Enderun Nedir?

Osmanlı İmparatorluk sarayında iç örgütlenme ve burada bulunan şimdiki üniversite seviyesindeki yüksek okul "Enderun" diye isimlendirilirdi.

"Oda" olarak isimlendirilen 7 bölüm, "Enderun" un bütününü meydana getirirdi. Bu odaları şöylece sıralayabiliriz :

1 - Küçük Oda

2 - Büyük Oda

3 - Doğancı Odası

4 - Seferli Odası

5 - Kiler Odası

6 - Hazine Odası

7 - Has Oda

Galata Sarayı, Edirne Sarayı, İbrahimpaşa Sarayı,İskender Çelebi Sarayı gibi resmi okullardan, Büyük ve Küçük Odalar denilen sınıflara zeki,yetenekleriyle öğretmenlerinin taktirini kazanmış, yakın ilgilerine hedef olan öğrenciler alınır, burada özel bir eğitim görür ve geleceğin devlet memurları olarak yetiştirilirdi. Enderun'a alınan öğrenciler arasında,büyük devlet adamlarından bazılarının çocukları da bulunurdu. Ancak, bunların alınmaları için padişahın emri gerekliydi.

Enderunda Türk, Arap, Acem dilleri,edebiyatları,dini bilgiler, askerlik sanatının incelikleri öğretilirdi. Yeteneği olanlar, güzel sanat öğrenimi için ayrılırdı. 16. yüzyılda Küçük ve Büyük odalarda 160 öğrenci olduğu halde, daha sonraları öğrenci sayısı 400 ü bulmuştu. 1675 yılında kaldırılan "Doğancı Koğuşu" yerine,daha yüksek seviyede öğrenciler için 1635 yılında kurulmuş olan "Seferli Koğuşu" ndan yararlanılıyordu. 17. yüzyıl sonlarına doğru, bu sınıfta 100 ü aşkın öğrenci olduğu bilinmektedir. Bu öğrencilerin en kıdemsizi "subay" derecesindeydi. Bunların başında "Saray Kethüdası" ve 12 subay vardı.

"Kiler Odası" daha yüksek seviyede olup, Fatih tarafından kurulmuştu. Bu sınıfın yönetim ve düzeninden "Kilercibaşı" sorumluydu. "Hazine Odası" daha yüksek seviyedeydi. Bu koğuş da Fatih tarafından kurulmuştu ve "Hazinedarbaşı" diye tanımlanan komutan rütbece "sancakbeyi" ne eşitti.

Hazinedarbaşı,yaklaşık olarak 2000 işçinin çalıştığı saray atölyelerinden de sorumluydu. Maiyetinde yüksek rütbeli 5 subay vardı. Hazinedarbaşı'nın ve maiyetindekilerin en büyük görevi, 2 daire halinde 4 salonu kaplayan Enderun hazinelerini korumaktı.

Hazinedarbaşı,gündeliği şimdiki 600 Türk lirasına yaklaşık bir maaş alırdı. Saray hizmetinden ayrıldığı an "beylerbeyi" atanırdı. O tarihin "beylerbeyi", şimdinin orgeneral rütbesine eşitti.

Enderun'un en yüksek kademesi "Has Oda" örgütüydü. "Has Oda", Fatih döneminde 32 subayla kurulmuş,Yavuz Sultan Selim zamanında subay sayısı 40 a çıkarılmıştı.

Bu örgütün en yüksek subayı olan Hasodabaşı'nı, rütbe sırasıyla Silahtar, Çuhadar ve Rikaptar'dı.Hasodabaşı, aynı zamanda bütün Enderun örgütünün de başı durumundaydı.

Hünkar Müezzini,Sır katibi (şimdiki özel kalem müdürü) Sarıkçıbaşı,başçuhadar (hükümdarın ayakkabılarıyla ilgilenirdi ),kahvecibaşı,berberbaşı, tüfekçibaşı ve tırnakçıbaşı (her Perşembe günü hünkarın tırnaklarını keserdi),Has Odanın diğer önemli kişileriydi.

Enderun örgütü 1833 yılında II. Mahmut tarafından kaldırılmıştır. Enderun'da öğretime çok özen gösterildiğinden,bu örgütten gerek siyasi ilimler, gerekse güzel sanatlar alanında gerçekten değerli kişiler yetişmiştir.

Kaynak