Çakmak, Fevzi

(d. 12 Ocak 1876, İstanbul - ö. 10 Nisan 1950, İstanbul),
Türk asker ve devlet adamı; Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk genelkurmay başkanı.

Topçu miralayı (albay) Ali Sırrı Bey’i oğludur. Soğukçeşme Askeri Rüşdiyesi v Kuleli Askeri İdadisi’nde okudu. 1896’c Harbiye Mektebi’ni, 1898’de Erkân-ı Ha biye (Kurmay) Mektebi’ni bitirerek kurm yüzbaşı rütbesiyle orduya katıldı. Bir Erkân-ı Harbiye (Genelkurmay) 4. si’nde görev yaptıktan sonra, 1899’da Ar vutluk’taki 18. Nizamiye Fırkası kurr başkanlığına atandı. Balkanlar’da Sırp Arnavut çetecilere karşı savaştı. II. Meşı yet’in ilanında (1908) Taşlıca mutasarrıf 35. Fırka komutanıydı. 1910’da Şevket Paşa komutasındaki Kosova Kolon kurmay başkanlığına getirildi. 1911’de Ordusu kurmay başkanlığına atandı. Aynı ordunun harekât şubesi başkanı olarak Balkan Savaşı’na (1912-13) katıldı. 1913’te Ankara Redif Fırkası komutanı, bir yıl sonra da mirliva (tuğgeneral) rütbesiyle 5. Kolordu komutanı oldu.

I. Dünya Savaşı’nda 5. Kolordu komutanı olarak Çanakkale Cephesi’nde çarpıştı; Kanlıdere ve Kerevizdere savunmalarında önemli rol oynadı. 1915’te Anafartalar Grubu kamutanı Mustafa Kemal’e vekâlet etti. Eylül 1916’da 2. Kafkas Kolordusu komutanı olarak Kafkas Cephesi’nde, Temmuz 1917’de 11. Kolordu komutanı olarak aynı cephede, aynı yıl merkezi Halep’te olan 7. Ordu komutanı olarak Filistin Cephesi’nde görev aldı. Gösterdiği başarılar nedeniyle ferikliğe (korgeneral) yükseltildi. Mondros Mütarekesi’nden Sonra erkân-ı harbiye reisliği (24 Aralık 1918-14 Mayıs 1919) ve harbiye nazırlığı (3 Şubat 1920-8 Nisan 1920) yaptı.

17 Nisan 1920’de Anadolu’ya geçerek Kozan milletvekili olarak TBMM’ye katıldı. 3 Mayıs 1920’de milli müdafaa vekilliğine (milli savunma bakanlığı) getirildi. 14 Ocak 1922’ye değin süren bu görevinin yanı sıra 24 Ocak 1921’de icra vekilleri heyeti reisliğine (başbakan) atandı. II. İnönü Savaşı’ndan sonra 3 Nisan 1921’de birinci ferikliğe (orgeneral) yükseldi. 3 Ağustos 1921’de erkân-ı harbiye reisi oldu. 9 Temmuz 1922’de icra vekilleri heyeti reisliğinden ayrıldı. Başkomutanlık Meydan Savaşı’nın ardından 3 Eylül 1922’de müşirliğe (mareşal) yükseldi. 27 Ekim 1922’de erkân-ı harbiye reisliğinin yanı sıra Garp Cephesi komutanlığına getirildi. 30 Ekim 1924’te asker milletvekillerinin iki görevden birini seçmesi istenince erkân-ı harbiye reisliği görevinde kaldı. 23 yıldan fazla süren bu görevinden 12 Ocak 1944’te emekli oldu.

1946’da Demokrat Parti (DP) listesinden bağımsız İstanbul milletvekili seçilerek yeniden TBMM’ye girdi. 12 Temmuz 1948’de DP’den ayrıldı. 20 Temmuz 1948’de Millet Partisi’nin kurucuları arasında yer aldı ve partinin fahri başkanlığına getirildi. Garbi Rumeli’nin Suret-i Ziyaı ve Balkan Harbinde Garp Cephesi Hakkında Konferanslar (1927), Büyük Harp’te Şark Cephesi Hareketleri (1936) adlı kitapları bulunmaktadır.