Anzavur ayaklanması

Kurtuluş savaşı'nı engellemek için İstanbul’daki Damat Ferit Paşa hükümetinin Ahmet Anzavur’a düzenlettirdiği ayaklanmalar (Birincisi: 1 ekim - 25 kasım 1919; İkincisi 16 şubat -15 nisan 1920).

ilk ayaklanma Batı Anadolu’da Yunan işgaline karşı gelişen direnişi ve Balıkesir milli kongresi'nin Kuvayı milliye'yi oluşturmasını önlemek amacıyla Ingilizler’in de desteğiyle başlatıldı. Bir çerkez beyi ve emekli jandarma binbaşısı Ahmet Anzavur'un yönettiği ayaklanmada Bandırma, Biga, Gönen. Karacabey halkı Kuvayı milliye'ye karşı kışkırtıldı. Anzavur yöredeki Şah İsmail, Kirmastılı Zafer gibi eşkıyalarla Susurluk'taki kışlayı basıp toplara el koydu. Adamlarıyla Balıkesir'e yürüdü, ancak Balıkesir'de tümen komutanı albay Kâzım (Özalp) emrindeki birlikler Anzavur'a karşı harekete geçti Yarbay Rahmi komutasındaki 174. Alay da Susurluk’a yöneldi. Demirkapı'da iki ateş arasında kalan Anzavur yenilerek kaçmak zorunda kaldı (16 kasım 1919). Yarbay Rahmi ve Çerkez Ethem (Bakınız: Çerkes (Çerkez) Ethem) birlikleri Anzavur'u izlediler. Bu birlikler arasında işbirliği kurulamadığı için, tüm kuvvetlerini yitiren Anzavur, Manyas'a kaçabildi.

Anzavur'un ikinci ayaklanması iki buçuk ay sonra aynı yörede başladı. Akbaş cephaneliğini basan Köprülülü Hamdi Bey’in Yenice'ye getirdiği silah ve cephaneyi ele geçirmek isteyen Anzavur, yöredeki pomak çeteleriyle birlikte Biga ve çevresine hâkim oldu. Yenice’ye saldırısı karşısında Dramalı Rıza Bey cephaneyi imha etti (Bakınız Akbaş Cephaneliği Baskını) Bölgeyi denetim altına alan Anzavur üzerine, yarbay Rahmi Bey komutasında gönderilen kuvvetler başarılı olamadı. Çarpışmalarda Rahmi Bey ve Soma milli alayı komutanı Hafız Emin Bey şehit düştüler.

Biga'dan sonra Gönen de Anzavur güçlerinin eline geçti. Gönen'i yağmalayan Anzavur Manyas,Mustafakemalpaşa, Karacabey ve Bandırma çevresine egemen oldu. Damat Ferit hükümetince desteklenen, Kuvayı milliye hareketini "padişaha başkaldıran eşkıya" olarak niteleyen Anzavur’a karşı İzmir kuzey cephesi komutanı albay Kâzım (Özalp), yöredeki tüm birlikleri Balıkesir’de topladı. Çerkez Ethem emrine verilen 2 000 kişilik süvari ve piyade birlikleri, 16 nisan 1920 günü Yahyaköy’de yapılan çarpışmada Anzavur birliklerini dağıttı. Anzavur, Karabiga üzerinden İstanbul'a kaçtı. Anzavur yandaşı Gâvur imam komutasında Balıkesir’e yürüyen 2 000 asi de Parti Pehlivan, Kako Mehmet ve Mehmet Ali Çavuş komutasındaki Kuvayı milliye güçlerince dağıtıldı, ikinci Anzavur ayaklanması da bastırılmış oldu.