Katatonik Şizofreni

Katatonik Şizofreni

Katatonik kişinin belli bir durumda uzun süre kıpırdamadan kalması demektir. Katatonik şizofreninin en önde gelen belirtileri hareket alanındadır. Katatonik tip şizofreninin başlıca özelliği motor hareketsizlik, aşırı motor etkinlik, aşırı negativizm, seçici konuşmamazlık, istemli davranışlarda acayiplikler, ekolali ya da ekopraksiyi kapsayabilen belirgin bir psikomotor bozukluktur. Ekolali, başka bir kişi tarafından yeni söylenen bir sözcüğün ya da deyişin papağan gibi açıkça ve anlamsız bir biçimde patolojik olarak yinelenmesidir. Ekopraksi, başka bir kişinin davranışlarını durmadan taklit etmedir. Diğer özellikleri basmakalıp davranışlar, otomatik baş eğme ya da taklitçiliktir. Ağır Katatonik stuporda kendisini ya da başkalarını yaralamasını önlemek için kişinin yakın gözlem altında tutulması gerekebilir. Bitkinlik ya da kendine zarar verme davranışları da olabilir.

Motor hareketsizlik, katalepsi(balmumu esnekliği), ya da hastanın ancak tekrarlayan şiddetli uyaranlarla uyandırılabildiği derin uyku veya cevapsızlık durum (stupor)la kendini gösterebilir. Aşırı motor etkinlik açıkça amaçsızdır ve dış uyaranlardan etkilenmez. Bu kişiler Katatonik hareketsizlik ve aşırı hareketlilik ve heyecan arasında gidip gelebilirler; ancak her iki durumda da motor belirtiler ön plandadır. Çoğunlukla hasta belirli bir duruşta uzun süre kalır, dışarıdan yapılan ilişki kurma girişimlerine tepkisiz gibidir. Yemez, içmez, uyumaz, konuşmaz, verilen öğütlere uymaz. Bazen birden atak, aşırı hareketli bir durumu olabilir. Bazen yatağında kımıldamadan komadaymış gibi yatar. Donakalım durumunda bazen telkine aşırı yatkınlık görülebilir ve hastaya istediğiniz duruşu verebilirsiniz(mum esnekliği).Katatonik reaksiyonun başlangıcı diğer tiplerden daha hızlı olabilir; ancak büyük olasılıkla daha önce gerçeklerden kopma ve durgunlukla ilgili ipuçları göstermiştir. Hareketsiz duran katatonik hastaların kol ve bacakları şişebilir. Hasta dış çevre ile ilişkisini kesmiş gibi görünürse de, gerçekte çevrede olup bitenleri tanımakta ve kaydetmektedir; fakat tepkisiz görünmektedir. Eksitasyon döneminde katatonik hasta büyük bir sıkıntıyla sürekli dolaşarak anlamsızca durmadan konuşabilir. Bugün şizofreninin bu formuna belki de garip hareketlerin giderilmesinde ilaç tedavisinin başarılı olması nedeniyle nadiren rastlanmaktadır. Başlangıç çoğunlukla 15–25 yaş arasındadır ve birden olur. Tekrarlanan yüz hareketleri ve ilkel atak davranışlar görülebilir.

Tanı ve Tedavi

Psikoz belirtileri başladıktan sonra en az 6 ay devam etmesi gerekir ki hastaya şizofreni tanısı konulsun. Eğer daha kısa süre geçti ise hastanın tanısı tam olarak konmaz beklenir (kısa psikotik bozukluk, şizofreni benzeri bozukluk, vs). Bazen şizofreni yaşanılan genel tıbbi bir duruma bağlı olarak ta ortaya çıkabilir. Bunun ayrımını tam olarak yapmak mümkün değildir. Ancak hastalıkla şizofreni arasındaki ilişki bilimsel olarak doğrulanırsa bundan söz edilebilir.

Şizofreninin tedavisinde yeni çıkan ilaçlar büyük ufuklar açmıştır. Bu ilaçların bazen yıllarca toplumdan kaçmış hastalara bile faydalı olduğu görülmektedir. Tedavide ilaçlar ilk sırada gelir. Bu hastalık için psikoterapilerin yeri neredeyse yok gibidir. Sosyal yardımlar ise toplumsal uyumun daha iyi olmasını sağlar. Böylece şizofreni hastalığının ortaya çıkardığı fiziksel ve sosyal yıkım çok daha uzun sürede ve daha az ortaya çıkar.

Katatonik Tip:

Uzunca bir süre belli bir pozisyonda heykel gibi durabilirler. Bazen de aşırı hareketli olabilir ve bu durumlarda çevrelerine zarar verebilirler.

Şizofreninin bu tipinde hastalarda uzun süre aynı garip postürde (duruş, vaziyet) duruşlar ve aşırı hareketsizlikler, açıkca amaçsız olarak yapılan ve dış uyaranlardan etkilenmeyen aşırı hareketler yada aşırı negativist davranmalar olabilir. Bu tip Şizofreni hastaları karşısındaki insanın hareket ve davranışlarını tekrarlayabilirler.

Stupor ve Uyarılma katatonide dikkate değer bir bulgudur. Stupordaki bir hasta şuuru yerinde olmasına rağmen hareketsiz,sessiz ve uyaranlara cevap vermez bir haldedir. Stupordaki hasta birden bire hızlı bir şekilde kontrolsüz motor aktiviteye ve eksitasyona kadar değişik davranışlarda bulunur. (Katatonik eksitasyon) kronik şizofrenikler bazen acayip,tuhaf ve uygun olmayan hareketleri sürekli tekrarlayabilirler. Doğrudan amacı olmadan tekrarlanan bu hareketlere stereotipi denilmektedir.

Doğrudan amaçlı gibi görünen bu tarz hareketlere manierizm olarak adlandırılmaktadır. Ara sıra kas tonusunda bozulmalar olur. Hastaya verilen tuhaf bir pozisyonu uzun süre muhafaza eder (flexibility-cerea : balmumlaşma ). Katatonik belirtiler belirgin olduğunda bu forma katatonik şizofreni denir

SORU

: Katatonik şizofreninin temel özellikleri nelerdir?
YANIT: Katatonik şizofreninin temel özellikleri olumsuz tutum, rijidite, taşkınlık ve stupor gibi belirgin psikomotor bozukluklardır. Stupor ya da taşkınlık sırasında hastanın kendisine ya da başkalarına zarar verebilme tehlikesi vardır. Bazı hastalarda aniden stupordan taşkınlığa, taşkınlıktan stupora geçiş görülebilir. Son yıllarda daha az görülmektedir.

SORU

: Katatonik şizofreninin diğer özellikleri nelerdir?
YANIT: Temel şizofrenik özelliklere ek olarak hastalarda stereotipik hareketler, manyerizm, bal mumu esnekliği, mutizm, ekolali ve ekopraksi görülebilir. Beslenme bozukluğu, ateş ve tükenme nedeniyle tıbbi bakım gerekebilir. Tedaviden yarar görürler. Katatonik şizofrenideki hareket bozuklukları başka hastalıklarda da görülebildiği için dikkatli olunmalıdır.