RİTİM
-tmi a. (fr. rytme; lat. rhythmus, yun. rhythmos, düzenli, ölçülü vuruş’tan).
1. Bir durumun, bir olayın vb. zaman içinde düzenli aralıklarla yinelenme niteliği; Yavaş, hızlı ritim.
2. Bir edebiyat yapıtında, bir filmde vb. hızlı tempolarla yavaş tempoların birbirini izlemesi, hareket; Filmin ritmi çok ağır, insanı sıkıyor.
3. Ritmi hızlı ve vurgulanmış bir edebiyat, müzik, sinema yapıtının ayırtedici özelliği: Ritimden yoksun bir müzik parçası.

—Biyol. Biyolojik ritim, BİYORİTİM’in eşanlamlısı.

—Dilbil. Söz zincirinde, çeşitli prozodı öğelerinin yarattığı benzer işitsel izlenimlerin düzenli biçimde yinelenmesi.

—Ed. Prozodide, düzenliliği hemen algılanabilen dizedeki özel uyum öğelerinin (güçlü ve zayıf zamanların oluşması, vurgularla durakların konumu ve değişmezliği, hece sayısındaki eşitlik, uyak vb.) zorunlu yinelenişi. (Eşanl. AHENK.) [Bk. ansikl. böl.] ll Düzyazı ya da şiir türünde bir metinde yinelemenin belli bir düzene göre dağılımından, kimi cümle öğelerinin düzenli ve az ya da çok hızlı bir biçimde tekrar ortaya çıkmasından kaynaklanan ve okuma ya da dinleme sırasında algıladığımız genel akış.

—Etol. İkili ritim, aynı çevrim içinde iki doruk noktası sergileyen bir genlik değişikliğiyle nitelenen etkinlik ritmi. (Bk. ansikl böl.)

—Fizyol.

• Kalp ritmi, kalp kasının art arda düzenli kasılma (sistol) ve gevşemesi (diyastolj. [Bk. ansikl. böl. Fizyol. ve Patol ]
• ikili ritim, ikiz nabızlılık.
• Solunum ritmi, art arda soluk alma ve verme.

—Müz. Müzikte, süre değerleri arasındaki ilişkiden ve bunlarîn art arda gelişinden doğan zaman öğesi. (Bk. ansikl. böl.)
Ritim bölümü, bir çalgı topluluğunda ritmi vurgulayan çalgıların (davul, kontrabas, piyano, kudüm, bendir, halile, kimi zaman gitar) tümü.
Ritim kipi, şiirden bağımsız, müzikal ritim formülü.
Ritim kutusu ya da rhythmbox, programlı ya da programlanabilen ve çeşitli müzik ritimleri verebilen elektronik devreler toplamı. (Ritim kutuları, portatif elektronik orgların ya da ayrı bir aygıtın içine yerleştirilebilir.)

—Nörobiyol. Ritim bozukluğu, elektrosefalogramda görülen ritim anomalisi. (Bk. ansikl. böl.)

—AnsIkl. Ed. Ritim, şiirde sözcüklerin, onları oluşturan hecelerin uyumlu bir ses düzeni içinde sıralanmasıyla oluşur. Hece vezninde durakların, aruz vezninde kalıpçıların (cüz) art arda dizilmesiyle de ilgilidir. Bunlardan başka birbirini izleyen sözcüklerin ayrı ayrı ya da ulamayla birbirine eklenerek okunmasının ritme kat kışı vardır. Dize sonunda uyaklar, redifler de ritmin öğeleri arasındadır.

—Etol. Bu etkinlik dağılımı tipi temelde günlük ritimlerdir, iki ritimli türlerde doruk noktaları gece-gündüz arasındaki geçiş dönemlerinde odaklanır. Bu özel dağılım nedeniyle bu türler (porsuk, kukumav- baykuşlar), "alacakaranlık"ta etkinlik gösterirler.

—Fizyol. ve Patol. Kalp ritmi. Normal rı tim sinüs ritmi denen ritimdir, çünkü sağ kulakçığın çeperindeki sinüs düğümüne (Keıth ve Flack düğümü) bağımlıdır. Bazı fizyolojik koşullarda (dinlenme halinde dakikada 60 ila 80 olan) kalp ritmi değişikliğe uğrar. Özellikle çaba harcandığında ve heyecahda artar (taşıkardi). Buna karşılık özellikle sporcularda ve vagotonik olanlarda yavaşlar (bradıkardi).

Bazı patoloıik hallerde kalp ritminin düzeninde ve sayısında da değişmeler olur (aritmi). Ritim bozukluklarına çeşitli mekanizmalar etkili olabilir: sinüs etkinliğindeki anomaliler; sinüs düğümü dışında başka bir emir merkezinin işe karışması (bu merkezler düğümün kendi dokusu içinde de vardır); girişim olayları (dalganın liflere ulaştığı anda bunlar fizyolojik dinlenme devresinde olduklarından uyarı dalgasının düğüm içinde durdurulması); blok, kesinti olayları (kalp kasında bir bölgenin dinlenme süresinin anormal ya da patolojık uzaması sonucu uyarı dalgasının iletilme bozukluğu); reantre olayları (kalp kasının lif grupları arasındaki fizyolojik tutarsızlığa bağlı iletim devreleri yaratılması Uyarı dalgası bu devrelerden sürekli olarak geçer ve kısa ya da uzun süreli paroksıstik taşıkardilere neden olur).

Yukarıda ele alınan mekanizmalar klinik açıdan ve elektrokardiyografi bakımından çeşitli ritim bozukluklarıyla sonuçlanır: aritmi, sınüs-kulakçık bloku, kulakçık flutterı ya da fibrılasyonu, karıncık ya da karıncık üstü taşikardiler, kulakçık-karıncık bloku.

—Müz. Ritmin önemli bir düzenleyici rolü vardır. Düzen ritimden doğar ve müzikal söylem, süre, yoğunluk ve vurgu ilişkileri kuran ritimle anlaşılır olma olanağı kazanır. Ritim, yazım (süre değerlerinin düzenli ya da düzensiz olarak birbirini izlemesi) yasalarına bağlı anlatım araçlarının (kuvvetli zamanlarla zayıf zamanların birbirini izlemesi) varlığı sayesinde oluşur. Bu öğelerin bileşimi, ölçünün zamanlarının eşitliğinde kendini belli eden bir süreklilik doğurur.

Organik işlevlerin sürekli bir yasasını temsil eden ritim, dış ritimlerle organik ritimleri birbirine bağımlı kılarak gürültüleri düzene koyma düşüncesinden doğmuştur. ilk çağlarda, ritimli yansımalar ve şarkılar, insanların çalışmalarını, dansları ve törenleri düzenlemek üzere aynı düşünceden kaynaklanmıştır. Bu evrede, ritim, vurmalı çalgıların yapılmasına yol açtı. Doğulular, bu çalgılara fizyolojik ve psikolojik etkiler atfettiler.

Antikçağ şiirinde, ınşata eşlik eden ritim, belli bir esneklikle, dizelerin ritmine dayanırdı. Yalın bir müzikal vurgulama sayesinde ritim, sözlerin anlamının kavranmasını sağlardı. Vokal ve enstrümantal çoksesliliğin doğuşu, partiler arasında sıkı bir eşzamanlılık gerektirdi ve ritmin, çerçeve işlevi gören ölçü' aracılığıyla belirtilmesine yol açtı. XVII. ve XVIII. yy.Tarda, dansta, jestlerin simetrik tekrarına bağlı müzik eşliği bakımından ölçü kavramı, her şeyin başı oldu. Fakat ritim, fizyonominin ve bir temadaki karakterin köklü biçimde değiştirebileceği vurgulara bağlı kalarak, Ölçüye egemen oldu. XIX. yy.'da kimi romantik besteciler, özellikle de değişik duyguları dile getiren leitmotıv’lerin kullanımında, bu olanaktan geniş ölçüde yararlandı; XX. yy.'da, bestecilerin ritimle ilgili arayışları, büyük bir çeşitlilik doğurdu, Stravınskı ve Bartök gibi müzikçılerın poliritmiye başvurmasına ve değişken ölçülerin kullanılmasına (Messiaen) yol açtı.

—Nörobiyol. Elektroansefalografi anomalileri anormal biçimli görüntüleri (dikenler, diken-dalgalar) ve ritim bozukluklarını kapsar Ritim bozuklukları genellikle yavaştır. Elektroansefalogramla araştırılan dar bir bölgeyle sınırlı kaldığında bir ur, bir iskemi, bir hematom belirtisidir; bozukluk eğrinin tamamına yayıldığında, beyindeki uyanıklık bozukluğundan ya da metabolizma rahatsızlığından ileri gelebilir.