Kur'an okunduğu zaman sesini işittiğinizde Allah'tan korktuğu kanaatine vardığınız kimse, şüphesiz ki, Kur'an'ı en güzel sesle okuyanlardandır.
(İbni Mace, İkame: 176)
Hadis, İslam dininde, Hz. Muhammed'in değişik olaylar ve sorunlar karşısında inananları aydınlatmak, Kur'an'ın bazı ayetlerini daha açık bir dille ifade etmek için söylediği iddia edilen sözler bütünüdür.Hadis'in içerikleri, genel olarak, aslı içeriği olan 'Metin' ve Ravi (rivayet edenler)'nin adlarını sıralanan 'İsnâd' olmak üzere iki bölümden ibarettir. Hadis âlimleri Hadis kavramını "Peygamber'in söz, fiil ve takrirleri" şeklinde tarif ederler.Hadis, dinî bilim olarak, bu çerçeve içinde, Hz. Muhammed'in sözleri ile davranışlarını, eylemlerini aktaran bilgileri derleyen, bu bilgileri yazılı bir biçimde düzenleyip sınıf¬landırarak inceleme çabasına karşılık gelir.
Kapsamı
1. Hz. Muhammed'in (Kur'ân'da tesbit edilmiş olan vahyin dışında) söylemiş olduğu rivâyet edilen sözleri,
2. Onun yazdırmış olduğu mektuplar ve evrâk,
3. Hz. Muhammed'in vasıflarını haber veren rivâyetler,
4. Hz. Muhammed'in bir olay karşısında izhâr ettiği tutumunu ve tavrını anlatan rivâyetler,
5. Hz. Muhammed'in hâl-i hayâtında vuku bulmuş bir olaya şâhid olanların rivâyetleri, Hadis ilminin ve hadis teriminin kapsamını oluşturur.
Türleri
Hadis ilminde hadisler ravisine, senedine, doğruluğuna, geliş şekline göre sınıflara ayrılır. Esas olarak üç hadis türü vardır:
- Sahih hadîs: Ravi ve senet itibariyle kesinlikle şüphesiz gelen hadisler.
- Hasen hadîs: Yazılışında kusur bulunan hadisler.
- Zayıf hadîs: Senedinde ve metninde bir illet bulunan hadisler.Uydurulmuş sözlere ise mevzu denilmektedir. Hadis, Kur'an'dan sonra ikinci kaynaktır. Kur'an'ın tefsirinde hadis başlıca kaynaktır. Hadis, sünnetin yaslandığı kaynaktır. İslam mezheplerinin doğuşunda hadisler farklılıklara yol açan birer fıkıh usulü kaynağı da sayılır.
Hadis İlmi
İslam'da Kütüb-i sitte denilen temel hadis kitapları:1. İmam Buhari
2. Müslim
3. Ebu Davud
4. Tirmizi
5. İmam Nesâi
6. İbn Mace'nin yazdığı kitaplardır.
Buhari ve Müslim'e sahihayn denilir, Sahihleri ile meşhur iki hadis yazarıdır. Diğer dört hadis yazarının kitapları Sünendir. Diğer hadîs kitabı türleri: Cami, Müsned, Mucem, Müstedrek, Mustahrec, Cüz, Tabakat.
Hadîs ilimleri usul ve esastan meydana gelir: Usuli Hadis, hadislerin ravisini, senedini, metnini araştıran ilim dalıdır. Hadisi kimin rivayet ettiğini, hadisin kesintili olup olmadığını, metnin doğruluğunu araştırır. Alt ilim dalları vardır. 1. Cerh ve Ta'dil, raviyi redd (cerh) veya duzeltmeyi (tadil) ele alır.
2. Rical, ravilerin hayatını ele alır.
3. Hadis ihtilafı, birbiriyle çelişen hadisleri karşılaştırır.
4. İlelilhadis, hadisin doğruluğunu zedeleyen gizli noktaları aydınlatır.
5. Garibulhadis, hadislerde geçen terimleri araştırır.
6. Nasih ve Mensuh, hükmü kalkmış hadisleri araştırır.
7. Kutsi hadis, manası Allah'tan sözü peygamberden olan hadisleri ele alır.
Sahabilerin Sahife denilen hadis mecmuaları vardır. Halife Ömer bin Abdülaziz, 719 yılında hadislerin toplanmasını emretti. İmam Buhari (810-869) her yeri dolaşarak hadisleri topladı, meşhur Sahihini yazdı. Buhari bahsedilen hadisleri topladığında hadis nakledenlerin en az üç dört nesli ölmüştü. Bu durum da hadislere kuşkuyla bakılma nedenlerindendir. Son halife Ali zamanında hadis uydurmaları başladı. 12. yüzyıldan sonra ise hadis okulları açıldı.
İslam bilim geleneğinde tefsirin hadise olan ihtiyacı, hadisin tefsire olan ihtiyacından fazladır denilmiştir. Bu nedenle hadis çok önemli bir dini kaynak olmuştur. Fıkıh ve tefsirin vazgeçilmez kaynağıdır. Fıkıh mezhepleri arasındaki görüş ayrılıkları hadislerin farklı yorumlanmalarındandır.
Şeriatın dayandığı unsurlar; Kur'an, Hadis, İcma, Kıyas, Örf ve Maslahat. Zamanla inanç ve eylemde mezhepler belirince İslam, Sünni ve Şii olarak iki ana akıma ayrıldı. Esasında bunlar arasında uzlaşmaz çelişkiler yoktu, ayrılık siyasal yöndeydi. Halifelik Ali'ye verilmemişti, Ehli Beyte zulüm yapılmıştı. Şiilik veya Şia bu inançla doğdu. Şia'nın hadis kaynaklarının Sünni kaynaklarla zaman zaman uyuşmaması da bu sebepledir. Hukuki birçok meselede Hanefi, Şafii, Maliki, Hanbeli mezhepleriyle olan görüş ayrılıkları esasta değil teferruattadır.
Hadis Ehli, peygamberin hadislerini toplayıp buna göre hayatını düzenleyenlerden oluşuyordu. 7. yüzyılda Kelam bilimcileri ile Hadis Ehli arasında tartışmalar çıktı. Akıl ile nakil tartışmalarına izleyen dönemde felsefeciler de karıştı. Son dönem Osmanlı ulemasında dahi imparatorluğun çöküşü sırasında bu tartışmalar yeniden yaşandı.
Hadis Terimleri
- Sünnet: Peygamberin hayat tarzı ve dini mirası, hüküm çıkarılan hadisler, peygamberin, sonra ashabının, sonra tabiinin, sonra ümmetin örnek aldığı usul
- Sünnetullah: Allah'ın hükmü ve yasaları
- Metluv vahiy: Kuranı Kerim
- Gayri metluv vahiy: Hadisler
- Siret: Hz. Muhammed'in hayatı, ahlakı, dış görünüşü (çoğulu siyer)
- Hadis: Hz. Muhammed'in söz, iş ve takrirleri, ayetlerin tefsiri, haber, Kuran'ın tatbikatı, vahyi gayri metluv
- Eser: Ashabın sözlerinin de içinde olduğu hadis
- Haber: Kuran, hadis, ashab ictihadı ve diğer bilgilerin tümü
- Ashab: Hz. Muhammed'in zamanında yaşayıp, onunla görüşmüş, müslüman ve aklı başında insanlar
- Tabiin: Ashab zamanında yaşayanlar
- Tebeut Tabiin: Tabiinden hadis nakledenler
- Mütevatir: Hz. Muhammed'in zamanına şahit olmuş kişilerin ittifakla bildirdikleri söz
- Meşhur: Hz. Muhammed'in zamanında değil, tabiin ve sonrakilerce tevatürle nakledilmiş söz
- Vahid Haber: Bir veya birkaç kişinin naklettiği söz (fıkıhta delil hükmüne geçmez)
- Gayri sahih: Karışık söz, neshe uğramış (zayıf ama uydurma değildir)
- Mevzu: Uydurma, gerçek dışı (nakli bile günahtır)
- İstinbat: Hüküm çıkarma
- Muhaddis: Hadis bilimci (hadislerin anlamından çok ifade ve sağlamlığına bakar)
- Fakih: Hadisin sebebi, siyakı, maksadı ve delaleti ile meşgul olan kişi
- İsrailiyat: Mevzu söz, uydurmalar
- Sıhhat: Hadiste aranan doğruluk şartı (akla aykırılık, Kurana aykırılık, İslam'ın ruhuna aykırılık, fıtrata ve tabiata aykırılık, tarihe aykırılık yönünden)
- Kezzabin: Yalancılar
- La tectemiu ümmeti aled dalale: Ümmetin, dalalet üzerinde birleşmeyeceğini ifade eden cümle (topyekün herkes hata yapamaz anlamında)
- Nesh: Bir hadisin diğerinin zorluğunu hafifletmesi
- Rivayet: Dedi, rivayet etti, haber verdi, bildirdi ifadeleriyle belirli kişilerin belirli şartlarla bir metni kaynağına götüren zincir
- Tedvin: Derleme
- Dirayet: Ebu Hanife'nin sıhhat için mana rivayetini kabul etmemesi, söz zincirinde ravinin şurasını hatırlamıyorum dediği durum, usul ve metin incelemesi, Ebu Hanife'nin 17 hadise tam intibakı.
- İmla: Söyleyerek yazdırma
- Tevsik: Doğruluğu kanıtlama
- Yemin: Hadis rivayet edene önce yemin ettirmek (Halife Ali'nin uyguladığı bir yöntemdir)
- Sika: Güvenilir
- Garib: Şaz, bir kişiden gelen nakil
Hadis Rivayet Eden Başlıca Sahabeler
- Ebu Hureyre - 5374 hadis
- Abdullah ibn Ömer - 2630 hadis
- Enes bin Malik - 2286 hadis
- Ayşe - 2210 hadis
- İbn-i Abbas - 1660 hadis
- Cabir bin Abdullah - 1540 hadis
- Ebu Said el-Hudri - 1170 hadis.
Derleyen: Cerideihadis
O Kadar Kalabalik ki Yalnizligim..
