Tarım


TARIM SEKTÖRÜ


Tarımın Türkiye GSKD içindeki payı 2006 yılında % 9,4, bölge GSKD’sindeki payı ise % 17,6 olmuştur. Bölgedeki elverişli iklim şartları, zengin toprak ve su kaynakları sayesinde tarım sektörü bölgede önemli bir yere sahiptir. Bölge bu sektörde Türkiye GSKD’sinde sahip olduğu % 7,1 oranındaki payla TR62 (Adana, Mersin) Bölgesi ile birlikte TR33 (Manisa, Afyon, Kütahya, Uşak) Bölgesi’nden sonra 2. sırada yer almaktadır. 2009 yılı verilerine göre bölgedeki toplam istihdamın % 28’ini tarım sektörü oluşturmaktadır.




Bölgenin yüzölçümü Türkiye yüzölçümünün % 4’ünü oluşturmaktadır. Toplam alanın % 49,8’i orman ve fundalık, % 31,1’i tarım alanı, % 15,3’ü tarım dışı alan, % 3,6’sı da çayır mera alanı olarak kullanılmaktadır. Türkiye ve Ege Bölgesi oranlarına bakıldığında bölgedeki orman ve fundalık alanların yüksek olduğu görülmektedir. Bölgede en fazla orana sahip olan orman ve fundalık alanların % 50’si Muğla’da, % 32’si Denizli’de, % 18’i Aydın’da bulunmaktadır (TKB, 2006).


Bölge illerindeki arazilerin kullanım şekline göre dağılımlarına bakıldığında Aydın toplam alanının % 48’inin tarım alanı, % 38’inin orman ve fundalık, geri kalan alanın çayır mera ve tarım dışı alan olduğu görülmektedir. Denizli toplam alanının % 44’ü orman ve fundalık, % 32’si tarım alanı, geri kalanı ise çayır mera ve tarım dışı alan olarak kullanılmaktadır. Muğla’nın ise % 64’ü orman ve fundalık, % 19’u tarım alanı, geri kalanı da çayır mera ve tarım dışı alanlardan oluşmaktadır.



Bölge Türkiye’deki toplam tarım alanının % 4’üne sahiptir. Bu alanın illere göre dağılımı incelendiğinde % 40’ının Aydın’da, % 36’sının Denizli’de ve % 24’ünün de Muğla’da bulunduğu görülmektedir. Bölgedeki toplam tarım alanının büyük bir kısmını tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerin ekilen alanı (% 52) ile meyveler, içecek ve baharat bitkilerinin alanı (% 41) oluşturmaktadır.Tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerin ekilen alanının % 50’si Denizli’de, % 32’si Aydın’da ve % 18’i Muğla’da, meyveler, içecek ve baharat bitkilerinin alanının ise % 52’si Aydın’da, % 28’i Muğla’da ve % 20’si Denizli’de yer almaktadır (TÜİK, Bitkisel Üretim İstatistikleri).





1995-2008 yılları arasında bölgede elde edilen toplam tarımsal üretim değerinin Ege Bölgesi tarımsal üretimine katkısı yıllık ortalama % 34,6, Türkiye tarımsal üretimine katkısı yıllık ortalama %5,9 olmuştur.

2008 yılında bölgede elde edilen 6.786.133 TL’lik tarımsal üretim değerinin % 61,7’si bitkisel üretimden, % 20,7’si canlı hayvanlardan, geri kalanı da hayvansal üretimden oluşmaktadır ve kişi başına düşen tarımsal üretim değerleri toplamı 2.537 TL ile 1.613 TL olan Türkiye değerinin üstündedir.





2001 yılında yapılan Genel Tarım Sayımı’na (GTS) göre bölgede toplam 160.556 tarım işletmesi mevcuttur ve Türkiye tarım işletmelerinin % 5,2’sini oluşturmaktadır. Bölgedeki tarımsal işletmeler genellikle küçük işletmelerdir. Bu işletmelerin ortalama büyüklüğü 38,5 da olup Aydın, Denizli ve Muğla illeri için bu büyüklük sırasıyla 44 da, 37 da, 34 da’dır ve 60 da olan Türkiye ortalamasının altındadır. 2009 yılında ise bölgedeki tarım işletmesi sayısı 138.120 ve işletmelerin ortalama büyüklükleri 40,9 da’dır. Aydın, Denizli, Muğla illerindeki işletmelerin ortalama büyüklükleri ise sırasıyla 41,9 da, 47 da ve 34 da’dır (Aydın, Denizli, Muğla İl Tarım Müdürlükleri, Kurum Görüşmesi). 2006-2009 yılları arasında bölgedeki tarım işletmeleri sayısında % 15,6 oranında bir azalma gerçekleşirken ortalama işletme büyüklüğünde % 6,7 oranında bir artış gözlenmektedir.

Bölgedeki işletmelerin faaliyet alanlarına göre dağılımı incelendiğinde bitkisel üretim ve hayvancılık yapan işletmelerin ağırlıkta olduğu görülmektedir. Diğer faaliyet alanlarının aksine yalnız bitkisel üretim yapan işletmelerin oranı % 30 olan Türkiye oranının üstündedir.

İşletmelerin % 60’ı sulama yapmaktadır ve sulama teknikleri incelendiğinde % 96’sının geleneksel yöntem olan salma sulama tekniğini kullandığı, geri kalan kesimin yağmurlama ve damlama tekniklerinden yararlandığı görülmüştür. Türkiye genelinde faaliyet gösteren işletmelerin ise % 89’u salma sulama yapmaktadır. Bu istatistiklere göre daha kaliteli bir üretim için gerekli olan modern sulama tekniklerinin hem bölgede hem Türkiye genelinde kullanım oranının düşük olduğu görülmektedir. Sulama yapılan alan, işletmelerin faaliyette bulunduğu toplam alanın yaklaşık olarak % 41’ini oluşturmaktadır (TÜİK, Genel Tarım Sayımı). 2009 yılı verilerine göre bölgede sulanan 492.443 ha alanın yaklaşık % 59’unun sulamasını Devlet Su İşleri (DSİ) yapmaktadır. Bölge genelinde devlet sulamasının halk sulamasından fazla olduğu görülmektedir. Ancak Muğla ilinde 47.000 ha olan devlet sulama alanları, 55.000 ha olan halk sulama alanlarından daha azdır (Aydın, Denizli, Muğla Tarım İl Müdürlükleri, Kurum Görüşmesi).

1995-2008 yılları arasında bölgedeki tarımsal alet ve makine sayılarına bakıldığında tarımda makineleşmenin arttığı görülmektedir. Bu dönemde seyyar süt sağım makinesi ve sabit süt sağım tesisi sayısında gözlenen artışlar dikkat çekmektedir. Bu durum hayvancılıkta modern tekniklere yönelimin arttığını göstermektedir. 2008 yılında bölgedeki tarımsal alet ve makinelerin sayıları incelendiğinde, birçok alet ve makinenin Aydın’da diğer illere göre daha fazla sayıda bulunduğu görülmektedir. Bu durumun Aydın’da tarım sektörünün diğer illere göre daha yoğun olmasından kaynaklandığı söylenebilir.