ylece olas� bir kas�rgan�n geli�i anla��lmaktad�r. Kara istasyonlar�, u�aklar ve denizdeki gemiler, radarlar yard�m�yla kas�rgalar� takip edebilmektedirler. Kas�rgan�n merkezine (g�z�ne) yakla��ld�k�a r�zg�r�n h�z� kesilir ama tamamen durmaz. Ya�� durur. Ortadaki bulutlar kaybolur, al�ak bulutlar genellikle kal�r. Aralar�ndan g�ne� ��klar� ge�er. Ku�lar kas�rga g�z�ne kap�l�r ve s�r�klenir. Kas�rga g�z� ge�tikten bir saat sonra ters y�nde daha kuvvetli bir r�zg�r eser.

Kas�rgan�n orta k�sm� (ota��nda) s�cakl�k normalden 10�-15 �C daha y�ksektir. ��nk�, buradaki hava daha az hareketlidir. Yanlardaki y�ksek hava bas�nc�ndan merkezdeki al�ak hava bas�nc�na do�ru kuvvetli bir hava ak�m� meydana gelir. Fakat bu i� hava ak�m� ad� verilen olu�umun kuvveti k�smende olsa s�rt�nme ile hafifler. Kas�rgan�n g�z ve odak merkezi k�sm�ndan d�� k�s�mlara �zellikle yukar�ya do�ru merkezka� kuvvetleri arac�l��yla bir hava ak�m� olu�ur. Bu b�lgede r�zg�r h�z� azal�r. Deniz seviyesindeki �iddetli siklonik ak�ma kar�� antisiklonik bir ak�m meydana gelir. Kas�rgalar buharla �al��an basit bir motora benzetilebilir. Kas�rgay� hareket ettiren g�� i� hava ak�m�d�r. Hareketini s�cakl�k de�i�iklikleri sa�lamaktad�r. Mal ve can kayb�na sebep olan kas�rgalar �zerinde senelerdir �al��malar yap�lmaktad�r. Uydular ve di�er meteorolojik izleme aletleri kullan�larak kas�rgalar�n do�u�u, takip etti�i yollar, b�y�kl�� ve zararlar� hakk�nda yard�mc� bilgiler al�nmaktad�r.

Kas�rgalar / ABD'nin Kas�rga Ar�ivi Haritas�

ABD�nin 56 Y�ll�k Kas�rga Ge�mi�i Haritas�

John Nelson ad�nda bir ABD'li, 56 y�ll�k verileri ve bilgisayar� kullanarak ABD'nin kas�rga ge�mi�i haritas�n� ortaya ��kard�.

Kas�rgalar�n ge�ti�i yerlerdeki yo�unluk derecesinin renklendirme ile belirtildi�i bu ba�ar�l� �al��ma i�in Nelson, bizdeki �statistik Enstit�s� benzeri bir kurum olan Data.gov verilerinden yararlanm��.

Haritada 6 kas�rga �iddeti de farkl� �ekilde renklendirilmi�. F0 olarak nitelenen en zay�f kas�rgalar koyu mor ile g�sterilirken, F5 olarak adland�r�lan en �iddetli kas�rgalar ise neon mavisi ile g�sterilmi�. Harita bize �unu g�steriyor ki ABD'deki kas�rga tehlikesinin t�m� �lkenin do�usunu etkiliyor ve ortas�ndan bat�s�na kadar olan b�l�mde ise ciddi bir kas�rga riski yok.

Kaynak : Geekosystem (30 May�s 2012,02:10)

Kas�rga
MsXLabs.org & MORPA Genel K�lt�r Ansiklopedisi

�ok h�zl�, �evrintili r�zg�r. Bu t�r r�zg�rlar�n h�z� saatte 120 km.yi a�ar. Karada �at�lar u�urabilir, ekin ve meyvelere zarar verebilir. Denizlerdeyse �ok daha tehlikeli olur. Kas�rga genellikle ya�mur, dolu ve y�ld�r�mla birlikte ya da bunlardan hemen �nce g�r�l�r.

Siklon / Kas�rga
MsXLabs.Org & Morpa Genel K�lt�r Ansiklopedisi & Vikipedi

Al�ak bas�n� alanlar�n� ifade eden meteoroloji deyimi. Bu alanlar, kuzey yar�k�rede saat ibresinin ters y�n�nde; g�ney yar�k�rede ise saat ibresi y�n�nde hareket eden �iddetli r�zg�rlar taraf�ndan olu�turulur. Birbirlerinden farkl� iki �e�iti vard�r: Il�man ku�a��n siklonlar� ve tropikal siklonlar. Siklonlar, genellikle b�lgelere g�re adland�r�l�rlar. �in Denizi'nde "Tayfun", Filipinler'de "Baguio", Antiller'de "Hurricane", Avustralya'da "Willy wille" gibi.

Siklon, ( Cyclone) atmosferde bir al�ak bas�n� alan� �evresinde h�zla d�nen r�zg�rlar�n olu�turdu�u �iddetli f�rt�nad�r. Siklonlar g�ney yar�k�rede saat y�n�nde, kuzey yar�k�rede aksi istikamette d�nerler.
Sapatik siklonlar ve ekstratropik siklonlar olmak �zere iki t�r siklon vard�r. Bu siklonlar bir al�ak bas�n� merkezi etraf�nda saate ters y�nde hareket eden r�zgarlara sahiptir. Birbirlerinden baz� farklar� vard�r.

Sapatik Siklonlar
Tropik siklonlar okyanuslar �zerinde olu�ur. F�rt�na merkezi �evre havas�ndan daha s�cakt�r. Cepheleri yoktur. En kuvvetli r�zgarlar yery�z� yak�n�ndad�r. Tropik siklonlar daha �ok yaz mevsimlerinde etkilidir.

Ekstratropik Siklonlar
Tropikler d��nda olu�urlar. F�rt�nan�n merkezi �evre havas�ndan daha so�uktur. Cepheleri vard�r. En kuvvetli r�zgarlar� daha �st atmosferdedir. Ekstratropik siklonlar �zellikle k�� mevsimi boyunca etkilidir.
K�saca birbirlerinden olu�um yerleri, g��leri ve etki s�releri farkl�d�r. Burada r�zgarlar al�ak merkez etraf�nda saat y�n�n�n tersinde eserler. B�ylece s�cak hava y�kselir. Y�kselen hava ortam�n nem oran� durumuna g�re her 100 m y�kseklikte 0.6-1.0 derece aras�nda so�ur. Havan�n so�umas�yla i�indeki buhar yo�unla�maya ba�lar ve b�ylece bulut olu�umlar�na yol a�arken a��a ��kan gizli �s� bulutun geli�mesini sa�lar.

Florence Kas�rgas� Uzaydan G�r�nt�lendi!

Avrupa Uzay Ajans� (ESA) astronotu Alexander Gerst, Florence Kas�rgas�'n� uzaydan g�r�nt�ledi. Carolina eyaletine yakla�makta olan Florence Kas�rgas�, etkisini kaybederek kategori 4'ten 2'ye indi. Saatte 140 kilometre h�zla esen kas�rga yava�layarak saatte 110 kilometre h�zla esmeye ba�lad�. Alexander Gerst'in uzaydan �ekti�i g�r�nt�ler kas�rgan�n boyutlar�n� ortaya koydu. Uzmanlar, kas�rgan�n �iddetinin yava�lamas�n�n uzun bir s�re devam edebilece�ini ve y�k�c� selleri beraberinde getirebilece�ini belirtti.

2018 Florence Kas�rgas�!

Kaynak: Ntv Bilim / Science (13 Eyl�l 2018)