Yay Nedir? Yayların Özellikleri, Çeşitleri ve Kullanım Alanları

Yay Nedir? Yayların Özellikleri, Çeşitleri ve Kullanım Alanları
MsXLabs.org & Vikipedi, özgür ansiklopedi

Yay (İngilizce; spring, Almanca; Feder), bir kuvvetin etkisi altında kaldığı zaman elastik şekil değiştirebilme özelliğine sahip mühendislik malzemelerinden imal edilen, bu şekil değiştirme esnasında enerji (şekil değiştirme enerjisi) depolayabilen, kendisine etki eden kuvvetin etkisi kalktığı zaman eski şeklini kısmen veya tamamen alabilen ve bu sırada depolamış olduğu enerjinin bir kısmını geri verebilen makine elemanıdır.

Çeşitleri
Yaylar çeşitli özelliklerine göre sınıflandırılabilirler.

1. Şekline göre
Yaylar dış şekillerine göre ve kullanılan malzemenin kesitine göre sınıflandırılabilirler.

A. Dış şekillerine göre:

Bilezik yaylar

Bilezik yaylar büyük sönümlemelerin gerektiği yerlerde kullanılırlar.

Disk yaylar

X düzeninde tertiplenmiş disk yaylar

Helisel yaylar
Helisel silindirik yaylar

Helisel silindirik bir bası yayı

Helisel silindirik bir çeki yayı

Helisel konik yaylar
Kangal yaylar
Silindirik yaylar
Blok yaylar
Çubuk yaylar
Kovan yaylar
Spiral yaylar

Saat mekanizmasında enerji biriktirme elemanı olarak spiral yaylar kullanılır.

Yaprak yaylar

B. Malzeme kesitine göre:

Dairesel kesitli yaylar
Dikdörtgen kesitli yaylar

2. Zorlanma şekillerine göre
Yaylar zorlanma şekillerine göre aşağıdaki şekilde sınıflandırılırlar:

Burulmaya zorlanan yaylar
- Helisel yaylar (kangal yaylar hariç)
- Silindirik yaylar (blok yaylar hariç)
Çekme ve basmaya zorlanan yaylar
- Bilezik yaylar
- Blok yaylar

3. Kuvvetin uygulama şekline göre
Üzerlerine etki eden kuvvetin uygulama şekline göre ikiye ayrılırlar:

Çeki yayları
Bası yayları
Kurma yayları
Form yayları

4. Malzeme esasına göre

Metalik yaylar
- Demir esaslı yaylar
- Bakır esaslı yaylar
- Nikel esaslı, özel alaşımlı yaylar
Metalik olmayan yaylar (kauçuk, mantar, çeşitli sıvılar ve hava)

Kullanım alanları
Yaylar yük altında, elastik şekil değiştirme özellikleri dolayısıyla enerji depolaya bildiklerinden makine konstrüksiyonlarında çeşitli maksatlarla kullanılırlar:

Saat mekanizmalarında, tek etkili hidrolik ve pnömatik silindirlerde, v.s. enerji depolama elemanı olarak
İçten yanmalı motorların valfleriyle kam mili arasındaki irtibatı sağlamak, kavramalar ve frenlerde kuvvet ve hareket kontrol elemanı olarak
Raylı taşıtların tamponları, kara taşıtlarının aks-şasi bağlantıları ve elastik kavramalar gibi darbeli ve titreşimli yerlerde darbe ve titreşim sönümleme elemanı olarak
Vibratörler, sarsaklar ve elekler gibi titreşimin istendiği yerlerde titreşim elemanı olarak
Dinamometre ve yaylı terazi gibi ölçü aletlerinde kuvvet ölçme elemanı olarak

MsXLabs Üye Girişi