İskender zekâsı

bilgisi ve gücüyle dünyanın büyük askeri önderlerinden biridir. Şaşırtıcı yeteneğiyle İÖ 333'te İssus Savaşı'nda Pers Kralı Darius'u yenmeyi başardı. Bunu izleyen 10 yıl boyunca Mısır'dan Hindistan'a kadar Pers yönetimi altındaki bütün toprakları ele geçirdi. İskender tüm dünyayı Yunan uygar­lığına ve diline dayalı tek bir imparatorlukta birleştirmeyi düşlüyordu. Filozof Aristo'nun öğretisi ona Yunan kültürünübenimsetmişti. Aristo'nun yol göstericiliğinde îlyada'yı inceleyen İskender, kendisinin kah­raman Aşil'in soyundan geldiği düşüncesindeydi.İskender'in kurduğu imparatorluk o öldük­ten sonra İÖ 323'te parçalandıysa da, ele ge­çirdiği topraklarda yaygınlaşan Yunan dil ve kültürü daha sonra Roma İmparatorluğu yönetiminde birleşmeyi kolaylaştırmıştır.

Büyük İskender, Make­donyalı II. Philippos'un ve Epir kralının kızı Olympias'm oğluydu. Pella'da (bugünkü Yu­nanistan'da) doğdu. Daha 20'sine basmadan Makedonya kralı olan Büyük İskender, 12 yıl boyunca tek bir savaş bile yitirmeden güçlü krallıkları egemenliği altına aldı.

İskender yakışıklı, güçlü ve cesurdu. Kimi zaman aşırı atak ve tedbirsiz davranır, gerek­siz tehlikelere gözünü kırpmadan atıldığı olurdu. Büyük bir önder olmasında bu cesare­tin ve kararlılığın payı vardır. Rahatı ve lüksü küçümseyen onurlu bir insandı. 13-16 yaşları arasında zamanın en bilge kişisi olan Aris­to'dan ders aldı. Aristo ona felsefe, politika ve sanat eğitimi verdi. Şiiri sevdirdi. İskender de bilim ve kültürün gelişmesine katkıda bulundu.

İskender'in olumlu niteliklerinin yanı sıra, kusurları da vardı. Çabuk öfkelenirdi. Bütün dünyayı ele geçirmek amacındaydı ve bu yolda önüne çıkacak hiçbir engel tanımadı. İnatçı ve acımasızdı. Zafer üstüne zafer ka­zandıkça, kendini Tanrı sanmaya başladı. Çok içki içtiği ve ayıldığında üzüleceği şeyler yaptığı olurdu. Sarhoşken Persepolis kentini yaktırdığı, en eski arkadaşlarından birini öl­dürdüğü söylenir.

İskender büyük bir düş gücüne sahipti ve yaşamı boyunca savaşarak, düşlediği parlak ve şanlı Yunan imparatorluğunu gerçekleştir­meye çalıştı. İÖ 336'da II. Philippos öldürü­lünce, 19 yaşında kral oldu. Çok geçmeden çevresinin düşmanlarla sarıldığını fark etti. Hızla herekete geçerek önce kendi krallığında çıkan bir isyanı bastırdı, arkasından güneye, Yunanistan'a yürüdü. Helen Birliği'ne karşı koyan Yunan kentlerini ele geçirdi. O zaman­lar Yunanistan'da her kent kendi kendini yönetirdi ve bu kent devletleri sık sık çatışır, birbiriyle savaşırdı. İskender Makedonya'ya döner dönmez Thebaililer ve Atinalılar ona karşı yeniden ayaklandılar. İskender hemen geri döndü, onları yendi ve güçlü Thebai ken­tini yakıp yıktı. Ama babası gibi o da Atina'ya dokunmadı.

İskender, o dönemin en büyük imparator­luğu olan Pers İmparatorluğu'nu egemenliği altına almaya kararlıydı. İÖ 334'te ordularını, Yunanistan ile Pers İmparatorluğu'nun sınırı olan Çanakkale Boğazı'ndan geçirerek Ana­dolu'ya girdi ve yaptığı ilk savaşta Persler'i yendi. Batı Anadolu'daki Efes, Şart, Milet ve Halikarnas gibi liman ve kentleri ele geçirdi, sonra kuzeye yöneldi.
Gordion kentindeki bir tapınakta o güne kadar kimsenin çözemediği bir düğüm vardı. Söylenceye göre, yalnızca Asya'ya egemen olacak kişi bu düğümü çözebilecekti. İsken­der kılıcını çekip bir vuruşta düğümü keserek Asya'ya egemen olmayı amaçladığını gös­terdi.

İskender, Makedonyalılar'dan oluşan ordu­suyla, girdiği her savaşı kazanarak, Pers İmparatorluğu topraklarının içlerine doğru ilerledi. Bu savaşlardan birinde, Pers ordula­rına İmparator III. Darius komuta ediyordu. Darius yenildi, ama kaçmayı başardı. Anado­lu'yu baştan başa geçen İskender güneye indi, Suriye'den geçerek Persler'in önemli bir de­niz üssü olan Mısır'a girdi. Halk tarafından kurtarıcı olarak karşılandı; kurbanlar kesildi. İskender firavunların geleneksel çifte tacını giydi. Nil Irmağı'nın deltasında, İskenderiye adını verdiği bir kent kurdu. İskenderiye'de büyük bir kütüphane yaptırdı. Daha sonra önemli bir kent ve liman olan İskenderiye, Yunan kültürünün doğuda yayılmasında önemli bir rol oynadı.

İÖ 331'de, krallığının beşinci yılında, yeni­den Darius ile savaşmak üzere yola çıktı.
Makedonyalılar doğuya yürüyerek Fırat ve Dicle'yi geçtiler. Bugünkü Irak'ta, Gaugamela Ovası'nda Persler ile karşılaştılar. İsken­der'i Asya'daki büyük toprakların efendisi durumuna getiren savaş burada yapıldı. Darius'un 1 milyondan fazla askeri vardı, ama İskender'in birlikleri iyi örgütlendikleri için Pers ordusu bozguna uğradı.

Darius'u yenen İskender, Pers kentlerini alarak güneydoğuya doğru ilerledi, Babil'e girdi. Sus ve Persepolis'i aldı ve can korku­suyla Hindistan'a doğru kaçmakta olan Dar­ius'u izledi, ama Darius İskender'in eline düşmeden öldürüldü. Böylece, İskender'in düşü gerçekleşmiş, koca Pers İmparatorlu­ğu'nun hükümdarı olmuştu.


Ne var ki, İskender'in gözü hâlâ doymamış­tı; çünkü uçsuz bucaksız Hindistan onu bekliyordu. İÖ 327'de ordusuyla İndus Irmağı'nı geçti, başlangıçta kimse karşısına çıkma­dı. Ama Makedonyalılar Jhelum Irmağı'na geldiklerinde, Poros adlı bir Hint kralı onlarla savaşa girdi. Sonunda yenilen Poros tutsak düştü. Ne var ki, gösterdiği yiğitlikten ötürü İskender onu bağışladı ve krallığını geri verdi. Bu sırada İskender'i her savaşta sırtında taşımış olan atı Bukephalos öldü. İskender atının anısına bir kent kurdu ve adını Bukephalia koydu.

İskender Ganj Irmağı'nı geçip Hindis­tan'ın içlerine girmek istiyordu. Ama Make­donyalılar uzun yürüyüşlerden ve savaşlardan bitkin düşmüşlerdi. Bu yüzden daha ileri gidemediler. İskender ordusuyla yeniden ba­tıya döndü.

Yedi yıl önce zaferle girdiği Babil'de ko­nakladı. İskender Babil'i yeni imparatorlu­ğunun başkenti yapmak istiyordu. Ne var'ki, İÖ 323'te bunu yapamadan hastalanarak öl­dü. İskender ölürken askerleri teker teker krallarına veda ettiler. İskender'in, savaşları­nı gösteren çok güzel kabartmalarla süslü olan lahti İstanbul Arkeoloji Müzesi'ndedir.

İskender'in ölümünden sonra görkemli im­paratorluğu parçalandı. Ama, İskender'in fethettiği topraklarda kurduğu 7ü'e yakın kent Yunan kültürünü doğuda yayan mer­kezler oldu; doğu ve batı kültürlerinin karşı­lıklı olarak birbirini etkilemesi sonucu, yeni bir kültür bileşimi ortaya çıktı.