TELEFON

a. (fr. tâlâphone).
1. Temel olarak, sözlü bilgi alışverişine yarayan telekomünikasyon biçimi. (Bk. ansikl. böl.)
2. Bunu sağlayan aygıt.
3. Telefon numarası: Bana telefonunu verir misin?
4. Telefon etmek, iletişim kurmak, bilgi iletmek için telefondan yararlanmak: Burada postane olmadığından telefon etmek çok güç.
5. Bir kimseye telefon etmek, açmak, onunla telefon aracılığıyla ilişki kurmak, konuşmak.
6. Genel telefon, kamuya açık genel alanlara (sokaklar, caddeler, meydanlar, otel lobileri, sinema, tiyatro, konser salonları, garlar, iskeleler, benzin istasyonları vb.) yerleştirilen, açıkta ya da özel bir kabin ya da kulübe içinde yer alan ve jeton ya da özel manyetik kartlarla çalışan telefon cihazı. II Telefon numarası, abone numarası. II Telefon rehber, telefon abonelerini abecesel bir düzen içinde gösteren kitap. II Telefon yan teknikleri, ek hizmetler elde etmek amacıyla, bir telefon cihazı ve buna bağlanan çeşitli aygıtların (telesekreter, fazla konuşma sayacı, otomatik numara çevirici vb) kullanıldığı tekniklerin tümü.

—Postc. Tercihli telefon, gazeteci, doktor ve avukat gibi kimi mesleklerde çalışanlara öncelikle tahsis edilen telefon.

—Telekom. Telefon santralı, aynı merkezde bulunan ve trafiğin akışı için, giren talep hatlarını, belli sayıda bağımsız bağlantıyla, istenen çıkış hatlarına bağlamaya olanak veren bağlantı ve komütasyon organlarından oluşmuş bütün. (Bk. ansikl. böl.).

—Bir şirket, bir kuruluş ya da bir otelde, telefon iletişimini sağlamak, iç ve dış hatlara yanıt vererek bunları yönlendirmekle yükümlü servis II Elektromekanik telefon santralı, elektriksel olarak kumanda edilen mekanik organlardan oluşmuş otomatik telefon santralı. II Elektronik telefon santralı, sadece elektronik organlardan oluşmuş otomatik telefon santralı. II Otomatik telefon santralı, arayan bir aboneyle aranan bir abone arasında otomatik olarak bir bağlantı kurmaya yarayan ve aranan abonenin telefon numarasının çevrilmesinden kaynaklanan bir işaretle çalışan donanım. (Bk. ansikl. böl.) II Şehirlerarası telefon santralı, çeşitli şehirlerarası hatların bağlı olduğu telefon santralı. II Transit telefon santralı, yalnızca öbür telefon santrallarının bağlı olduğu telefon santralı. II Yarı-elektronik telefon santralı, temel olarak, elektrik rölelerine kumanda eden elektronik organlardan oluşmuş otomatik telefon santralı. II Yarı-otomatik telefon santralı, bağlantıların kurulması için bir operatörün müdahalesini gerektiren telefon santralı. II Yerel telefon santralı, doğrudan abonelerin bağlı olduğu telefon santralı.

♦ sıf. Sıh. tea Telefon duş EL DUŞ'U'nun eşanlamlısı.
—ANSİKL Ses bir akustik enerji türüdür.
ama titreşimlerin havada hızla zayıflaması nedeniyle; uzağa iletilmeye uygun değildir. Dolayısıyla, uzak noktalara iletebilmek için, akustik enerjiyi bir mikrofon yardımıyla elektrik enerjisine dönüştürmek gerekir. Alım sırasında, bir kulaklık (ya da alıcı) tersi bir işlem gerçekleştirir: yumuşak demirden bir palet üzerine yerleştirilmiş bir bobin, içinden mikrofondan kaynaklanan bir akım (konuşma akımı) geçtiğinde, sürekli bir mıknatısın manyetik alan yeğinliğini değiştirir. Bu ritimde titreşen palet, hareketini yükselterek akustik bir diyaframa iletir, iyi bir nitelikle ve uygun bir uzaklığa (ilk denemeler sırasında 60 m) söz iletimi sağlayan bir aygıtı, ilk kez 1876'da, Alexander Graham Bell gerçekleştirmiştir Bu aygıtta mikrofon, titreşen bir zann taşıdığı ve bir pile seri bağlı asitli su içine daldırılmış çok hafif bir metal uçtan oluşuyordu. Kulaklık, bir elektromıknatısın harekete geçirdiği bir titreşen zardı. Bu arada sıvılı mikrofon fazla kullanışlı değildi ve duyarlı ve iyi nitelikli katı karbon kontaktı mikrofonlardan yararlanabilmek için, 1878 ve 1879'da İngiliz David E. Hughes ve amerikalı Francis Blake'ın buluşlarını beklemek gerekti. Bu mikrofonlar da, 1886'da yerini, daha da duyarlı olan karbon zerrecikti mikrofonlara bıraktı. Günümüz telefon cihazlarında, karbon zerrecikli mikrofonlar ve Bell in geliştirdiğiyle benzer kulaklıklar bulunur. Bell'den bu yana bir telefon cihazı oluşturmak için kullanılan gereçlerde, üretim ayrıntılarında ve mikrofon ile kulaklığa eşlik eden çeşitli bileşenlerde, son derece önemli gelişmeler kaydedilmiştir.

Bir telefon ağının iki abonesi arasında iletişim, telefon sandallarının komütasyon olanaktan ve çeşitli tekniklerin (kablolar. Hertz demetleri, optik lifler, uydular) kullanıldığı iletim hatları sayesinde kurulur. Günümüzde, telefon cihazlannda, hoparlörlü denen bir telefonla daha rahat dinlemeye ve hatta, ahizeyi elle tutmadan mikrofonun uzağından konuşmaya olanak veren yarı-iletkenli akım yükselteçleri kullanılmaktadır. Öte yandan, otomatik santralların, ses frekanslı numara çevirme işaretlerini kabul edebilecek düzeye gelmesiyle, darbe vericisi kadranların yerini, kullanımı çok daha kolay ve hızlı olan tuşlu klavyeler almıştır. Son olarak, abone cihazlarına, kullanıcıya kamu telefon ağının sunduğu, telematik hizmetleri gibi ek hizmetlerden yararlanma olanağı veren telefon yan tekniği düzenekleri de bağlanabilir.

ilk kentsel telefon ağı, 1877'de New York'ta kurulmuştur. 1879'da Paris, bir telefon ağına sahip ilk Avrupa kenti olmuştur. • Türkiye'de ilk telefon konuşmaları 1908 Meşrutiyeti'nden sonra İstanbul'da başla mıştır. Balkan savaşı'ndan önce bir «Iğılız firmasıyla anlaşan hükümet, Beyoğlu, İstanbul ve Kadıköy'de de ara santrallar kurulmasını sağladı. Daha sonra isveçli Eriçson firmasıyla yapılan anlaşma sonucu İzmir'de de santrallar kuruldu. Bunlar elle çalışan, fişli ve merkezi bataryalı ilkel sistemlerdi. Birinci Dünya ve Kurtuluş savaşları nedeniyle Cumhuriyetin ilanına değin şebekelerde önemli bir gelişme olmadı. 1926’ya değin kentlerarası acele iletişim telgraf aracılığıyla sağlanmaktaydı. 1926'da yürürlüğe giren 876 sayılı yasayla önce Ankara'da, ardından öbür il merkezlerinde telefon sandallarının kurulmasına başlandı.

Bir süre sonra da santrallar aracılığıyla kentlerarası bağlantı gerçekleştirildi. ikinci Dünya savaşı'na değin Türkiye'nin bütün il merkezleriyle belli başlı ilçe merkezlerine yaygınlaştıran telefon tesisleri, 1980'li yıllarda en son teknolojiye göre yeniden düzenlendi. 1980’lerin ortalarında Türkiye'deki pek çok yerleşim birimi gerek ülke çapında, gerekse uluslararası otomatik sisteme bağlandı, ayrıca büyük kentlerin bazılannda "yangın ihbarı”, "fonotel", “polis imdat", “hızır servis" gibi ücretsiz aramaların dışında "çağrı servisi”, "masal ve müzik dinleme", “haber servisi" gibi ücretli ek hizmetler de devreye sokuldu.

—Huk. Telefonla haberleşmenin sağlanması ve telefon tesislerinin kurulması, bir kamu hizmetidir. Türkiye'de telefon hizmetleri, bir devlet kuruluşu olan PTT Genel müdürlüğü tarafından yerine getirilir. Telefon görüşmelerinin gizli olması, özel hayatın gizliliği ve haberleşme özgürlüğünün bir gereğidir (Anayasa md. 20, 22). Telefon araç ve gereçlerine zarar vermek suçtur (Türk cez. k. md. 391).

—Telekom.

Telefon santralı.

80‘li yıllarda, dünyadaki telefon sandallarının büyük çoğunluğu yarı-elektronik tiptendi; bu sandalların bağlantı noktalarında 60'lı yılların gazlı komütasyon diyotları yerine 1966'dan başlayarak yaygınlaşan çubuklu röleler kullanılmaya başlanmıştır. 8u rölelerin kontrakları, vakum ya da yansız atmosfer altındaki sızdırmaz bir boşlukta yer alır ve dışarıdan, manyetik olarak uyarılır.

Otomatik telefon santralı.

En eski otomatik telefon sandalları elektromekanik ve başlıca üç sisteme aittir: komütatörlerin, onlarca konum alabilecek şekilde dönebildiği döner sistem (ya da Rotary), seçicilerin döner olduğu ve ayrıca eksenleri boyunca bir ötelenme hareketi yapabildiği çift hareketli sistem (ya da Strowger), bir düşey devreler kümesiyle bir yatay devreler kümesinin çakışma noktalarına, bir matrisin elemanları gibi yerleştirilmiş ve düşey devrelerden herhangi birini yataylardan herhangi birine bağlayabilen elektrik rölelerinden oluşmuş çapraz çubuklu sistem (ya da Crossbaf).

Günümüzdeki otomatik telefon sandalları ya yarı-elektronik (lojik-elektronik düzeneklerle kumanda edilen elektromekanik röleler) ya da elektroniktir (elektromekanik röleler yerine yarı-iletkenli bileşenler ya da vakum tüpleri).