Hacı Bayram Veli

Hacı Bayram-ı Veli

Ölümü: 1429
Anadolu evliyalarının en büyüklerindendir. Osmanlı hükümdarı Sultan İkinci Murad zamanında Ankara'da, halkı uyarma ve yol gösterme vazifesini sürdürüyordu. Kendisi Ankaralı idi. Bayram lakabı, Şeyhî Aksaraylı Hamidüddin Efendiye (Somuncu Babaya) intisabı bir kurban bayramına rastladığı için kendisine verilmişti. Tarikata girmezden önce Bursa medreselerinde müderris (profesör) idi.

İlimde bu rütbeye yükselmesi onun iyi bir tahsil gördüğünün de belgesidir. Hacı Bayram, şeyhi Somuncu Baba ile hacca gidip döndükten sonra şeyhinin ölümüne kadar onunla Aksaray'da ikamet etti. Hamûdüddin Ak-sarayî'nin ölümünden sonra memleketi Ankara'ya döndü 1429'da ölene kadar irşad vazifesini burada sürdürdü.

Hacı Bayram, hem büyük bir ilim adamı, hem de hatırı sayılır bir tasavvuf büyüğü idi. Onun talebelerinden Fatih'in hocası Akşemseddin gibi ünlü isimler de çıkmıştır. Hacı Bayram sade bir Türkçeyle ilâhiler de söylemiş, bunların bazıları halk arasında dilden dile dolaşmıştır. Bugün Ankara'da adıyla anılan camii ve türbesi bulunmaktadır.

Hacı Bayram'm ünlü bir ilâhisinin ilk kıtası şöyledir:

N'oldu bu gönlüm, n'oldu bu gönlüm,
Derd-ü gamınla doldu bu gönlüm.
Yandı bu gönlüm, yandı bu gönlüm,
Yanmada derman buldu bu gönlüm.

Hacı Bayram'ın bir menkıbesi: Ankaralı Hacı Bayram Veli, Sultan II. Murad'ın saygı duyduğu manevi önderlerlendi. Hükümdarın Hacı Bayram'a saygısı o derece büyüktü ki ona mürid olanlardan vergi almıyordu. Ama gelin görün ki bütün Ankara halkı Hacı Bayram'ın müridi olduğunu iddia ediyordu. Ankara'da kimden vergi istense, "Ben Hacı Bayram'ın müridiyim" deyip işin içinden sıyrılıyordu. Bu durum hükümdara yansıtıldı. Hükümdar Hacı Bayram'a bir mektup gönderip, "Gerçek müritlerinizin sayısını bana bildiriniz, sizin bildirdiğiniz herkes vergiden muaf tutulmak üzere kabulümdür" dedi.

Hacı Bayram devletine saygılı bir maneviyat büyüğü olarak kendisine bağlılığın kötüye kullanılmasından zaten şikâyetçi idi. Mektubu fırsat bilerek müridlik iddiasındaki herkese haber saldı: "Falan gün falan yerde toplanınız" diye. O gün hemen bütün Ankara halkı şeyhlerinin davetine uyarak bildirilen yere akın ettiler. Hacı Bayram bir tepeciğe kurdurduğu siyah kıl bir çadırdan çıkarak kalabalığa sordu:

"Beni seviyor musunuz?" Kalabalık hep bir ağızdan karşılık verdi: "Elbette seviyoruz."
Bana yürekten bağlı mısınız, istesem benim için canınızı verir misiniz?"
Kalabalık cevap verdi: "Canımız senin yoluna feda olsun."
Hacı Bayram bunun üzerine, "Bugün bana inananları şu çadırın içinde bir bir kurban edip canlarını cennete göndereceğim. Şimdi bir kişi çıksın" dedi.
Kalabalıktan bir kişi çıktı. Hacı Bayram onu çadıra aldı. Çadırda önceden hazırlattığı koyunlardan birini keserek, kanını çadırdan dışarıya akıttırdı. Dışardakiler adamın gerçekten kurban edildiğini sanarak ürperdiler. Hacı Bayram dışarı çıktı, "Bir kişi daha gelsin" dedi. Bir adam daha çıktı. Onu da çadıra alıp aynı işlemi yaptı. Sonra dışarı çıktı ve bir kişi daha istedi. İşin şakaya gelir yanı yoktu. Giden gidiyordu. Bu defa bir şaşkınlık ve duraksama görüldü. Yine de bir hanım üeri çıktı. Hacı Bayram onu da çadıra aldı. Aynı olay tekrarlandı. Dördüncü defa Hacı Bayram kurbanlık isteyince tek kişi çıkmadı.

Hacı Bayram artık hükümdara cevap verecek durumdaydı:
— Sultanım vergiden affedilmek üzere gerçek müritlerimi sormuştunuz. Benim gerçek müritlerim iki er kişi ile bir hatun kişiden ibaret üç kişidir.

İslam Ansiklopedisi

MsXLabs Üye Girişi