Makatta apse neden olur?
Makat bölgesinde içinde cerahat dolu bir kesecik oluşmasıdır. Makat veya tıbbi deyimi ile anüs çevresinde ağrı, üşüme, titreme, ateş şikayeti olan hastalarda makatta apse veya altta yatan makat fistülü hastalığı olabilir.

Makat fistülü ne anlama gelir?
İki vücut bölgesi arasında normalde olmaması gereken bir bağlantının (kanalın) oluşmasına fistül denir. Makat kanalı ile deri arasında normal dışı bir bağlantının oluşmasına ise makat fistülü veya tıbbi deyimi ile perianal fistül denir. Geçmişte olan bir apse sonucunda oluşan perianal fistül, apsenin geliştiği salgı bezi ile apsenin boşaldığı cildi birbirine bağlayan tünel gibi küçük bir kanaldır.

Makat fistülü neden oluşur?
Mide barsak sisteminin en son bölümünü oluşturan makat bölgesinin etrafında iki adet kas tabakası yer alır. Dış kas tabakası veya eksternal anal sfinkter dışkıyı tutma işlevini sağlayan çizgili kastan oluşur. İç kas tabakası veya internal sfinkter ise, düz kas liflerinden oluşur ve kişi bu lifleri kontrol edemez. Her iki kas lifinin dışkı tutma (kontinens) üzerinde ciddi etkileri vardır. Makat kanalının deri ile birleştiği yere açılan bezler mevcuttur. Bu bezlerin görevi, makatın kayganlığını sağlamak ve dışkılama işlevini kolaylaştırmaktır. Bu bezler iltihaplanırsa barsak ile cilt arasında bir tünel gelişir ki buna fistül denir.

Makatta apse neden gelişir?
Makatta apse makat bölgesindeki salgı bezlerinin tıkanması ve iltihaplanması ile gelişir. Kalın barsak iltihapları, aşırı ishal gibi durumlar makatta apse gelişmesine neden olabilirler.

Makat fistülü veya apsesinin belirtileri nelerdir?
Perianal abse genellikle makatta şiddetli ağrı ve şişlik ile kendini belli eder. Bu şikayetler dışkılama alışkanlığı ile ilgili değildir. Ateş olabilir. Buna ek olarak makat çevresinde kaşıntı, iltihabi akıntı şikayetleri halsizlik eşlik edebilir. Kendiliğinden veya cerrahi yöntemle apse boşaltılabilir ve böylece ağrı ve basınç hafifler.
Makatta fistül gelişen hastalarda sıklıkla kanlı veya sarı renkli cerahat akıntısı şikayeti olup, bu hastalarda genellikle ateş, halsizlik ve ağrı olmaz. Bu şikayetlerin ortaya çıkması ise tekrar apse oluşumuna işaret eder.

Makat apselerinin sonunda fistül rutin olarak gelişir mi?
Her zaman makat apseleri fistüle dönüşmez. Fistül tüm apse vakalarının yaklaşık % 40-50’sinde gelişir ve eğer oluşacaksa engellemenin imkanı yoktur. Hangi apsenin fistülleşeceği konusunda da bir tahminde mümkün değildir. Eğer drenaj 2-3 ay kadar devam ederse perianal fistül tanısı konur.

Makatta fistül kansere yol açar mı?
Nadiren fistül hastalığı çok uzun yıllar (yaklaşık 8-10 yıl dan fazla) devam ederse devamlı fistül olan bölgede oluşan tahribat sonucu kanser gelişebilir. Bundan dolayı oluşan şikayetlerin önce bir doktor tarafından değerlendirilmelidir. Başkalarının kullandığı ilaçlar veya doktor kontrolünde olmadan, eczanelerden gelişi güzel temin edilen ilaçlar zaman kaybına neden olabilir.

Makat apsesinin tedavisi nasıl yapılır?
Makat apsesi, makatın yanındaki cilde yapılan bir kesi ile cerahatın drene dışarıya boşaltılması ile tedavi edilir. Bazen bu işlem sırasında cerahat rahatlıkla boşalabilsin diye cildin bir kısmı da çıkartılır. Büyük ve derin apseler mutlaka ameliyathane koşullarında ve genel anestezi altında boşaltılırken, yüzeyel olan apseler bazen lokal anestezi ile yani o bölgenin bir iğne yapılarak uyuşturulması ile yapılabilir. Şeker (diyabet) hastaları, kanser tedavisi gören hastalar, organ nakli yapılmış olan hastalarda apse gelişmesi durumunda bu tedavinin mutlaka hastanın hastaneye yatırılması ile yapılmalıdır.
Ağrı kesicilere rağmen geçmeyen ağrı, tedavi sonrasında ağrının artması, ateş, titreme, idrar yapmada zorluk, aşırı kabızlık veya ishal, bulantı ve kusma varsa mutlaka doktora başvurulmalıdır.

Makat apsesi tam olarak ne kadar sürede iyileşir?
Apse boşluğunun iyileşmesi 3-5 hafta kadar sürer.

Makat fistülünün tedavisi nasıl yapılır?
Tedavideki ana ilke barsak ile deri arasında gelişmiş olan tüneli ortadan kaldırmaktadır. Genellikle tünelin iç ve dış ağızlarını birleştiren bir kesi yapılması tercih edilir. Bu işlem sırasında makat bölgesini kontrol eden kasların bir kısmı da kesilir. Fistülün dışkıyı kontrol eden kas ile fazla ilişkisinin olduğu belirlenirse, bu durumda iki aşamalı onarım tercih edilerek işlem ikinci bir ameliyat ile pekiştirilebilir. Dışkıyı tutmaya yarayan dış kas liflerini kesmek gereği varsa, bu halde seton işlemi kullanılır. Seton işlemi tünelin iç ve dış ağızlarının bir ip, naylon veya lastik ile birleştirilmesi ile gerçekleştirilir. Bu işlem ile tünel devalı açık kalarak dışarıya sürekli boşalır ve böylelikle dışkıyı tutmaya yarayan dış kas liflerinin yaralanmaması avantajını getirir. Daha komplike vakalarda mukoza kaydırma yöntemi gibi tekniklere başvurulması gerekebilir.

Hastalar makat apsesi veya fistülü boşaltıldıktan sonra ne zaman işe geri dönebilirler?
Hastaların işe çoğunlukla işlemin ertesi günü dönebildikleri, ama bazı kişilerde bu sürenin birkaç güne uzayabildiği bilinmektedir. Bu dönem zarfında hastalara oturma banyosu denilen tedavi uygulanır. Bu işlem hastanın ılık suyun içine 15 dakika gibi bir süre ile günde 3-5 kez oturması prensibine dayanır. Hastaya bu dönemde baklagillerden (bakla, bezelye, fasülye, nohut, mercimek vb.) zengin posa yani lif bırakan bir diyet şekli önerilir. Bu durumda hastaların aktif günlük yaşantılarını komforlu bir şekilde devam ettirebilmeleri ve çamaşırlarının kirlenmesini önlemek için bir süre ped kullanmaları gerekebilir.

Makat fistülünde tekrar olur mu?
Makat fistüllerinin % 10-15’i tekrarlayabilir.