Anzavur Ayaklanması

ANZAVUR AYAKLANMASI
Kurtuluş Savaşı sırasında Anadolu'daki direnişi kırmayı amaçlayan ayaklanmalardan en önemlisidir. Sivas Kongresi sonrasında İstanbul Hükümeti Kuvayı Milliye karşıtı etkinliklerini artırdı. Kuva-yı Milliye'cilerin, I. Dünya Savaşı'ndaki yenilginin sorumlusu olarak görülen İttihat ve Terakki'nin devamı olduğu, dine ve halifeye karşı oldukları propagandasıyla halk Kuvayı Milliye'ye karşı kışkırtılıyordu. Bu amaçla, eski bir jandarma subayı olan Anzavur Ah-med yönetiminde ayaklanma düzenlenerek Kuzey Ege ve Marmara bölgelerindeki direni­şin gücü kırılmaya çalışıldı.

Anzavur Ahmed Eylül 1919'da Biga, Gö­nen ve Manyas'ta halkı ulusal kurtuluşçu güçlere karşı kışkırtma çalışmalarına başladı. Balıkesir yöresinde çevresine topladığı eşkiya çeteleriyle 2 Ekim 1919'da Susurluk'u basa­rak oradaki silahlan ele geçirdi. Daha sonra Kuvayı Milliye güçlerine saldırmak üzere Bursa'ya yöneldi. Aynı ay içinde Kirmastı (Mustafakemalpaşa) yakınlanndaki Söğütalan'da Kuvayı Milliye birliklerince kıstınlan Anzavur, Çerkeş Ethem'in de yardımıyla dağıtıldı. Manyas'a kaçan Anzavur'un ilk ayaklanması başansızlıkla sonuçlandı.

Anzavur Ahmed ikinci kez 1920 Şubat'ında ayaklandı. Gâvur İmam adlı bir başka ayak­lanmacının ele geçirdiği Biga'ya giden Anza-vur'u, İstanbul Hükümeti Balıkesir valiliği­ne atadı. Ayaklanma hızla çevreye yayıldı. Anzavur üzerine gönderilen askeri birlikleri yenilgiye uğrattı. Ayaklanmanın boyutları bü­yüyerek Gönen, Manyas, Ulubat, Susurluk, Bandırma ve Karacabey ayaklanmacıların eli­ne geçti. Çerkeş Ethem ve Demirci Mehmed Efe gibi Kuvayı Milliye güçleri Bursa üzerine yürüyen Anzavur'u Kirmastı-Susurluk yolu üzerindeki Yayaköy'de 16 Nisan 1920'de kar­şıladı. Zorlu bir savaştan sonra Anzavur'un kuvvetleri yenildi. Anzavur İstanbul'a kaçtı. Geride kalan adamlan direnmek istedilerse de dağıtıldılar. Böylece, Batı Cephesi'nin oluşturulmasını ve Yunan işgalinin durdurul­masını geciktiren Anzavur Ayaklanması nisan sonunda kesin olarak bastınlmış oldu.

Anzavur Ayaklanması

İstiklâl Savaşı'nda, millî cepheleri arkadan vurmak için İstanbul hükümetince çıkarttırılan ayaklanmalar.
(1 Ekim 1918-25 Kasım 1919 ve 16 Şubat 1920-16 Nisan 1920).

Bu ayaklanmalar Yunanlılar'a karşı Ayvalık ve Edremit taraflarında kurulan millî cepheleri arkadan vurmak ve Balıkesir Millî Kongresi'nin halk üzerindeki etkisini azaltmak ve İtilâf devletleri işgalindeki Çanakkale Boğazı ile millî kuvvetler arasında bir tampon bölge meydana getirmek amacını güdüyordu ve doğrudan doğruya Vahidettin ve Damat Ferit'ten talimat alarak hareket eden Çerkez asıllı Ahmet Anzavur tarafından çıkartılmıştı.

Anzavur, Bandırma, Biga, Gönen, Karacabey ve Kirmastı (Mustafakemalpaşa) dolaylarında halkı millî mücadeleye karşı ayaklandırmayı başardı. Asiler birçok masum ve vatansever insanı, bu arada Akbaş cephaneliği baskınını gerçekleştiren Edremit kaymakamı Köprülülü Hamdi Bey ile 174. Alay kumandanı Yarbay Rahmi Bey'i de şehit ettiler. Ahmet Anzavur sonunda Çerkes Ethem kuvvetlerine yenildi ve İstanbul'a kaçtı. Kuvayı Milliye'ye karşı mücadelesinden dolayı İstanbul hükûmetince kendisine mirmiranlık ve paşalık rütbesi verildi; İzmit mutasarrıflığına getirildi. Haince teşebbüslerine Kuvayı Tedibiye kumandanı unvanıyla Adapazarı ve Geyve dolaylarında devam etti (Mayıs-Haziran 1920).

Millî kuvvetler karşısında bu bölgede de tutunamayan Anzavur tekrar memleketi olan Biga dolaylarına geldi ve 1921 yılı Mayıs ayı içinde Karabiga'nın Adliye köyü civarında, Yeniçiftlik köyünden Mehmet Efe tarafından öldürüldü.

Anzavur Ayaklanması
Kurtuluş Savaşı sırasında, Anadolu’daki direnişi kırmaya yönelik iç ayaklanmaların en önemlisi. Bu ayaklanma nedeniyle, Batı Cephesi’nin oluşturulması ve Yunan işgalinin durdurulması gecikmiştir.

Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin İstanbul Hükümeti’nin karşısına güçlü bir iktidar seçeneği olarak çıkmasını sağlayan Sivas Kongresi sonrasında, İstanbul’un Kuva-yı Milliye karşıtı etkinlikleri giderek arttı. Bunların en önemlilerinden biri, Çerkeş asıllı Anzavur Ahmed’i kurulan Kuva-yı İnzibatiye’nin komutanlığına getirerek Kuva-yı Milliye’nin Kuzey Ege ve Marmara bölgelerindeki etkisini kırmaktı. Anzavur Ahmed, Eylül 1919’da Şah İsmail, Cambazlı Hakkı, Kadir, Nuri ve Çerkeş Davud gibi kişileri toplayarak, Manyas yöresinde Kuva-yı Milliye’ye yönelik bir karalama kampanyası başlattı. “Kuva-yı Milliye’nin ülkeyi felakete sürükleyen İttihatçılığın devamı olduğunu” ileri sürüyor, kendisinin saltanat ve hilafet adına hareket ettiğini duyuruyordu. Bu yolla önemli bir kuvvet topladı.

Anzavur Ahmed, aynı ay içinde, henüz güçsüz olan Kuva-yı Milliye’nin uzlaşma önerilerini de reddederek Gönen ve Manyas yoluyla Susurluk’a geçti, Balıkesir’in kuzeyinden Bursa’ya yöneldi. Bu sırada Çerkeş Davud ve Feryad da Karacabey’de ayaklanarak kasabada duruma egemen oldular. Ayaklanmacılarla Yarbay Rahmi Bey komutasındaki ilk çatışma burada oldu. Ayaklanmacılar Karacabey’i terk etmek, Deliormanlar’a çekilmek zorunda kaldı. Ama düzenli ordu birlikleri, Anzavur Ahmed’in kuvvetlerini izlemek ve bastırmakta önemli bir başarı sağlayamadı. Bunun üzerine, o sırada Salihli cephesini tutmakta olan Çerkeş Ethem’e bağlı Kuva-yı Seyyare’nin yardımı istendi. Çerkeş Ethem, Mustafakemalpaşa’nın (Kirmastı) Söğütalan köyünde üslenen Anzavur Ahmed’in üzerine yürüyerek, ayaklanmacıları Ekim 1919’da yenilgiye uğrattı. Birinci Anzavur Ayaklanması böylece sona erdi. Kaçmayı başaran Anzavur Ahmed, Kasım 1919’da yeniden çetesini kurdu.

Şubat 1920’de, bu kez Gâvur İmam adlı başka bir ayaklanmacının desteğini alan Anzavur Ahmed, kısa süre önce Gâvur İmam’ın ele geçirdiği Biga’ya geldi. İstanbul Hükümeti de Anzavur’u “mirimiran” rütbesiyle Balıkesir valiliğine atadı. Nisan 1920’de, önemli bir kuvvet toplamış olan Anzavur ve Gâvur İmam Gönen, Bandırma ve Karacabey’i ele geçirerek Bursa’ya yöneldiler. Üzerlerine gönderilen birlikleri yenilgiye uğratarak, çekilmek zorunda bıraktılar. Bunun üzerine Heyet-i Temsiliye’nin görevlendirdiği Miralay Kâzım Bey (Özalp) Çerkeş Ethem’den yardım istedi. Çerkeş Ethem, Anzavur Ahmed’i, bir önceki ayaklanmada olduğu gibi, Mustafakemalpaşa yakınlarında, Susurluk yolu üzerindeki Yayaköy’de bastırdı (Nisan 1920). Zorlu bir çatışmadan sonra Anzavur’un kuvvetleri dağıtıldı; ayaklanmanın ileri gelenleri Bandırma’ya çekildi. Çerkeş Ethem de onları izleyerek Bandırma’yı, Gönen’i ve son olarak da aylardır Gâvur İmam’ın elinde tuttuğu Biga’yı geri aldı. Bu, Anzavur’un ayaklanma girişimlerinin de sonu oldu.

Anzavur Ahmet İsyanı

"Salihli komutanı Ethem Beyefendiye (10 Mart 1920) Biga civarında kuvvetlerimizi bozmayı başaran Anzavur melunu birkaç gün önce Gönen üzerine ilerleyerek Kaymakam Rahmi Bey alayını yenmiş... Esir ettiği subayları ve askerleri halife adına yemin ettiriyor. Sonra serbest bırakıyor. Böylelikle zihinleri karıştırıyor. Ve Kuvayi Milliye aleyhine tahrik ediyor. Durumu tehlikeli gören kolordu komutanlarımız Yusuf İzzet Paşa, Bandırma'dan çekilmiş, Anzavur ise Bandırma'ya girmiştir... Asilerin Balikesir'i ellerine geçirmeleri, Yunanlılarla ilişki kurmalarına olanak sağlayacaktır ki, bunun ne kadar vahim bir sonuç doğuracağını tahmin edebilirsiniz... Bu yüzden bizzat ve herhalde kafi bir kuvvetle ve süratle Balikesir'e hareket ediniz. 28. Tümen Komutani Albay Kâzım Bey. Kuvayi Seyyare komutanı Çerkez Ethem bu telgrafı aldıktan iki gün sonra Balikesir'e ulaşır.

9-10 saat süren bir yoğun çatışma sürecinden sonra Anzavur Ahmet'in kuvvetleri büyük bir bozguna uğrar. Anzavur kuvvetlerinin dağıtılmasından kisa bir süre sonra Genel Kurmay Başkanı İsmet İnönü ile Çerkez Ethem arasında şu telgraf konuşmasi geçer:
"Inönü: Merhaba Ethem Bey! Nasılsınız, iyisiniz inşallah. Gazanız mübarek olsun.

DEVAMI Çerkes (Çerkez) Ethem