Toksin Nedir?

Hayvan, bitki veya mikroplar gibi canlı organizmalar tarafından üretilen, ve diğer canlılar için zarar verici olan maddeler, genel anlamda toksin olarak adlandırılmaktadır. Toksinlerin tanımlanması, farklı kullanım alanlarının gündeme gelmesini sağlamıştır. Botulinum toksininin; strabismus, tortikolis ve tetanozda olduğu gibi tedavi, kırışıklıkların giderilmesinde olduğu gibi estetik amaçlı kullanımı toksinlerin tıp içerisindeki yerleri için örnek teşkil etmektedir. Bunun yanısıra toksinlerin doğal özelliklerinden faydalanılarak silah şeklinde kullanılması, tanımlanmaları ile eş zamanlı gündeme gelen bir farklı kullanım alanıdır. Direkt olarak, insanlar veya diğer canlılara karşı kullanılmak üzere üretilmiş veya sentezlenmiş, siyanid, hardal gazı, VX gibi kimyasal ajanlar toksinlerle, bu amaç için kullanımda benzerlik gösterirken, çeşitli yönlerden de ayrılmaktadır;

Toksinler doğal olarak sentezlenir veya üretilirken kimyasal ajanlar insanlar tarafından geliştirilmiş veya üretilen sentetik yapılardır.
Toksinler doğal yapılarında uçucu değildir, bu nedenle inhalasyon yolu ile bulaşmaları veya zarar vermeleri söz konusu olmaz, ancak kimyasal ajanlar normal çevresel koşullarda uçucu özellik gösterir ve inhalasyon ile klinik bulguların gelişimine neden olabilir.
Toksinler, mikotoksin dışında deri üzerinde irritan özellik taşımazlar, kimyasal ajanlar ise sıklıkla cilt toksisitesi gösterirler.
Gram toksisite olarak toksinler çok daha etkilidir, yani bir diğer ifade şekli ile toksinlerin çok daha küçük miktarları daha yüksek oranda zarar verir.

Toksinlerin uçucu olmamaları biyolojik silah olarak değerlendirilmelerinde önem taşır. Toksinler bu doğal özellikleri nedeni ile ancak özel yöntemler kullanılarak aerosolleşen ve havaya karışabilen biyolojik silah şekline dönebilir. Toksinlerin normal şartlarda uçucu olmamaları, olası bir saldırıda sadece ataktan direk etkilenenlerin zarar görmesine neden olur, yani kişiden kişiye bulaşma gerçekleşmez, ayrıca aynı nedenden ötürü, kalıcı, geniş çaplı çevre zararları söz konusu değildir.
Bilinen toksinlerin aerosol olarak etkili olabilecek bir biyolojik silah olarak kullanılmasında, toksisitesi, stabilitesi ve üretim kolaylığı rol oynar. Bakteri kaynaklı toksinlerden botulinum toksini bilinen en toksik maddelerden birisidir. Bu nedenle açık havada gerçekleşebilecek bir saldırıda bir kaç kilo ile ifade edilebilen aerosolize edilmiş botulinum toksini gerekirken, benzer bir saldırı için çok daha az toksik olan mikotoksin veya risinden tonlarla toksine ihtiyaç vardır.
Olası açık hava saldırılarında kullanılabilirliği etkileyen bir diğer faktörde toksinin stabilitesidir. Örneğin botulinum ve tetanoz toksinleri çok büyük moleküller olduğu için ısı, ultraviole ışın gibi çevresel faktörler tarafından hızla denatüre edilir. Ancak saksitoksin (deniz yosunlarının ürettiği, protein olmayan toksinler arasında en toksik olanlar arasıda yer alan saksitoksinin 0,2 miligramı normal kilodaki bir erişkini öldürmek için yeterlidir, paralitik midye zehirlenmesinde sorumlu toksindir) gibi bazı toksinler çevresel faktörlere karşı oldukça dayanıklıyken sentezi ve ekstraksiyonu çok zor olduğu için ancak çok küçük miktarlarda elde edilebilir ve bu nedenle biyolojik silah olarak kullanımları beklenilmez.
Bu bilgiler ışığında olası biyolojik silah olarak kullanılabilecek toksinler ABD Ordusu tarafından botulinum, risin, stafilokokkal enterotoksin B (SEB) ve T-2 mikotoksin ile sınırlandırılmaktadır.

Prof. Dr. Güler Kanra

MsXLabs Üye Girişi