TALAT PAŞA (1874 Edirne-1921 Berlin),
Osmanlı devlet adamı. Asıl adı Mehmet Talat'tır.
Sorgu yargıcı (müstantik) Ahmet Vasıf Efendi'nin oğludur. Edirne Askerî Rüştiyesi'ni bitirdikten sonra, Posta-Telgraf İdaresi'nde kâtiplik ve Alyans İsrail Mektebi'nde Türkçe öğretmenliği yaptı. II. Abdülhamit'in baskıcı yönetimine karşı çalışmalarından ötürü tutuklandı (1895) ve ardından Selânik'e sürüldü (1898).
Selânik-Manastır arasında gezici posta görevlisi oldu ve bir ara Selânik Hukuk Mektebi'nde okudu. 1906 yılında, arkadaşlarıyla birlikte sonradan İttihat ve Terakki adını alacak olan gizli Osmanlı Hürriyet Cemiyeti'ni kurdu. Cemiyetin kuruluşundan I. Dünya Savaşı'nın sonuna dek Enver ve Cemal paşalar ile birlikte Osmanlı İmparatorluğu'nun en önemli üç adamından biri oldu.
Siyasî çalışmalarından ötürü Anadolu'ya sürgün edildi, ancak bu ceza yerine getirilmedi. Özel bir okula müdür oldu, İttihat ve Terakki'nin İstanbul'da da örgütlenmesini sağladı. II. Meşrutiyet'in ilânından sonra (1908), Edirne milletvekili seçildi. Meclisi Mebusan başkan yardımcılığından sonra, içişleri (1909-1911), posta ve telgraf bakanlığı (1912) yaptı. I. Balkan Savaşı'nda gönüllü olarak yer aldı.
Edirne'nin geri alınmasını sağladı. Enver Bey ve diğer arkadaşlarıyla birlikte Babıâli Baskını'na katıldı (1913). Aynı yıl istanbul'da Bulgaristan ile yapılan barış görüşmelerinde birinci delege olarak bulundu ve Sait Halim Paşa hükümetinde içişleri bakanı oldu. V. Mehmet (Reşat) tarafından sadrazamlığa getirildi (1917). Brest-Litovsk barış görüşmelerine Osmanlı Devleti adına katıldı (1918).
I. Dünya Savaşı'nın yenilgiyle sonuçlanmasından sonra sadrazamlıktan istifa etti (14 Ekim 1918); Ahmet İzzet Paşa'ya bıraktığı mektupta millete karşı hesap vermek üzere döneceğini, gerekirse mahkemeye de çıkacağını bildirerek Almanya'ya kaçtı. 15 Mart 1921 günü Berlin'de Sogoman Teyleryan adlı bir Ermeni militan tarafından tabancayla vurularak öldürüldü. Kemikleri, 1943 yılında İstanbul'a getirilerek gömüldü.
MsXLabs.org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi
