Halhalar

Halhalar, Moğol halklarının en büyük grubu. Moğolistan nüfusunun yüzde 75'ini oluştururlar. Halha dili ülke nüfusunun yüzde 90'ının yanı sıra ülke dışında da pek çok Moğol tarafından anlaşılır.
Geleneksel uğraşları çobanlık olan göçebe Halhalar Cengiz Han'ın ve ardıllarının yönetiminde savaşçı, egemen bir ulus oldular. Sonraki yüzyıllardaysa yayılan Rus ve Mançu imparatorlukları arasında sıkışıp kaldılar. Doğudakiler Mançulara boyun eğerek Çin'a katıldılar. Bunlar bugün Çin Halk Cumhuriyeti'nde yer alan İç Moğolistan'da yaşarlar. Batıdakiler ise 1920'lerden sonra giderek artan ölçüde SSCB'nin etkisinde kaldı.
Geleneksel Halha toplumunda akrabalık babayanlı, örgütlenme ise klanlar ve kabileler biçimindeydi. Yöneticiler yeteneklerine göre belirlenirdi. Evli oğullar çoğunlukla babalarına ve öbür erkek akrabalarına yakın otururdu. Toplumda soylulardan oluşan ayrı bir kesim belirmişti. Mançu egemnliği akraba gruplarının öneminin azalmasına ve Çin yönetim yöntemlerinin benimsenmesine yol açtı.
Çoğu Halhalar geleneksel olarak toplu göçebe kamplarında yaşarlar, yılda dört beş kez bir otlaktan öbürlerine göçerlerdi. Sosyalist yönetimler kolektifleştirme yoluyla hayvan üretimini artırmaya çalıştıysa da bu çabalar ciddi direnişle karşılaştı. Göçebeleri çiftçiliğe ve sanayi işçiliğine çekmek için de çalışmalar yürütüldü. 1970'lerin sonlarında nüfusun yüzde 25'ten çoğu bir sanayi kenti olan Başkent Ulaanbaatar'da (Ulanbator) yaşıyordu.
Geleneksel konutları ger (Türk dillerinde yurt ya da yurta) adı verilen yuvarlak keçe çadırdı. Kolayca katlanıp taşınabilen bu cadırlar, nüfus artışının konut yapımını aştığu Ulaanbaatar'da bile hala yaygın olarak kullanılmaktadır. Gıdaları hemen tümüyle et, süt ve öbür hayvansal ürünlerden oluşur. En gözde içkileri mayalanmış at sütü olan kımızdır.
Halhalar 17. yüzyılda ve sonrasında Tibet Budizmini benimsediler. 20. yüzyılın başlarında Moğol Tibet Budist manastırları çok güçlü ve varlıklıydı, ama 1960'lara gelindiğinde bunların çoğu kapatılmış ya da başka amaçlarla kullanılmaya başlamıştı. Halhaların özgün dinleri ise şamanizme dayalıdır.