Gazi Yaşargil

(6 Temmuz 1925, Diyarbakır)
Türk tıp dünyasının yetiştirdiği en büyük nörocerrahtır.

6 Temmuz 1925 yılında, babasının kaymakamlık görevi için gittikleri, Diyarbakır Licede dünyaya gelmiştir. Tam adı, Mahmut Gazi Yaşargil'dir. Anne tarafı karadenizden, baba tarafı Beypazarı'na ilk yerleşen Kayhan aşiretine mensup aileye dayanır. Ankara Atatürk Lisesini bitirdi. Ankara Üniversitesine girdi. Almanya'da bulunan Jena Thüringen Friedrich Schiller Üniversitesinde tıp eğitimine başlamıştır. Ailenin çocuklarının tıp alanındaki başarıları sadece Gazi Yaşargil ile sınırlı değildir. Kardeşlerinden Erdem, Basel’de kadın cerrahi profesörü olarak görev yapmaktadır. Diğer kardeşi Günay’da Zürihte nörofizyoloji profesörü olarak yaşamını sürdürmektedir.

1925 senesinde Gazi Yaşargil daha bebek iken bir küme takım Kürt çeteci, Yaşargil ailesini, Kaymakamlık ikametgahına baskın düzenleyerek kaçırır. Kaçırılanlar içersinde içerisinde tesadüfen evde olmayan kaymakam yoktur ama eşi ve çocukları bulunmaktadır. Cezaevinde tutulan bir küme takım çeteciye karşı kaymakam ailesi. Takas amacıyla şantaj malzemesi olarak tüketilir. Pazarlık günlerce sürer fakat fakat çetecilerin arzuları talepleri kabul edilmez. O günkü Kürt çetecileri eşkıyalığın da raconu var diyerek kadın ve çocuklardan meydana gelen rehineler zarar verilmeksizin serbest bırakılır.

Harvey Cushing ile beraber 20. Yüzyılın en önemli nöroşirüji uzmanı olarak nitelenen Yaşargil, kendisinden sonra gelen üç nesile bu alanla ilgili çok önemli bilgiler aktardı. Görev aldığı üniversitelerde dünyanın çeşitli yerlerinden gelen üç binden fazla öğrenciye bilgi ve tecrübelerini, nasıl uygulanması gerektiğini göstererek anlattı.

Ocak 1967’de Zürich Beyin Cerrahisi Kliniği’ne dönüp mikrotekniği ve sisternal açılım yöntemini tüm beyin ve omurilik cerrahisinde kullanmaya başladı. Bu teknik beynin revaskülarizasyonunda, anevrizma, AVM, kavernom, ekstra aksiyal ve intra aksiyal beyin omurilik tümörlerinde ve temporal epilepsi cerrahisinde rutin olarak kullanılarak nöroşirurjide yeni bir çağ açıldı. Zürich’de mikrocerrahi laboratuarını kurup 1968-1993 yıllarında beş kıtadan 3000’den fazla cerraha mikrocerrahi tekniği öğretdi.

Yaşargil, Donaghy'nin yanında 14 ay boyunca mikroskop altında beyin damarlarına müdahale imkânlarını araştırır; kol, bacak ve karın damarları üzerinde yürütülen büyük çaplı çalışmaların hepsini, kılı kırk yararak ve sistematik olarak tamamlar. Yarım ve bir milim çapındaki çok ince damarlar üzerinde oldukça başarılı işlemler yapar. Bu sırada, kafatası dışındaki bir arteri (sathi temporal arter) kafatası içindeki bir artere (Orta serebral arter) ağız ağıza bağlamaya muvaffak olur. Bu, beyin cerrahisinin ilk "by-pass"ıdır. Çok geçmeden dünyanın bütün cerrahları "Donaghy & Yasargil" modelini öğrenmek için Zürih'e akın eder.

Zürich Üniversitesi Nöroşirurji kliniğindeki şeflik görevinden Ocak 1993’de emekli oldu. Ekim 1994’de Amerika’da Little Rock şehrinde yaş sınırı olmayan Arkansas Üniversitesi’nde kendisine Profesörlük görevi verildi. Bu hastanede ameliyatlar yaptı, dersler verdi, yayımlar yaptı, mikronöroşirurji laboratuvarı kurdu ve mikronöroşirurji kursları hazırladı. Ekim 2013 Arkansas Üniversitesinden emekli oldu.

1967'de tekrar Zürih'e dönen Yaşargil yaklaşık bir sene içinde Krayenbühl ile beraber hatırı sayılır miktarda nörolojik hastalığın mikro cerrahi tekniklerini tafsilatıyla anlatan çok şümullü bir anjiyografi kitabı hazırlar. 1965'de yayınladıkları ilk kitap Die Zerebrale Angio graphie'nin ardından 1967 ve 1969'da iki kitapçık daha yayınlanır: Micro vascular Surgery ve Microsurgery Applied to Neuro surgery. Artık, beyin cerrahlarının "gözü açılmış"tır. Nitekim, bu iki kitapçık kısa zamanda Zürih'i dünyanın en mühim beyin cerrahisi merkezi haline getirir. 1973 yılında ordinaryüs olan Yaşargil 1992'ye kadar klinik şefliği yapar ve 1993' de emekli olduktan sonra çalışmalarına ABD Arkansas Tıp Bilimleri Üniversitesi'nde devam eder.

Amerikan Beyin Cerrahları Birliği doğrulusunda yönünden yönünden doğrultusundan “yüzyılın adamı” seçilen Yaşargil, birliğin saygın yayın organı olan Neurosurgery isimli derginin de kapağında yer almıştır. 20. yüzyılın en büyük beyin cerrahı olduğunu anlatmak amacıyla kendine tam 81 sayfa ayırdı. Neurosurgery’nin editörü Michael Apuzzo, Gazi hocanın, 1950 ardından 20. yüzyılın ikinci yarısı amacıyla yüzyılın bilimadamlığına aday gösterilen 140 uluslararası cerrah arasından seçildığini vurguluyor. Apuzzo, beyin ve sinir cerrahisinin, şu anda içersinde içerisinde varolduğu olduğu hali hali Harvey Cushing ile Gazi Yaşargile borçlu olduğunu ifade etti. Apuzzo, Cushing ve Yaşargilin beyin ve sinir cerahisinin bilimini ve sanatını kökten değiştirdiğini ifade etti.

“Counterbalanced” destekli cerrahi mikroskopun kullanılmaya başlanması ve Yaşargil doğrulusunda yönünden yönünden doğrultusundan pek çok mikrocerrahi aletin tasarımlanması ya da tekrar tasarımın yapılması neticesi mikrocerrahi nöroşirurjide süregelen bir şekilde uygulanmaya başlanmıştır. Bu katkılarından ötürü Yaşargil, Amsterdamda 1997de XI. Uluslararası Nöroşirurji Kongresi sırasında “The World Federation of Neurosurgical Societies”in haysiyet madalyası verilmiştir.

Türk beyin cerrahı Prof. Gazi Yaşargilin; 2002 senesinde Arkansas Üniversitesi Hastanesi Beyin Cerrahi Merkezi’nde “Dr. Gazi Yaşargil Kürsüsü” kurularak adı verildi. böylelikle, bu sayede Bu sayede bu sayede ABDde ilk kez saygın bir üniversitenin bilim kürsüsü bir Türkün ismini taşıyor.Gazi Yaşargil, beyin cerrahisine katkılarından ötürü lider olarak adlandırılıyor. Prof. Gazi Yaşargile göre beyin, su koridorlarından oluşuyor. Aynen, yeni bir kıta nehirleri yolu ile nasıl keşfedilebilirse, cerrah da beyni koridorları yolu ile keşfedebilir. Gazi Yaşargil, mikroskoplar vasıtasıyla ve bu koridorlardan insan beyninde ulaşılmayacak tümör ya da lezyon bulunmadığını vurguluyor. Beyin tümörlerine cerrahi müdahale müdahale araya girmek olmaz düşüncesini yerle bir ederek devrim yapan Yaşargil, doğru yollarla her cerrahi müdahalenin savunucusu olarak tanınıyor.

1944 senesinde Almanya’ya tıp eğitimi amacıyla gittiğinden beri vatan dışında olan Prof. Dr Gazi Yaşargil, 1993 senesinde İsviçre’de Üniversite hastanesinden emekli imkan kadar çalıştı sonra da ABD’de Ocak 2013’e kadar çalıştı. Zürich İsviçre Tıp Fakültesi Kasım 2014 senesinde “Yıllık Yaşargil” konferansları başlatılarak Yaşargil’in Zürich Üniversitesi’nde çalışmaları ve katkıları onurlandırılmıştır.

Beyin dokusu ve damarsal yapıların ameliyatları konusunda çok sayıda yayını bulunan ve çeşitli ülkelerden binlerce hekime eğitim veren Prof.Gazi Yaşargil'in makâlelerinden bugüne yaklaşık 5 bin alıntı yapılmış, 23 yılda 3 bin hekim yetiştirmiştir. 4'ü yabancı dünyanın 6 tıp fakültesinden fahri doktorası, 14'ü yabancı - dünyanın 16 tıp kurumundan fahri üyeliği olan Prof. Yaşargil'in uluslararası 16 ödülünün yanısıra Milli Egemenlik Onur Ödülü, TBMM Onur Ödülü ve TC Üstün Hizmet Madalyası vardır.

Yaşargil’in icatları arasında; kızının adını verdiği, beyin loplarını açmada kullanılan “Otomatik Leyla Ekartörü” ve dizaynını yaptığı “Yaşargil Anevrizma Kliplerini” sayabiliriz. Yaşargil patentli buluşlarına çocuklarının adını veriyor.

Prof. Dr Gazi Yaşargil, Ocak 2013’ten bu yana Türkiye’de. Hemşire Eşi Diana ile,Yeditepe Üniversitesi Beyin Cerrahisi Bölümü’nde genç cerrahların yetişmesine katkı sağlıyor, hasta görüyor, ameliyatlara giriyor.