Anahtarlı Otomatik Sigortalar ( V OTOMAT )



Sigortalar, kendisinden sonra gelen ve kendisine seri olarak bağlanan elektrik devresini aşırı akım ve kısa devrelere karşı korumak için kullanılan devre elemanıdır. Sigortalar üzerinde yazılı olan akım değerinde açma yaparlar. Bu yüzden bu değere ulaşmayan aşırı akımlarda açma yapması beklenmemelidir. Anahtarlı otomatik sigortalar devrenin kolayca açılıp kapatılmasına imkan sağlarlar. Bu yüzden üzerinde bir anahtar mevcut olup; her atımdan sonra anahtar yukarı kaldırılarak sigortanın tekrar yükü enerjilendirmesi sağlanır. Aynı zamanda bu anahtar yükü devreye alıp, devreden çıkarmak amacı içinde kullanılabilir. Ancak sigortanın bir anahtar olmadığı unutulmamalıdır.
Anahtarlı otomatik sigortalara otomat veya W otomat’ta denilmektedir. 6-10-16-20-25-32-40-50-63-100 Amper’lik akım değerlerine sahiptirler.
Otomatik sigortalar 6, 10, 16, 20, 25, 32, 40, 63 ve 100 Amper standartlarındadır. 1, 1+N, 2, 3 ve 3+N kutuplu imal edilirler. TS 5018, IEC 60898, EN 60898 standartlarına göre B ve C olmak üzere iki ayrı tipi mevcuttur. Sigorta kaç kutuplu olursa olsun, herhangi bir fazında oluşabilecek arıza durumunda, tüm kutuplar açılırlar.
B tipi : Hat koruması yapar ve ev aydınlatması, priz, kumanda devrelerinde kullanılır. Kısa devre esnasında nominal akımın 3 ila 5 katında açma yaparlar.
C tipi : Cihazı korumak için kullanılır. Elektrik motoru gibi ilk çalışma anında normal değerinden fazla akım çeken endüktif yüklerde kullanılır. C tipi otomatlar 5 ila 10 katı akımda devreyi gecikmesiz olarak açarlar
Otomatik sigortalar; kısa devre anında devreyi çok kısa sürede açarlar. Küçük boyutları ve raya takılabilme özelliği montaj esnasında kolaylık sağlar. Bağlantı yapılan noktaları, izoleli yapılır.
Birçok AC hattına bağlanan güç aletlerinde izolasyon trafoları (transformatör yalıtıcıları) kullanılır. İzolasyon trafoları, hem giriş ile çıkış arasında güvenlik yalıtımı sağlar. Sekonder sargı şebekeden tamamen izole edildiğinden kullanıcı ve cihaz şebekenin sağlayacağı yüksek akımdan trafonun gücü oranında korunmuş olurlar. Sekonder sargıda oluşabilecek kısa devre veya yüksek akım ihtiyacında, sekonder geriliminde düşme olacak ve elektrik etkisine maruz kalan şahıs sistemden ayrılabilecektir.
Elektrik şoklarının kullanıcı ve sistemler üzerindeki etkisini azaltmak için ekstra düşük voltaj (ELV - Extra Low Voltage) kullanılması ihtiyacı doğdu. Uluslararası Elektroteknik Komisyonu (IEC) alternatif akımda 50 V remenans ve doğru akımda 120 volt değerlerini, insan hayatı için tehlikeli değerler olmasına rağmen, üst sınır olarak tespit etti. Gelişmeler insanın temas halinde olduğu izolasyon trafosu çıkışlı 110-220 Volt AC gerilim yerine, bazı alanlarda 24 Volt DC gerilimin kullanılması şeklindedir. Kullanıcının 24 Volt DC gerilim ile teması hayati tehlike oluşturmaması, 24 Volt DC gerilimlerde oluşacak aşırı yüklenmelerin ve kısa devrelerin yük üzerindeki yıkıcı etkilerinin az olması tercihi belirlemiştir.
İzolasyon trafoları 3 fazlı iletim hattına nötr iletkeni bulunmaması durumunda da kullanılmaktadır. Primer tarafı iki fazdan beslenen trafonun çıkışında nötr hattı elde edilmiş olur.
Yalıtım trafoları AC hat dalgalanmalarına karşı (ani yükselme ve geri kalmalar) koruma sağlamaz. Elektrostatik kalkanlar (şok bobinleri), hızlı geçişlere karşı sınırlı bir koruma sağlarlar.
Motor sürücüleri yalıtım trafoları kullanmaz, bunun yerine doğru akıma çevrilmiş AC hatta direk bağlı yüksek frekanslı IGBT’leri kullanırlar. DC yalıtım bobinleri (chokes) , AC hatlarda meydana gelen dalgalanmaları (fluctuations) azaltmak için kullanılırken, voltaj yükselmelerini (surge) önleyen aletler ve diğer ileri kontrol takımları AC hatta meydena gelen dalgalanmaları (fluctuations) azaltır. Bu motor sürücülerinin yaygın kullanımı, bunların en zor şartlarda bile güvenilirliğini ve uygunluğunu ispatlamıştır.
AC hatlarda yalıtım transformatörleri yerine, voltaj yükselme önleyecileri (surge protector) ve hat yakalıyıcıları ( line arrestors) , AC hatta oluşan dalgalanmaları (transient) ve yıldırım düşmelerine karşı en iyi korumayı sağlar.