Peygamberlik mertebesinden sonra gelen ilk mertebeye İslam'da şehitlik mertebesi denir. Allah katında şehitliğin karşılığını bizzat Allah kendisi verir. Bu mertebe büyük bir mertebedir. Allah rızası için, din, vatan, namus için yapılan savaşlarda ölenlere şehit denir. Bakara süresi 154. ayette Allah:

“Allah yolunda öldürülenlere ölüler demeyiniz. Bilakis onlar diridirler. Fakat siz bilmezsiniz.”

demektedir. Malını, canını, ırzını, diğer Müslümanları müdafaa ederken, haksız yere öldürülenler mükellef ve Tahir (temiz) bir Müslüman da şehittir. Resulullah (sav) bir hadislerinde:

“Malını muhafaza uğruna öldürülenler şehittir. Kim hayatı uğruna öldürülürse o da şehittir.”

buyurmaktadır. Müslüman sıdkıle şahadete namzet yaşamalıdır. Bu konuda, peygamberimiz bir başka hadislerinde:

“Her kim samimi olarak şahadeti dilerse, Allah o kişiyi şehitlerin mertebesine ulaştırır. Velev ki, yatağında ölmüş olsun.”

Savaş meydanında çarpışma esnasında yaralanıp daha sonra ölenler, hata yolu ile öldürülenler, suda boğulanlar, depremde bina altında hayatını kaybedenler, ateşte yananlar veba, taun, ishal, sıtma, zatülcenp hastalıklarımdan birine veya akrep sokmasıyla ölenler, loğusa halinde ölen Müslüman kadın, gurbet ilinde, ilim yolunda, cuma gecesi ölen, sevabını Allah'tan bekleyen müezzin, ailesinin nafakası için meşru bir işte ölen, evinde veya başkabir yerde öldürülmüş bulunan Müslüman Hükmü şehit mertebesindedir.

"Sizin, hayat ve şarabı sevdiğiniz kadar, ölümü seven bir orduyla size geldim." (Abdü rabbih, s., 387)

"Kardeşleriniz Uhud´da şehit olunca, Allah onların ruhlarını yeşil kuşların cevfine koydu. Cennetin nehirlerinden içerler, meyvelerinden yerler. Arşın gölgesinde asılı altından kandillerde yerleşirler. Yiyecek, içecek ve istirahatlerinin güzelliğini görünce "keşke, derler Cennette hayatta olup, rızıklandırıldığımızı biri dünyadaki kardeşlerimize haber verse. Ta ki, cihaddan geri kalmasınlar, savaş esnasında kaçmasınlar". Cenab-ı Hak, "sizin bu halinizi onlara ulaştıracağım" der ve şu ayetlerle bildirir." (Ebu Davud, Cihad, 25)

"Allah yolunda öldürülenleri sakın ölü sanmayın. Bilakis onlar diridirler, Allah´ın lütfundan kendilerine verdikleri ile sevinçli bir halde, Rableri katında rızıklandırılırlar. Arkalarından gelecek olanlara şunu müjdelemek isterler: Onlara hiçbir korku yoktur ve onlar üzülmezler. Allah´tan bir nimeti ve lütfu ve Allah´ın mü´minlerin ecrini zayi etmeyeceğini müjdelemek isterler” (Al-i İmran Sûresi, 169-171)

• Müslüman olmak.
• Akıllı olmak.
• Bâliğ olmak.
• Cünüp olmamak, hayız ve nifas hâlinde bulunmamak.
• Vurulmanın akabinde hemen ölmüş olmak. Vurulduktan sonra, ölmeden önce, yeyip içer, tedavi görürse, vurulduğu yerden başka tarafa taşınırsa veya üzerinden bir namaz vakti geçecek kadar yaşarsa, kâmil şehidlik kısmından çıkar. Uhrevî şehîd olur.
• Öldürülmüş olmasından dolayı, öldüren kimseye kısas icab etmek. Yani, kasden öldürülmüş olmak. Hatâen öldürülme durumlarında, katile kısas vâcib olmadığı için, maktûl şehîd-i kâmil kısmına girmez. Şehîd-i kâmiller, yıkanmadan kanlı elbiseleri ile gömülürler. Hz. Ömer ile Hz. Ali'de bu şartlardan biri bulunmadığı için yıkandılar; Hz. Osman ise, yıkanmadan gömüldü.

• Suda boğulanlar.
• Ateşte yananlar. (İbnu Mace, Cihad, 17)
• Enkaz altında kalanlar.
• Veba gibi bulaşıcı bir hastalıktan ölenler.
• Sıtma gibi ateşli hastalıktan ölenler.
• İlim yolunda ölenler.
• Ciğer hastalıklarından ölenler.
• Doğum sırasında veya lohusa iken ölen kadınlar.
• Baş ağrısından ölenler.
• Karın ağrısından ölenler.
• Ailesinin nafakasını helâlinden kazanmak için çalışırken iş kazasından ölenler.
• Cuma gecesi ölenler.
• Gurbet ilde vefat edenler.
• Akrep, yılan sokması gibi sebeblerle vefat edenler...
  

• "Malını müdafaada öldürülen şehiddir, ırz ve nâmusunu müdafaa ederken öldürülen şehiddir, nefsini müdafaada öldürülen şehiddir..."
• "Şehidleri kanları ile sarın. Zira Allah yolunda açılan bir yara kıyâmet günü mahşere geldikte, o yara, rengi kan rengi, kokusu misk kokusu olarak kanar..."
• "Şehidler cennetin kapısında, nehrin parlak zinetinde, yeşil çadırdadır. Sabah - akşam rızıkları Cennetten onlara gelir."
• "Ma'rûfu emr ve münkeri nehiyden dolayı katledilen şehiddir."
• "Kim Cuma günü vefat ederse şehiddir."
• "Kim hayvanından düşüp ölürse o kimse şehiddir."
• "Suda boğulan şehiddir, ateşte yanarak ölen şehiddir, gurbette garip ölen şehiddir, zehirli hayvan sokmasından ölen şehiddir, karın ağrısından ölenler şehiddir, bina yıkılıp altında kalarak ölen şehiddir, evinin üstünden (damdan) düşerek boynu kırılıp ölen şehiddir, üzerine büyük taş düşüp ölen şehiddir..."
• "Din kardeşini müdafaada katlolunan şehiddir, mâsum olan komşusunu savunurken öldürülen de şehiddir..."
• "Şehidin borçtan başka bütün günahları mağfiret olunur." (Müslim) Bâzı âlimler denizde şehid olmanın, kul borcuna dahi keffaret olacağını ileri sürmüşlerdir. "Şehid, ehl-i beytinden (aile ve akrabasından) 70 kişiye şefaat eder, şefaati kabûl edilir." (Ebû Dâvud, Tirmizî).
• "Kıyâmet gününde 3 sınıf şefaat edecek: Peygamberler, sonra âlimler, sonra şehidler..." (Tâc)

• "Şehid olmayı Yüce Allah'tan samimi olarak dileyen kimseyi, Allah, rahat yatağında vefat etse bile, şehidlerin derecesine eriştirir." (Müslim, İmâre, 156, 157; Ebû Davud, İstigfâr, 26; Neseî, Cihâd, 36; ibn Mâce, Cihâd, 15).