Güneş Işınlarının Yere Değme Açısı
Güneş ışınlarının dik geldiği yerlerde, ışınların atmosfer içinde katettiği yol kısadır. Bu nedenle atmosferde tutulma az olduğu için, ışınların ısıtma ve aydınlatma gücü fazladır.
Işınların eğik geldiği yerlerde ise atmosferde katedilen yol uzun, tutulma fazladır.
Işınların dik geldiği yerlerde ışınların aydınlattığı alan daha dar olduğundan, birim alana düşen enerji daha fazladır. Bu durum da ısınmanın fazla olmasını sağlar.
Güneş ışınlarının yere değme açısı, aşağıdaki özelliklere göre farklılık gösterir:
a) Enleme göre:
Dünya'nın şeklinden dolayı güneş ışınlarının yere değme açısı Ekvator'dan kutuplara doğru gidildikçe daralır. Bu nedenle, sıcaklık Ekvatordan uzaklaştıkça azalır.
b) Mevsimlere göre:
Dünya ekseni eğik olarak Güneş çevresinde döndüğü için herhangi bir noktaya güneş ışınlarının düşme açısı yıl içinde değişir. Böylece sıcaklıklarda yıl içinde farklılıklar görülür.
Kuzey Yarımküre'de ısı birikiminin en çok olduğu aylar temmuz - ağustos, en az olduğu aylar ocak - şubat aylarıdır.
c) Günün Saatlerine Göre:
Günlük hareket, güneş ışınlarının yere değme açılarını etkiler. Günün ilk saatlerinde ışınlar dar açıyla, öğle döneminde dik veya dike yakın, öğleden sonra tekrar dar açıyla gelmeye başlar. Bu durum, sıcaklığın gün içinde farklı olmasını sağlar.
Öğle vakti güneş ışınlarının gün içinde en büyük açıyla geldiği zamandır. Ancak en yüksek hava sıcaklığı öğle vakti değil, enerji birikiminin en fazla olduğu öğleden sonra ölçülür (14.00 civarı).
Gündüz ısınan yeryüzü, gece boyunca sıcaklık kaybeder. Sıcaklık kaybının en fazla olduğu saatler olan gündoğumundan önceki saatlerde günün en düşük sıcaklığı ölçülür.
Günlük hareketten kaynaklanan bu durum, gün içerisindeki sıcaklık farklarını oluşturur.
d) Bakı ve Eğime göre: sıcaklığı etkileyen etmenler
Yerşekillerinin güneşe bakan yamaçları daha çok ısınır. Buna bakı etkisi denir.
Güneş'e dönük yamaçlarda;
Sıcaklık daha yüksektir.
Tarım ürünleri erken olgunlaşır.
Karlar daha önce erir.
Toktoğan kar sının, yerleşmenin, tarımın ve ormanın üst sınırı daha yüksektir.
Dönenceler dışında, Kuzey Yarımküre'de güneye bakan yamaçlar, Güney Yarımküre'de ise kuzeye bakan yamaçlar daha çok ısınır.
Dönenceler arasındaki bir yerşeklinde ise bakı yıl içinde tarihe göre değişkenlik gösterir.
Eğim etkisi: Aşağıdaki şekillerde aynı yükseklikteki noktalar, bulunduğu yerdeki eğim farklılığı nedeniyle güneş ışınlarını farklı açılarla almakta ve sıcaklıkları farklı olmaktadır.