Malcolm X

asıl adı MALCOLM LİTTLE. Müslüman olduktan sonraki adı EL-HAJJ MALİK EL-SHABAZZ
(d. 19 Mayıs 1925, Omaha, Nebraska - ö. 21 Şubat 1965, New York kenti, ABD),
Siyah milliyetçiliğini ve Siyahların ırklarıyla onur duymalarını savunan ABD’li Siyah önder.

Öldürülmesinden sonra yayımlanan The Autobiography of Malcolm X (1965; Malcolm X in Otobiyografisi) adlı kitap, geniş yankı uyandırmış ve özellikle Siyah gençler arasında güçlü bir ideolojik etki yaratmıştır. Çocukluk ve ilk gençlik yıllarını Michigan eyaletindeki Lansing’de geçirdi. Siyahlara yönelik şiddet eylemleriyle tanınan gizli terör örgütü Ku Klux Klan tarafından evlerinin yakılmasına tanık oldu. Genç yaşta kız kardeşinin yanına yerleşmek üzere Boston’a gitti. 1946’da hırsızlık suçundan hapiste bulunduğu sırada Siyah Müslümanlann önderliğindeki İslam Ümmeti (sonradan Amerikan İslam Misyonu) adlı hareketin görüşlerinden etkilenerek İslam dinini benimsedi. Yedi yıl hapis yattıktan sonra serbest bırakıldı İslam Ümmeti’nin merkezinin bulunduğu Chicago’ya gitti. Burada örgütün önderi Elij ah Muhammad’la tanışarak hareketin katı ilkelere dayalı din anlayışını benimsedi. Hareket içinde yaygın olan, beyaz köle sahiplerinin dayatmış olduğu düşüncesiyle soyadı değiştirme geleneğine uyarak, “X” soyadını aldı. Konuşmalar yapması için ülkenin çeşitli yerlerine gönderildikten sonra, New York kentindeki Yedi Numaralı Cami’ye atandı.

Malcolm X Siyahların beyazlar tarafından sömürülmesine karşı çıktığı son derece etkili konuşmalarıyla kısa sürede geniş bir yandaş kitlesi kazandı. Başkan John F. Kennedy’nin öldürülmesini (22 Kasım 1963) beyazların yıllardır Siyahlara karşı kullandıkları şiddet türünden, basit bir olay olarak değerlendirmesi, Elijah Muhammad tarafından hareketten uzaklaştırılmasına neden oldu. 1964’te yeni bir dinsel örgüt kurduğunu açıkladı. Mekke’ye yaptığı hac ziyaretinden sonra Siyah ayrılıkçılığını savunmaktan vazgeçerek artık beyazları düşman olarak görmediğini ve bütün insanların kardeşliğine inandığını açıkladı.

Malcolm X, yandaşlarıyla rakip Siyah Müslümanlar arasındaki düşmanlık nedeniyle çeşitli saldırılara uğradı ve yaşamına yönelik tehditlerle karşı karşıya kaldı. Harlem’deki bir dans salonunda yandaşlarınca düzenlenen bir toplantı sırasında vurularak öldürüldü.

Malcolm X’in korunmak amacıyla şiddete başvurulmasını savunması ve birçok kişi tarafından bağnaz biri olarak görülmesi, ırk ayrımından kaynaklanan eşitsizliklere karşı mücadelede pasif direniş yöntemlerini öne çıkaran çevrelerce eleştirilmesine yol açmıştır. Ttirkçede Köklerimiz (1983, 1984) adlı bir yapıtı yayımlanmıştır.